سخن سردبیر
دوره 20، شماره 80 ، شهریور 1390، صفحه 1-1
چکیده
سخن سردبیر
بیشتر
سخن سردبیر
مقاله پژوهشی
علیرضا عاشوری؛ محمود رضا مجیدی فرد؛ محمد وحیدی نیا؛ احمد رئوفیان
چکیده
ردیفهای رسوبی با ستبرای زیاد از نهشتههای ژوراسیک میانی تا پسین در باختر رشته کوههای بینالود وجود دارد. این ردیفهای رسوبی بیشتر شامل سنگآهک، سنگآهک مارنی و مارن است. ستبرای توالی بررسی شده در برش بقیع 706 متر اندازهگیری و با توجه به ویژگیهای سنگشناسی به چهار بخش تقسیم شده است. توالی مورد بررسی به صورت هم شیب بر ...
بیشتر
ردیفهای رسوبی با ستبرای زیاد از نهشتههای ژوراسیک میانی تا پسین در باختر رشته کوههای بینالود وجود دارد. این ردیفهای رسوبی بیشتر شامل سنگآهک، سنگآهک مارنی و مارن است. ستبرای توالی بررسی شده در برش بقیع 706 متر اندازهگیری و با توجه به ویژگیهای سنگشناسی به چهار بخش تقسیم شده است. توالی مورد بررسی به صورت هم شیب بر روی شیلهای تیره رنگ معادل سازند کشفرود قرار گرفته و در بخش بالایی با سنگآهکهای ستبر لایه و نخودی رنگ معادل سازند مزدوران به صورت همشیب پایان میپذیرد. فراوانترین و مهمترین ماکروفسیلهای موجود در این سنگها، آمونیتها هستند. بررسی زیای آمونیتی موجود، منجر به شناسایی 43 جنس و 76 گونه آمونیتی شده است که از این تعداد، 8 گونه برای نخستین بار از ایران گزارش میشوند. با توجه به مجموعه فسیلی شناسایی شده، سن باتونین پیشین – کیمریجین را برای این توالی میتوان در نظر گرفت. زیای آمونیتی موجود، شباهتهای فراوانی را با زیای آمونیتی سازند چمن بید در کپه داغ و دلیچای در البرز دارد و ارتباط نزدیکی را با زیای آمونیتی مناطق حاشیهای مدیترانه نشان میدهد.
مقاله پژوهشی
محمد خسروشاهی؛ فرج اله محمودی؛ محمدتقی کاشکی
چکیده
در این نوشتار، بیابانهای ایران از نظر عوامل(سازندهای) زمینشناختی مؤثر در تشکیل و گسترش آنها مورد بررسی قرار گرفته و محدوده آنها تعیین شده است. برای این کار ابتدا با استفاده از نقشههای زمینشناسی 1:250000 ، 1:100000 سازمان زمینشناسی کشور و شرکت ملی نفت ایران، سازندهای زمینشناسی شور و تبخیری در محدوده استانهای مورد مطالعه شناسایی ...
بیشتر
در این نوشتار، بیابانهای ایران از نظر عوامل(سازندهای) زمینشناختی مؤثر در تشکیل و گسترش آنها مورد بررسی قرار گرفته و محدوده آنها تعیین شده است. برای این کار ابتدا با استفاده از نقشههای زمینشناسی 1:250000 ، 1:100000 سازمان زمینشناسی کشور و شرکت ملی نفت ایران، سازندهای زمینشناسی شور و تبخیری در محدوده استانهای مورد مطالعه شناسایی شده و در محیط GIS رقومی شده و با عنوان بیابانهای اولیه معرفی شدهاند. با رسم شبکه زهکشی حوضههای آبخیز رودخانههایی که حاوی سازندهای تبخیری بوده و سپس تعیین مناطق پایین دست سازندهای تبخیری که از طریق جریانهای سطحی به گچ و نمک آلوده شدهاند، بیابانهای ثانویه تعیین شده است. از تلفیق دو لایه یاد شده به صورت استانی و سپس جانمایی آنها در نقشه سراسری ایران، نقشه محدوده بیابانهای ایران تهیه شده است. نتایج حاصل نشان داد 208041 کیلومتر مربع از مساحت ایران را بیابانهای حاصل از سازندهای شور و تبخیری در برگرفته است.
مقاله پژوهشی
مسعود اصغریان رستمی؛ ابراهیم قاسمینژاد؛ میثم شفیعی اردستانی؛ بهناز بلمکی
چکیده
در این بررسی زیست چینهنگاری و شوری دیرینه دو برش زیارت کلا و جوربند در حوضه البرز مرکزی مورد بررسی قرار گرفت. بررسیهای انجام شده بر روی روزنبران پلانکتونیک در برش زیارت کلا منجر به شناسایی سه زون به نامهای: زیستزون شماره یک: Racemiguembelina fructicosa Interval zone زیستزون شماره دو: Interval zone Pseudoguembelina hariaensisزیستزون شماره سه: Interval zone ...
بیشتر
در این بررسی زیست چینهنگاری و شوری دیرینه دو برش زیارت کلا و جوربند در حوضه البرز مرکزی مورد بررسی قرار گرفت. بررسیهای انجام شده بر روی روزنبران پلانکتونیک در برش زیارت کلا منجر به شناسایی سه زون به نامهای: زیستزون شماره یک: Racemiguembelina fructicosa Interval zone زیستزون شماره دو: Interval zone Pseudoguembelina hariaensisزیستزون شماره سه: Interval zone Pseudoguembelina palpebra با سن ماستریشتین بالایی و سه زون روزنبران پلانکتونیک در برش جوربند به نامهای زیستزون شماره یک: Contusotruncana contusa Interval zone زیستزون شماره دو: Planoglobulina brazoensis Partial range zone زیستزون شماره سه: Racemiguembelina fructicosa Interval zone با سن ماستریشتین شده است. همچنین به منظور تعیین شوری دیرینه در حوضه البرز مرکزی دو برش جوربند و زیارتکلا نمونهبرداری شد. و دو گروه فسیلی شاخص روزنبران (بنتیک و پلانکتونیک) و خارپوستان مورد بررسی قرار گرفتند. هدف از تعیین شوری در این دو برش بررسی حساسیت جنس Rugoglobigerina نسبت به شوری است. به منظور تعیین شوری دیرینه در برش جوربند از تغییرات فراوانی جنس اکینوکوریس و در برش زیارت کلا از نسبت پوسته روزنبران بنتیک (پورسلانوز، آگلوتینه و هیالین) استفاده شد. در ابتدا در برش زیارت کلا پوسته روزنبران بنتیک مورد شمارش قرار گرفت که به وسیله تغییرات فراوانی پوسته پورسلانوز تغییرات شوری بررسی شد که مشخص شد میانه برش بیشترین شوری را نسبت به ابتدا و انتهای برش دارد. در برش جوربند نیز تغییرات شوری دیرینه به وسیله جنس اکینوکوریس (خارپوست) تعیین شد. تغییرات دامنه شوری با توجه به شمارش و ارزیابی اکینوکوریسها در هر لایه به صورت یک نمودار ارزیابی شد که در ابتدای برش مورد بررسی میزان شوری زیاد٬ سپس شوری کم و دوباره میزان شوری افزایش می یابد که این نوسان شوری با توجه به تغییرات فیزیولوژیکی بدن اکینوکوریسها در تنظیم فشار اسمزی نیز تأیید شده است. در نهایت با تعیین شوری و مقایسه آن با جنس Rugoglobigerina در دو برش مشخص شد که این جنس همانند جد خود Whiteinella با تغییر شوری میزان فراوانی آن تغییر کرده و با شوری رابطه معکوس دارد.
مقاله پژوهشی
محمد آبدیده؛ منوچهر قرشی؛ کاظم رنگزن؛ مهران آرین
چکیده
در این مقاله روش نوینی به منظور ارزیابی فرگشت زمینساخت فعال نسبی بر پایه شاخصهای ریختسنجی (مورفومتریک) و کاربرد آنها در تکامل زمین ریخت شناسی و توپوگرافی ارائه شده است. شاخصهای مورد استفاده شامل نسبت انشعاب، برجستگی حوضه، تراکم آبراهه، عدد ناهمواری، فراوانی آبراهه، ضریب شکل، عامل شکل، چم وخم آبراهه و نسبت کشیدگی هستند. نتیجه ...
بیشتر
در این مقاله روش نوینی به منظور ارزیابی فرگشت زمینساخت فعال نسبی بر پایه شاخصهای ریختسنجی (مورفومتریک) و کاربرد آنها در تکامل زمین ریخت شناسی و توپوگرافی ارائه شده است. شاخصهای مورد استفاده شامل نسبت انشعاب، برجستگی حوضه، تراکم آبراهه، عدد ناهمواری، فراوانی آبراهه، ضریب شکل، عامل شکل، چم وخم آبراهه و نسبت کشیدگی هستند. نتیجه جمعبندی شاخصهای بیان شده و تحلیل آنها، منجر به تقسیمبندی نسبی فعالیت زمینساختی گستره مورد مطالعه از ردههای بالا به پایین شد. حوضه آبریز رودخانه دز واقع در کمربند چینخورده - رانده شده زاگرس در جنوب باختری ایران، یک پهنه بسیار ایدهآل برای آزمودن مفهوم این شاخصها در پیش بینی فعالیت نسبی زمینساختی بر اساس بررسی سامانه رودخانهای یا جبهه کوهستان است. گستره مورد مطالعه دارای نرخهای متفاوتی از فعالیت زمینساخت است که این مورد ناشی از برخورد قارهای بین صفحه عربی و بلوک ایران که بخشی از صفحه اوراسیاست، میباشد.
مقاله پژوهشی
علی امامعلی پور
چکیده
افیولیت خوی در شمال باختر ایران میزبان چندین توده کرومیتیتی انبانی است. نهشتههای کرومیتیتی ناحیه الند در این افیولیت به شکلهای عدسی، تختهای و رگهای نامنظم در میان هارزبورژیتهای تهیشده گوشتهای جای گرفتهاند. کرومیتیتها بافتهای گوناگون تودهای، نواری، افشان، گرهکی و کاتاکلاستی دارند. این تودهها توسط پوششی ...
بیشتر
افیولیت خوی در شمال باختر ایران میزبان چندین توده کرومیتیتی انبانی است. نهشتههای کرومیتیتی ناحیه الند در این افیولیت به شکلهای عدسی، تختهای و رگهای نامنظم در میان هارزبورژیتهای تهیشده گوشتهای جای گرفتهاند. کرومیتیتها بافتهای گوناگون تودهای، نواری، افشان، گرهکی و کاتاکلاستی دارند. این تودهها توسط پوششی از دونیت با ستبراهای مختلف احاطه شدهاند. از نظر شیمی کانی،کرومیتها با عدد کروم [Cr/(Cr+Al)] از 66/0 تا 81/0 و عدد منیزیم [Mg/( Mg +Fe+2)] از 42/0 تا 66/0 شناخته میشوند. مقادیر Cr2O3 ، Al2O3 و MgO کرومیتها به ترتیب در دامنههای 89/45-94/54 درصد وزنی، 53/8-18/17 درصد وزنی و 38/8-29/14 درصد وزنی تغییر میکنند. میان عدد کروم و عدد منیزیم کرومیتها همبستگی منفی وجود دارد که از ویژگیهای کرومیتیتهای انبانی است. ترکیب کرومیتها از نظر عدد کروم، عدد منیزیم، مقادیر Fe2O3 , Al2O3 , Cr2O3 , MgO و TiO2 و نیز ضرایب همبستگی میان اکسیدهای گوناگون با ترکیب کلی کرومیتیتهای نوع انبانی همخوانی دارد. کرومیتیتهای ناحیه الند از نوع کروم بالا با 66/0 #Cr> و 25% >Al2O3 هستند. مقادیر پایین TiO2 و موقعیت ترکیب شیمی آنها در نمودارهای TiO2 در برابر Cr/(Cr+Al) و TiO2 در برابر Al2O3 شاید بازتابی از تبلور کرومیتها از ماگمای بونینیتی در جایگاه زمینساختی سوپراسابداکشنی باشند. بررسی ژئوشیمی کل سنگ در کرومیتیتها نشان داد که این کانسنگها از نظر عیار Cr2O3 دارای تغییرات گستردهای در دامنه 19-6/51 درصد وزنی هستند و تغییرات ترکیبی در اکسیدهای سازنده ,Cr2O3, Al2O3 SiO2 , Fe2O3 و MgO کرومیتیتها، بازتابی از ویژگیهای بافتی آنهاست.
مقاله پژوهشی
محمدرضا شیخ ربیعی؛ سادات فیض نیا؛ حمیدرضا پیروان
چکیده
فرسایش خاک یکی از پدیدههایی است که از آن بهعنوان یک پدیده نامناسب نام برده میشود. فرسایش خاک، باعث فقیر شدن خاک و غیرقابل کشت شدن زمینها و کاهش تولید محصولات کشاورزی میشود. برای بررسی و برآورد میزان فرسایش، روشهای مختلفی وجود دارد که استفاده از دستگاه شبیهساز باران، یکی از این روشها است. در این پژوهش، ابتدا نقشه واحدهای ...
بیشتر
فرسایش خاک یکی از پدیدههایی است که از آن بهعنوان یک پدیده نامناسب نام برده میشود. فرسایش خاک، باعث فقیر شدن خاک و غیرقابل کشت شدن زمینها و کاهش تولید محصولات کشاورزی میشود. برای بررسی و برآورد میزان فرسایش، روشهای مختلفی وجود دارد که استفاده از دستگاه شبیهساز باران، یکی از این روشها است. در این پژوهش، ابتدا نقشه واحدهای کاری حوضه از تلفیق نقشههای سنگشناسی، فرسایش و شیب، تهیه، سپس در 17 واحد کاری و سه تکرارآزمایش شبیهساز باران در هر واحد، 51 آزمایش در عرصه انجام شد. هرز آب و رسوب حاصله از آزمایش شبیه ساز باران جهت تعیین میزان حجم رواناب و تلفات خاک تولید شده، به آزمایشگاه ارسال شد. در 17 نقطه بیان شده، از دو دستگاه بارانساز قابل حمل و صحرایی با سطح بارش cm 84 ×cm 120 و در مناطق دشوارگذار از بارانساز قابل حمل و صحرایی با سطح بارش cm 25 × cm 25، با قابلیت تنظیم در شیبهای مختلف که قطرات باران بدون سرعت اولیه فرود میآید، استفاده شد. نتایج بهدست آمده نشان داد که در حوزه آبخیز هیو، بیشترین میزان تولید رواناب، مربوط به آهک و دولومیت، با فرسایش سطحی و شیاری، با شیب عمومی بیش از 40 درصد و بیشترین میزان تولید تلفات خاک مربوط به ماسهسنگ، با فرسایش سطحی و شیاری، با شیب عمومی بیش از 40 درصد است. با توجه به نتایج شبیهساز باران و تعمیم آن به سطح حوضه، میزان تولید تلفات خاک در کل حوضه هیو در نتیجه یک بار بارش با شدت 19 میلیمتر در ساعت و بهمدت 30 دقیقه، برای کل حوضه هیو برابر با 74/1057 تن است.
مقاله پژوهشی
مجتبی رجبی؛ بهمن بهلولی؛ مجید محمدی نیا؛ اسماعیل غلامپور آهنگر
چکیده
سرعت امواج برشی و تراکمی دارای کاربردهای متعددی در مطالعات پتروفیزیکی، ژئوفیزیکی و ژئومکانیکی مخازن نفتی میباشند. سرعت امواج تراکمی توسط ابزار صوتی که در تمامی چاههای نفت و گاز رانده میشود قابل محاسبه است ولی دادههای مربوط به سرعت امواج برشی در تمامی چاهها بویژه چاههای قدیمی وجود ندارد. در این مطالعه با استفاده از نگارهای ...
بیشتر
سرعت امواج برشی و تراکمی دارای کاربردهای متعددی در مطالعات پتروفیزیکی، ژئوفیزیکی و ژئومکانیکی مخازن نفتی میباشند. سرعت امواج تراکمی توسط ابزار صوتی که در تمامی چاههای نفت و گاز رانده میشود قابل محاسبه است ولی دادههای مربوط به سرعت امواج برشی در تمامی چاهها بویژه چاههای قدیمی وجود ندارد. در این مطالعه با استفاده از نگارهای تخلخل(نوترون، صوتی، چگالی)، سرعت موج برشی به کمک روشهای منطق فازی وعصبی ـ فازی در یک مخزن کربناتی برآورد شد. بانک اطلاعاتی در این مطالعه شامل ٢٠٤٦ نقطه اطلاعاتی برای ساخت سامانههای فازی و عصبی ـ فازی (دادههای چاه مدل) و ١٨٦٤ نقطه (از چاه آزمون) برای آزمودن مدلها است که وابسته به مخزن کربناتی سروک در یکی از میادین نفتی جنوب ایران هستند. نتایج بهدست آمده نشان میدهد که روشهای به کار رفته در برآورد سرعت موج برشی در این مخزن کربناتی موفقیتآمیز بوده است و در صورتی که دادههای سه نگار تخلخل نام برده کافی باشد، استفاده از این روشها برای برآورد سرعت موج برشی در چاههای فاقد این پارامتر (در این منطقه) پیشنهاد میشود.
مقاله پژوهشی
زینب داودی؛ علی یساقی
چکیده
در این مقالـه هندسـه و تحـول جنبشی سـاختـارهای توسعـه یافته در راستــای یکی از پهنههای گسلـی عرضی (ایذه) در کمربنــد چینخورده- رانده زاگرس ارائه شده تا از این راه منشأ این گسلها و اثر آنها بر ساختارهای کمربند تحلیل شود. دگرریختیهای سطحی بر روی پوشش رسوبی در امتداد پهنه گسلی ایذه شامل تغییر روند ساختارهای اصلی زاگرس و توسعه ...
بیشتر
در این مقالـه هندسـه و تحـول جنبشی سـاختـارهای توسعـه یافته در راستــای یکی از پهنههای گسلـی عرضی (ایذه) در کمربنــد چینخورده- رانده زاگرس ارائه شده تا از این راه منشأ این گسلها و اثر آنها بر ساختارهای کمربند تحلیل شود. دگرریختیهای سطحی بر روی پوشش رسوبی در امتداد پهنه گسلی ایذه شامل تغییر روند ساختارهای اصلی زاگرس و توسعه ساختارهای فرعی بهصورت ریزچینها و ریزگسلها بر روی ساختارهای اصلی زاگرسی هستند. برداشتهای دقیق ساختاری از پهنه گسلی نشان داد که نحوه پراکندگی و الگوی این ساختارهای فرعی بر روی پوشش رسوبی در پهنه زاگرس چینخورده- رانده، بهگونهای است که میتوان سه پهنه فشارشی میان گسلهای زیرسطحی با آرایش نردبانی را در امتداد پهنه گسلی ایذه تحلیل کرد. با بررسی منحنیهای همستبرا، تغییرات رخسارهای سازندهای مختلف و برشهای لرزهای بازتابی مشخص شد که این گسلهای زیرسطحی مراتب جوانتر فعالیت گسل ایذه هستند که بهعنوان یک گسل پیسنگی در اثر همگرایی مایل کوهزاد زاگرس، فعالیت دوباره یافته و سبب شکلگیری چنین دگرریختیهایی در پوشش رسوبی شده است. با توجه بهشواهد زمینلرزهای، اثر این فعالیت تا عهد حاضر نیز ادامه دارد. چنین تحلیلی میتواند قابل همگانی کردن برای اثر دگرریختی دیگر گسلهای مایل بر پوشش رسوبی کمربند چینخورده- رانده زاگرس باشد.
مقاله پژوهشی
فاطمه اعراب؛ پرویز امیدی؛ عزیزالله طاهری
چکیده
در این مقاله، آثار دگرریختی کواترنری در باختر شاهرود در ناحیهای از دامنه جنوبی البرز خاوری از دره ده ملا (شمال روستای ده ملا) تا دره طزره بررسی میشود. منطقه مورد مطالعه محدود به دو گسل اصلی در شمال و جنوب با روند خاوری- باختری و شیب به سوی شمال است. در این پژوهش، فعالیت کواترنری کل منطقه به ویژه گسلهای مرزی با مؤلفه چیره راستالغز ...
بیشتر
در این مقاله، آثار دگرریختی کواترنری در باختر شاهرود در ناحیهای از دامنه جنوبی البرز خاوری از دره ده ملا (شمال روستای ده ملا) تا دره طزره بررسی میشود. منطقه مورد مطالعه محدود به دو گسل اصلی در شمال و جنوب با روند خاوری- باختری و شیب به سوی شمال است. در این پژوهش، فعالیت کواترنری کل منطقه به ویژه گسلهای مرزی با مؤلفه چیره راستالغز چپبر ثابت شد. در بررسیهای صحرایی، آثار جنبش کواترنری به صورت بریدگی و جابهجایی نهشتههای کواترنری بر روی گسل شمالی و جنوبی و گسلهای فرعی میان آنها در مکانهایی مانند دره دهملا و دره طزره دیده شد. این بررسی نشان داد که نشانههای فعالیت کواترنری در کل این پهنه رخنمون دارد ولی گسل شمالی که ادامه خاوری گسل آستانه می باشد نقش اصلی را در فرایند دگرریختی کواترنری به عهده دارد و حرکت امتدادلغز چپ بر گسل جنوبی به سوی انتهای خاوری با اتصال به یک گسل انتقالی با سازوکار عادی ختم میشود. این گسل انتقالی روند شمالی- جنوبی و شیب خاوری دارد.
مقاله پژوهشی
محمد تاتار؛ محمدرضا ابراهیمی؛ فرزام یمینیفرد
چکیده
قرار گرفتن سد مسجد سلیمان در زون لرزه زمینساختی زاگرس که یکی از فعالترین زونهای لرزهزمینساختی ایران است، ضرورت انجام مطالعات گسترده و بویژه بررسی اثر دریاچه سد آن (ارتفاع 177 متر و حجم 261 میلیون متر مکعب) بر تغییرات آهنگ لرزهخیزی منطقه را بیش از پیش آشکار میسازد. به دنبال اتمام آبگیری مخزن (25/06/2002) و با توجه به دادههای ...
بیشتر
قرار گرفتن سد مسجد سلیمان در زون لرزه زمینساختی زاگرس که یکی از فعالترین زونهای لرزهزمینساختی ایران است، ضرورت انجام مطالعات گسترده و بویژه بررسی اثر دریاچه سد آن (ارتفاع 177 متر و حجم 261 میلیون متر مکعب) بر تغییرات آهنگ لرزهخیزی منطقه را بیش از پیش آشکار میسازد. به دنبال اتمام آبگیری مخزن (25/06/2002) و با توجه به دادههای شبکههای ملی و جهانی چون کاتالوگ پژوهشگاه بینالمللی زلزلهشناسی و مهندسی زلزله (IIEES) و کاتالوگ (EHB)، افزایش لرزهخیزی در گستره مخزن سد دیده میشود و 90 روز پس از اتمام آبگیری در تاریخ 25/09/2002، زمینلرزهای با بزرگی 6/5= Mw در منطقه سد مسجد سلیمان رخ میدهد. شبکه لرزهنگاری محلی در منطقه سد از ماه ژوئن سال 2006 نصب شد و اطلاعات لرزهای در فاصله زمانی 15 ماه تا ماه آگوست سال 2007 مورد بررسی قرار گرفت. بزرگترین زمینلرزههای رخ داده در بازه زمانی نصب شبکه لرزهنگاری محلی بزرگاهایی معادل 6/3= ML و 9/3= MLداشتند. مطالعات آماری صورت گرفته همگی دلالت بر القایی بودن زمینلرزههای رخ داده در منطقه سد دارند. به رغم نداشتن یک شبکه محلی در هنگام رخداد زمینلرزه 25/09/2002 (6/5= Mw) به روشنی میتوان القایی بودن این زمینلرزه را با استفاده از نتایج حاصل از محاسبات آماری انجام شده و به لطف داشتن منحنی تغییرات سطح تراز آب از ابتدای آبگیری مخزن و نیز پسلرزههای مکانیابی شده این زمینلرزه توسط تک ایستگاه نصب شده در محل مخزن، اثبات کرد. زمینلرزه 25/09/2002 مسجد سلیمان با بزرگی6/5= Mw در واقع نخستین و بزرگترین زمینلرزه القایی است که در ایران شناسایی و روی داده است.
مقاله پژوهشی
نگین فولادی مقدم؛ علی اکبر متکان؛ محمودرضا صاحبی؛ مهآسا روستایی
چکیده
برداشت سیال هیدروکربوری از مخازنی با قابلیت فشردگی بالا و نفوذپذیری پایین، به تدریج سبب تغییرشکل سطح شده و هزینههای قابل توجهی، را به سبب ریزش سطوح بالایی ایجاد میکند. اگرچه ایستگاههای نقشهبرداری زمینی امکان مقایسه مشاهدات مکرر ارتفاعی در موقعیتهای خاص را آسان میکنند اما در نبود مشاهدات و هزینهبر بودن آنها ضرورت کاربرد ...
بیشتر
برداشت سیال هیدروکربوری از مخازنی با قابلیت فشردگی بالا و نفوذپذیری پایین، به تدریج سبب تغییرشکل سطح شده و هزینههای قابل توجهی، را به سبب ریزش سطوح بالایی ایجاد میکند. اگرچه ایستگاههای نقشهبرداری زمینی امکان مقایسه مشاهدات مکرر ارتفاعی در موقعیتهای خاص را آسان میکنند اما در نبود مشاهدات و هزینهبر بودن آنها ضرورت کاربرد روشی سریعتر و ارزانتر را بیش از پیش نشان میدهد. در این میان، تداخلسنجی تفاضلی رادار (DInSAR) فناوری نوینی است که از تصاویر ماهوارهای برای پایش تغییرشکل سطح زمین استفاده میکند. در این روش، تصاویر حاصل با دقت مکانی به نسبت بالا، امکان بررسی نوسانهای صورت گرفته در نرخ تغییر شکل سطحی برای مدیریت و کاهش هزینههای جاری ضمن تولید را بهبود میبخشند. در این پژوهش، نتایج حاصل از مشاهدات رادار حاکی از تغییر شکل سطحی ناشی از حفاریهای زیر سطحی در میدان نفتی آغاجاری است بهگونهای که تصاویر InSAR، سیگنالهای فرونشست و بالاآمدگی را در جای جای میدان متناسب با چاههای استحصالی و مشاهداتی آشکار کرده است. بررسی چندین سایت تولیدی در یک سری زمانی از تداخل نماها نشان میدهد که سیگنالهای تغییر شکل سطحی طی چند ماه ضمن برداشت سیال، توسعه یافته و به صورت محلی متناسب با شرایط زمینشناسی و میزان برداشت منجر به رخداد فرونشست یا بالاآمدگی با نرخهای متفاوت و الگوهای تغییر شکل متمایز در میدان شدهاند.
مقاله پژوهشی
امید گرایلو؛ سید حمید حسینی؛ جعفر سرقینی؛ رضا سلیمی
چکیده
معدن بوکسیت جاجرم به عنوان بزرگترین معدن بوکسیت شناخته شده در ایران با ذخیره بیش از 20 میلیون تن بوکسیت دیاسپوری در استان خراسان شمالی واقع شده است که توان تأمین خوراک کارخانه آلومینای جاجرم را برای یک دوره 20 ساله ندارد. در همین راستا به بررسی امکان استفاده از بوکسیت معادن شاهبلاغی در استان تهران و سرخچشمه در استان خراسان شمالی ...
بیشتر
معدن بوکسیت جاجرم به عنوان بزرگترین معدن بوکسیت شناخته شده در ایران با ذخیره بیش از 20 میلیون تن بوکسیت دیاسپوری در استان خراسان شمالی واقع شده است که توان تأمین خوراک کارخانه آلومینای جاجرم را برای یک دوره 20 ساله ندارد. در همین راستا به بررسی امکان استفاده از بوکسیت معادن شاهبلاغی در استان تهران و سرخچشمه در استان خراسان شمالی پرداخته شد. در این پژوهش بوکسیتها از نظر مسائل فرایندی تولید آلومینا مانند انحلال و تهنشینی گل سرخ مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج آزمایشهای انجام شده نشان داد که استفاده از این ذخایر به دلیل پایین بودن بازده انحلال و سرعت تهنشینی گل سرخ به تنهایی امکانپذیر نیست. از این رو متغیرهای دیگری نیز مانند دمای انحلال، درصد سنگآهک افزوده و غلظت Na2Oc تحت کنترل و ارزیابی قرار گرفتند. آمیختگی 50-50 بوکسیت شاهبلاغی با جاجرم دارای بهترین نتیجه به همراه بالاترین بازده انحلال و کمترین تلفات آلومینا در گل سرخ بود.
مقاله پژوهشی
بهرام آزادبخت؛ مژگان زارعی نژاد
چکیده
منطقة تختسلیمان، از نظر تنوع و گوناگونی واحدهای مورفولوژی بسیار غنی است این تنوع مورفولوژی ، بیشتر به دلیل عوامل اقلیمی و ویژگیهای سنگشناختی، فرایندهای فرسایش، هوازدگی و حرکات زمینساختی است. ویژگیهای مورفولوژیکی منطقة تختسلیمان تحت تأثیر دو عامل مورفودینامیک درونی و بیرونی است. این پژوهش به عنوان یک دستاورد ژئومورفولوژیکی ...
بیشتر
منطقة تختسلیمان، از نظر تنوع و گوناگونی واحدهای مورفولوژی بسیار غنی است این تنوع مورفولوژی ، بیشتر به دلیل عوامل اقلیمی و ویژگیهای سنگشناختی، فرایندهای فرسایش، هوازدگی و حرکات زمینساختی است. ویژگیهای مورفولوژیکی منطقة تختسلیمان تحت تأثیر دو عامل مورفودینامیک درونی و بیرونی است. این پژوهش به عنوان یک دستاورد ژئومورفولوژیکی به بررسی عوامل بیرونی پرداخته است. شواهد ژئومورفولوژیکی موجود در محدوده مورد بررسی به سه دسته کلی، واحدهای مورفودینامیک، مورفوتکتونیک و مورفوژنتیک و در قالب یک نقشه ژئومورفولوژی ارائه شده است. برای این منظور با استفاده از نقشههای پایه و بررسیهای میدانی،چندین لایه اطلاعاتی جدید از منطقه در محیط GIS تولید شد و در پایان با استفاده تصاویر ماهوارهای ETM+ و ASTER اشکال مورد ارزیابی قرار گرفتند.
مقاله پژوهشی
عبدالناصر فضل نیا
چکیده
تزریق توده ماگمایی غیرکوهزایی لوکو کوارتز دیوریتی-آنورتوزیتی تلهپهلوانی به بخش شمال باختر کمپلکس دگرگونی قوری (جنوب باختر زون سنندج- سیرجان) در حدود 170 میلیون سال پیش، باعث شد تا قطعاتی از سنگهای رسی دگرگون شده (که به طور عمده کیانیت شیستهای دگرگونی ناحیهای هستند) از این کمپلکس، خرد شوند و درون این توده ماگمایی سقوط نمایند. ...
بیشتر
تزریق توده ماگمایی غیرکوهزایی لوکو کوارتز دیوریتی-آنورتوزیتی تلهپهلوانی به بخش شمال باختر کمپلکس دگرگونی قوری (جنوب باختر زون سنندج- سیرجان) در حدود 170 میلیون سال پیش، باعث شد تا قطعاتی از سنگهای رسی دگرگون شده (که به طور عمده کیانیت شیستهای دگرگونی ناحیهای هستند) از این کمپلکس، خرد شوند و درون این توده ماگمایی سقوط نمایند. توده ماگمایی اولیه بیآب و بسیار پر حرارت بوده است؛ در نتیجه، باعث شده تا قطعات فرو افتاده، دگرگونی مجاورتی شدیدی (در حد دگرگونیهای رخساره پیرومتامرفیسم) را تحمل نمایند. آبدار بودن قطعات رسی شیستی دگرگون شده ناحیهای (به دلیل فراوانی مسکوویت+بیوتیت) باعث شد تا شرایط ذوب بخشی فراهم شود؛ در نتیجه، برخی از این بیگانهسنگها به دلیل ذوب بخشی، سست شده و در نتیجه همرفتی در توده، در سرتاسر ماگمای اصلی پراکنده و باعث آلایش گسترده در ماگما شدند.
مقاله پژوهشی
محمدرضا نیکودل؛ امین جمشیدی؛ ناصر حافظی مقدس
چکیده
یکی از مشکلات ناشی از آلودگی هوا، بارش بارانهای اسیدی است. سولفات (SO4) و نیترات(NO3) از آلایندههای شاخص مناطق با اتمسفرهای آلوده هستند که در اثر ترکیب شدن با یونهای هیدروژن محلولهای اسید سولفوریک و اسید نیتریک را تشکیل میدهند. این محلولها از عوامل مهم در انحلال و زوالپذیری سنگهای ساختمانی هستند. با توجه به ...
بیشتر
یکی از مشکلات ناشی از آلودگی هوا، بارش بارانهای اسیدی است. سولفات (SO4) و نیترات(NO3) از آلایندههای شاخص مناطق با اتمسفرهای آلوده هستند که در اثر ترکیب شدن با یونهای هیدروژن محلولهای اسید سولفوریک و اسید نیتریک را تشکیل میدهند. این محلولها از عوامل مهم در انحلال و زوالپذیری سنگهای ساختمانی هستند. با توجه به نوع و pH محلول اسیدی، اثرات آنها روی سنگها متفاوت است. در این پژوهش 14 نمونه سنگ ساختمانی با منشأهای مختلف تهیه شد و به منظور بررسی انحلال و زوالپذیری آنها و همچنین مقایسه اثر انحلالی اسید سولفوریک و اسید نیتریک، بر روی آنها آزمایش دوام (Durability Test) تا 15 چرخه در این محلولها باpH=1.5 ،pH=3 ، pH=5 و آب شرب با pH=7.3 انجام و شاخص دوام برآورد شد. نتایجنشان میدهد نمونههای با ترکیب غیر کربناتی در برابر این اسیدها مقاوم و نمونههای با ترکیب کربناتی نامقاوم هستند. افزون بر این، مقایسه نتایج شاخص دوام نشان میدهد اثر انحلالی اسید سولفوریک نسبت به اسید نیتریک، 06/0 تا 93/0 درصد بیشتر است. همچنین با کاهش pH هر کدام ازاین اسیدها، انحلال نمونهها بیشتر شده است. در پایان با توجه به نتایج به دست آمده، مناسبترین سنگها برای نمای بیرونی ساختمانها پیشنهاد شده است.
مقاله پژوهشی
کرامت نژاد افضلی؛ فاطمه بیاتانی؛ ابراهیم مقیمی
چکیده
ساحل منطقهای متأثر از خشکی و دریاست. اشکال زمینریختشناختی ساحلی به عواملی چون نوسان سطح آب دریا، رژیم رودخانههای منطقه، فرایندهای فرسایش و رسوبگذاری، تغییرات اقلیمی، جنس رخنمونهای زمینشناسی، هوازدگی و زمینساخت وابسته است. تومبولو، لاگون و بریر از جمله اشکال زمینریختشناختی ساحلی در ساحل بیر ایران هستند. بنابراین ...
بیشتر
ساحل منطقهای متأثر از خشکی و دریاست. اشکال زمینریختشناختی ساحلی به عواملی چون نوسان سطح آب دریا، رژیم رودخانههای منطقه، فرایندهای فرسایش و رسوبگذاری، تغییرات اقلیمی، جنس رخنمونهای زمینشناسی، هوازدگی و زمینساخت وابسته است. تومبولو، لاگون و بریر از جمله اشکال زمینریختشناختی ساحلی در ساحل بیر ایران هستند. بنابراین شناخت سازوکار تشکیل و تغییرات آنها، به مسوولان کمک خواهد کرد تا مدیریت بهتری داشته باشند و در برنامهریزیهای عمرانی و توسعهای در بخش ساحلی بهتر برنامه ریزی کنند. در این پژوهش افزون بر بررسیهای صحرایی و نمونهبرداری، از عکسهای هوایی 1.40000 سال 1372، نقشههای توپوگرافی 1:20000، تصاویر ETM و IRS سالهای 2008،2005 و 1998 با قدرت تفکیک بالا استفاده شده است و معلوم شد که فعال بودن منطقه از نظر زمینساختی ، فرایند فرسایش و رسوبگذاری، رژیم رودخانههای منطقه و نوسان سطح آب دریا منجر به تشکیل تومبولو، سد ماسه ای (بریر) و لاگون در ساحل بیر شده است. بررسیهای رسوبشناسی اشکال، نشانگر وجود رقابتی ممتد میان جریانهای دریایی بهعنوان فرایندی سازنده در تومبولو، لاگون، سد ماسه ای و رودخانهها بهعنوان فرایندی مخرب در ساحل بیر است.
مقاله پژوهشی
یحیی جمور
چکیده
بهدلیل وجود منابع مختلف خطا در تعیین موقعیتهای مبتنی بر مشاهدات GNSS (Global Navigation Satellite System)، بویژه اثرات جوی، دقت حاصل از تعیین موقعیت مطلق لحظهای جوابگوی بسیاری از کاربردهای مورد نیاز نیست. برای چیرگی بر مشکل یادشده، روشهای تعیین موقعیت نسبی آنی (Real time) و پردازش بعدی (Post Processing) مختلفی، معرفی و بهرهبرداری شدهاند. افزون بر ...
بیشتر
بهدلیل وجود منابع مختلف خطا در تعیین موقعیتهای مبتنی بر مشاهدات GNSS (Global Navigation Satellite System)، بویژه اثرات جوی، دقت حاصل از تعیین موقعیت مطلق لحظهای جوابگوی بسیاری از کاربردهای مورد نیاز نیست. برای چیرگی بر مشکل یادشده، روشهای تعیین موقعیت نسبی آنی (Real time) و پردازش بعدی (Post Processing) مختلفی، معرفی و بهرهبرداری شدهاند. افزون بر تأثیر خطاهای مشاهداتی، وجود خطا و نبود قطعیت در موقعیت ایستگاه مرجع نسبت به دستگاه مختصات مورد استفاده در سامانههای GNSS نیز در تعیین موقعیتهای نسبی دقیق مهم است و باعث کجشدگی و کاهش دقت در موقعیت ایستگاههای مجهول میشود. این موضوع بویژه در ایجاد و گسترش شبکههای مختصات مبنایی که حساسیت بالاتری دارند و دقتهای میلیمتری در آنها مطرح است، باید بیشتر مورد توجه قرار گیرد. از آنجا که هنوز سامانه GPS برتری و کاربری بسیار بیشتری نسبت به دیگر سامانههای GNSS دارد، در این پژوهش فقط از مشاهدات سامانه GPS (Global Positioning System) استفاده شده است. بدیهی است که نتایج بهدست آمده برای این سامانه، برای سامانههای GNSS دیگر نیز قابل همگانیکردن است. در این نوشتار، چگونگی انتشار خطای موقعیت یک ایستگاه مرجع نسبت به دستگاه مختصات WGS84 (World Geodetic Datum 1984) برای حالت ایستا تیک بر روی موقعیت ایستگاه مجهول در تعیین موقعیت نسبی با بهرهگیری از معادلات مشاهدات تفاضلی دوگانه فاز موج حامل بررسی میشود. مشاهدات مورد استفاده در این پژوهش، مربوط به 4 طول مبنای مختلف از حدود 4 کیلومتر تا حدود 90 کیلومتر است. با اعمال مقادیر خطای عمدی به موقعیت ایستگاه معلوم از یک متر تا 100 متر در شرایط یکسان، میزان اعوجاج برای هریک از مؤلفههای طول مبناها محاسبه و تجزیه و تحلیل میشود. بر اساس نتایج بهدست آمده، با افزایش طول مبنا و خطای موقعیت ایستگاه مرجع، دقت موقعیت ایستگاه مجهول نیز کاهش مییابد. به عبارت دیگر، اعوجاجات مختصات ایستگاههای مجهول بهطور مستقیم با خطای موجود در موقعیت ایستگاه مرجع متناسب است و بسته به میزان خطا و طول مبنا تا چند ppm هم میرسد.
مقاله پژوهشی
علی عابدینی؛ علی اصغر کلاگری
چکیده
یک افق بازماندی پرمین در 30 کیلومتری شمال خاور ملکان واقع شده که به شکل لایهچینهسان درون سنگهای کربناتی روته گسترش یافته است. از نظر کانیشناسی، این افق شامل کانیهای بوهمیت، دیاسپور، هماتیت، کائولینیت، روتیل، آناتاز، مونتموریلونیت، موسکویت، کلسیت و کلریت است. محاسبات مقادیر نورماتیو کانیها در نیمرخ انتخابی ...
بیشتر
یک افق بازماندی پرمین در 30 کیلومتری شمال خاور ملکان واقع شده که به شکل لایهچینهسان درون سنگهای کربناتی روته گسترش یافته است. از نظر کانیشناسی، این افق شامل کانیهای بوهمیت، دیاسپور، هماتیت، کائولینیت، روتیل، آناتاز، مونتموریلونیت، موسکویت، کلسیت و کلریت است. محاسبات مقادیر نورماتیو کانیها در نیمرخ انتخابی نشان میدهد که این افق شامل پنج رخساره سنگی است که از پایین به بالا عبارتند از: فریت کائولینیتی، کائولن فریتی، بوکسیت فریتی، کائولن و کائولن بوکسیتی. بر اساس یافتههای بهدست آمده به نظر میرسد که پراکندگی REEs در نیمرخ مورد مطالعه در کنترل عواملی همچون تغییر در Eh محیط ناشی از تخریب مواد آلی، افزایش pH محلولهای هوازده کننده توسط سنگهای بستر کربناتی، فرایندهای روبش و تثبیت و نوسانات سطح آبهای زیرزمینی بوده باشد. شواهد ژئوشیمیایی بیشتر دلالت بر این دارند که در نیمرخ مورد مطالعه، تمرکز LREEs توسط موسکویت، اکسیدهای منگنز و فسفاتهای ثانویه (مونازیت، گورسکسیت و رابدوفان) و HREEs توسط روتیل، آناتاز و زیرکن صورت گرفته است.
مقاله پژوهشی
مهدی محمدی ویژه؛ ابوالقاسم کامکار روحانی
چکیده
آبهای زیرسطحی، حفرات و ساختارهای مجزای دفنشده در ژرفاهای کم، بهدلیل تفاوت آشکار در ویژگیهای الکتریکی و الکترومغناطیسی با محیط دربرگیرنده خود، بهخوبی توسط روشهای مقاومت ویژه و GPR قابل آشکارسازی هستند. در این پژوهش، با در نظر گرفتن 3 نیمرخ با شرایط متفاوت بر روی این گونه اهداف، به بررسی پاسخ آنها پرداخته شده است. افزون ...
بیشتر
آبهای زیرسطحی، حفرات و ساختارهای مجزای دفنشده در ژرفاهای کم، بهدلیل تفاوت آشکار در ویژگیهای الکتریکی و الکترومغناطیسی با محیط دربرگیرنده خود، بهخوبی توسط روشهای مقاومت ویژه و GPR قابل آشکارسازی هستند. در این پژوهش، با در نظر گرفتن 3 نیمرخ با شرایط متفاوت بر روی این گونه اهداف، به بررسی پاسخ آنها پرداخته شده است. افزون بر این که استفاده از این روشها در کنار هم، بررسی قابلیتها و محدودیتهای روشهای یادشده را ممکن ساخته است. نتایج حاصل از این پژوهش نشان میدهد که روش GPR افزون بر سرعت و آسانی در برداشت دادهها، در آشکارسازی مرزهایی که ویژگیهای الکترومغناطیسی در میان دو محیط بهصورت ناگهانی تغییر میکند، بسیار موفق است. برداشتهای مقاومت ویژه در این پژوهش که بهروش نیمرخزنی با استفاده از آرایش ونر صورت گرفته است، نشان از مقاومت ویژه پایین محیطهای بررسیشده دارد. این امر، سبب ژرفای نفوذ کم روش GPR شده و بررسی اهداف دفنشده در ژرفاهای بیش از 2 متر بهوسیله این روش را غیر ممکن کرده است. بر خلاف روش GPR، روش مقاومت ویژه در آشکارسازی اهداف چندگانه با تفاوت شدید مقاومت ویژه در کنار هم، موفقیت چندانی حاصل نکرده است. این مطلب ناشی از قدرت جدایش پایینتر روش مقاومت ویژه در مقایسه با روش GPR است. در این پژوهش، با انتخاب دو الگوریتم متفاوت پردازش و اعمال آنها بر روی یک سری از دادههای اولیه GPR، اطلاعات قابل توجهی بهدست آمده است. اطلاعات بهدست آمده از مقاومت ویژه ساختارهای زیرسطحی با استفاده از برداشتهای مقاومت ویژه، انتخاب صحیح الگوریتمهای پردازش یادشده را ممکن ساخته است. این پژوهش بهخوبی نشان میدهد که مناطق با رسانندگی الکتریکی بالا در مقاطع مقاومت ویژه، منطبق بر مناطق با اتلاف (تضعیف) بالای امواج در مقاطع GPR هستند. از این ویژگی میتوان بهخوبی در تفسیر دادههای GPR بهره برد و روش مقاومت ویژه را مکملی مناسب برای روش GPR عنوان کرد.
مقاله پژوهشی
محمد حسن کریم پور؛ لنگ فارمر؛ چاک استرن
چکیده
بیوتیت مسکوویت لیکوگرانیت و پگماتیتهای همراه در متاافیولیت و متافلیشها (بقایای پوسته اقیانوسی پالئوتتیس) همزمان با برخورد صفحه ایران با صفحه توران نفوذ نمودهاند. چهار نوع دایک پگماتیتی که بیوتیت مسکوویت لیکوگرانیتها را قطعه کردهاند، شناسایی شدند. با استفاده از روشU-Pb سن زیرکن، بیوتیت مسکوویت لیکوگرانیت 205.9 ± ...
بیشتر
بیوتیت مسکوویت لیکوگرانیت و پگماتیتهای همراه در متاافیولیت و متافلیشها (بقایای پوسته اقیانوسی پالئوتتیس) همزمان با برخورد صفحه ایران با صفحه توران نفوذ نمودهاند. چهار نوع دایک پگماتیتی که بیوتیت مسکوویت لیکوگرانیتها را قطعه کردهاند، شناسایی شدند. با استفاده از روشU-Pb سن زیرکن، بیوتیت مسکوویت لیکوگرانیت 205.9 ± 4.1 Ma تعیین شد (راتین، تریاس بالایی). بیوتیت مسکوویت لیکوگرانیت و آپلیت گرانیت از نظر شیمیایی، فوق آلومینیم و گرانیت نوع S است. عدد پذیرفتاری مغناطیسی بیوتیت مسکوویت لیکوگرانیت و آپلیت گرانیت میان SI 5-10 * 5 تا 11 و نسبتFe2O3/FeO کمتر از 35/0 است، بنابراین مربوط به سری ایلمینیت (نوع کاهیده) هستند. مجموع عناصر کمیاب خاکی بیوتیت مسکوویت لیکوگرانیت میان 130 تا 176 و آپلیت گرانیت میان 50 تا 79 است. Eu ناهنجاری منفی جزئی (Eu/Eu* برابر 52/0تا 76/0) نشان میدهد. نسبت ایزوتوپ اولیه (87Sr/86Sr)i و i(143Nd/144Nd) اولیه با توجه به سن 205 میلیون سال محاسبه شد. نسبت ایزوتوپ اولیه (87Sr/86Sr)i در بیوتیت مسکوویت لیکوگرانیت و آپلیت گرانیت به ترتیب 708161/0 و 709853/0 بوده است. نسبت (143Nd/144Nd)i اولیه در بیوتیت مسکوویت لیکوگرانیت 512214/0 و در دایک آپلیت گرانیت 512024/0 بـوده اسـت. میـزان ایزوتوپ اولیه ε Nd در بیوتیت مسکوویت لیکوگرانیت 48/6- و در دایک آپلیت گرانیت 83/6- است. بر اساس دادههای ایزوتوپی ماگمای اولیه از پوسته قارهای منشأ گرفته است. به توجه به نسبتهای Rb/Sr برابر 1 تا 3/1 وCaO/Na2O کم و بیش 3/0 در بیوتیت مسکویت لیکوگرانیت ترکیب سنگ منشأ بین متاپلیت و متا پسامیت بوده است.
مقاله پژوهشی
فریدون رضایی
چکیده
بررسی رفتار ماسههای تحت اثر بارهای مونوتون وچرخهای استاتیکی یا دینامیکی، نظر ژئوتکنسینها را بهخود معطوف داشته است. این مقاله نتایج حاصل از بارگذاری چرخهای در ماسههای سست و متراکم سیلیسی و کربناتدار را با استفاده از جعبه برش مستقیم تغییر یافته، نشان میدهد. نیمه زیرین جعبه برش با جابهجایی ورق فلزی پوشیده شده ...
بیشتر
بررسی رفتار ماسههای تحت اثر بارهای مونوتون وچرخهای استاتیکی یا دینامیکی، نظر ژئوتکنسینها را بهخود معطوف داشته است. این مقاله نتایج حاصل از بارگذاری چرخهای در ماسههای سست و متراکم سیلیسی و کربناتدار را با استفاده از جعبه برش مستقیم تغییر یافته، نشان میدهد. نیمه زیرین جعبه برش با جابهجایی ورق فلزی پوشیده شده از دانههای شن و ماسه در سطح آن تغییر یافته است. متغیرهای مختلف همچون نوع ماسه، چگالی، شرایط حدواسط، تعداد و نوع چرخه بارگذاری برای بررسی رفتار خاک- خاک و خاک- سازه تحت شرایط بارگذاری مونوتون و بارگذاری چرخهای مطالعه شدند. نتایج نشان داد که دو نوع ماسه آزمایش شده، در آغاز بارگذاری رفتار انقباضی و در ادامه رفتار انبساطی پیدا میکنند. نیروهای برشی و عادی در طی آزمایش کاهش مییابند که مقدار کاهش برای ماسه کربناتدار بیشتر از ماسه سیلیسی است. کاهش نیروهای برشی و عادی با کاهش تراکم ماسه افزایش یافته است. این رفتار کاهش نیروها در آزمایش با حجم ثابت تحت بارگذاری چرخهای، شبیه به پدیده روانگرایی است و این نتایج میتواند در حل مشکلات ارزیابی روانگرایی، کارگشا باشد.
مقاله پژوهشی
امیر حمیدی؛ نیما سلیمی؛ وحید یزدانجو
چکیده
امروزه محدودیت منابع قرضه با دانهبندی مناسب در فعالیتهای رایج مهندسی، باعث رواج هر چه بیشتر استفاده از دانههای شنی با اندازههای درشت و تا مرز قلوه سنگ در خاکریزها شده است. بهکارگیری چنین ذرات درشتدانهای در شیبها و خاکریزها مستلزم در نظر گرفتن تأثیرات آنها در مخلوط با خاکهای ریزتر است. برای مثال تعیین متغیرهای مقاومتی ...
بیشتر
امروزه محدودیت منابع قرضه با دانهبندی مناسب در فعالیتهای رایج مهندسی، باعث رواج هر چه بیشتر استفاده از دانههای شنی با اندازههای درشت و تا مرز قلوه سنگ در خاکریزها شده است. بهکارگیری چنین ذرات درشتدانهای در شیبها و خاکریزها مستلزم در نظر گرفتن تأثیرات آنها در مخلوط با خاکهای ریزتر است. برای مثال تعیین متغیرهای مقاومتی و تغییر شکل چنین مخلوطهایی برای تعیین پایداری شیروانیها، شیب پوسته سدهای خاکی و زمینلغزهها ضروری است. از سوی دیگر در بسیاری از موارد، خاک ساختگاهی که با آن سر و کار داریم به صورت ترکیبی از شندانهها در خمیرهای از ذرات ماسهای است. محدودیت ابعاد دستگاههای آزمایشگاهی متعارف مانع از انجام آزمایش بر روی نمونههای با ابعاد درشت میشود. بنابراین در این پژوهش تلاش شده است با استفاده از دستگاه برش مستقیم بزرگ مقیاس تأثیر شکل و اندازه شندانه بر رفتار مکانیکی مخلوطهای ماسهای مشخص شود. در این پژوهش انجام تعدادی آزمایش برش مستقیم بزرگ مقیاس با جعبه برش 300 در 300 میلیمتری بر مخلوط خاک ماسهای و شندانههای گردگوشه یا تیزگوشه با بیشترین قطر دانههای 5/12 و 4/25 میلیمتر ترتیب داده شد. آزمایشها بر روی نمونههای خشک در تراکمهای نسبی 35، 60 و 85% و سربارهای 5/1، 3 و 5/4 کیلوگرم بر سانتیمتر مربع و در درصدهای شندانه صفر، 20، 40 و 60 درصد انجام شد. نتایج آزمایشها نشان داد که شنهای تیزگوشه نسبت به شنهای گردگوشه به میزان بیشتری مقاومت برشی نهایی، مقاومت پسماند، زاویه اصطکاک و اتساع و شاخص تردی مخلوطهای شن و ماسه را افزایش میدهند. به همین ترتیب، شنهای با بیشترین قطر دانه 4/25 میلیمتر نیز نسبت به شنهای با بیشترین قطر دانه 5/12 میلیمتر به میزان بیشتری بر روی متغیرهای اشاره شده در بالا تأثیر میگذارند. همچنین تأثیر شکل و اندازه شن بر رفتار خاکهای مخلوط در درصدهای شندانه بیشتر، سربار زیادتر و تراکم نسبی بالاتر، آشکارتر است.