نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 پژوهشکده علوم زمین، سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور، تهران، ایران
2 آزمایشگاه مکانیک خاک وزارت راه و ترابری، تهران، ایران
چکیده
شهر تهران بر روی نهشته‌های آبرفتی جوان بنا شده و گسترش سریع شهرنشینی سبب پوشیده شدن نهشته‌های کوترنری شده است. افزایش شهرنشینی بدون رعایت مسائل زمین‌شناسی و ژئوتکنیکی مشکلات فنی، مهندسی و اقتصادی زیادی را در پی داشته است. از آنجا که تکیه‌گاه همه سازه‌ها بر روی زمین است، بررسی و شناخت ویژگی‌های فیزیکی و مکانیکی لایه‌های خاک امری ضروری است. تعیین پارامترهای مقاومتی و تهیه نقشه ژئوتکنیک محدوده مورد مطالعه امکان مناسبی برای مطالعات مقدماتی پروژه‌های عمرانی خواهد بود و به مهندسان و طراحان دید کلّی از وضعیت ژئوتکنیک منطقه می‌دهد. تاکنون مسائل ژئوتکنیکی و زمین‌شناسی مهندسی در شهرهای ایران به صورت دقیق مورد بررسی قرار نگرفته، اما در برخی از کشورهای دنیا، نقشه‌های زمین‌شناسی مهندسی و ژئوتکنیکی شهری ارائه شده که از نظر اقتصادی، مدیریتی، محیط زیست، سامان‌‌دهی، طراحی و توسعه شهری بسیار
مفید بوده است. نقشه‌های پهنه‌بندی ظرفیت باربری، نشست، روانگرایی، پارامترهای مهندسی خاک و مقاطع زمین‌شناسی با استفاده از اطلاعات گمانه‌ای در مناطق مختلف جهان
در جهت اهداف شهرسازی راه سازی، فضاهای زیرزمینی و غیره تهیه می‌شود. تحقیق حاضر در راستای تحقق این امر به بررسی و تعیین پهنه‌بندی ژئوتکنیک منطقه و ارائه
مشخصات و پارامترهای مقاومتی و تعیین ظرفیت باربری مجاز و میزان نشست برای تعیین نوع سازه با توجه به مقاومت زمین و یا تقویت زمین برای اعمال بارهای بیش از مقاومت
مجاز به دست آمده و میزان نشست تعیین شده و همچنین طراحی پی سازه با توجه به جنس لایه‌های تشکیل‌دهنده زمین در ژرفای مختلف، در زمین‌های خاور و جنوب خاور تهران در محدوده برگ 1:25000 قلعه‌مرغی پرداخته است. با توجه به نتایج به دست آمده در این خصوص 6 پهنه شناسایی شده است. پهنه‌های 3-1 از مقاومت متوسط (3<qa<2)، خوب (4<qa<3) تا بسیار خوب (6 <qa<4)، پهنه‌های شماره 4 و 5 از مقاومت ضعیف (2<qa<1) تا متوسط (3<qa< 2)و پهنه 6 از مقاومت بسیار ضعیف(1<qa<0) تا ضعیف(2<qa<1)برخوردار است. درشمال منطقه مصالح تشکیل‌دهنده آبرفت به طور عمده درشت‌دانه و به تدریج به سمت جنوب ریزتر می‌شوند و با افزایش ژرفا، میزان مقاومت خاک افزایش می‌یابد (Rezaei et al., 2007). چگالی (دانسیته) خاک از شمال به جنوب به علت تغییر تدریجی از شن و ماسه به رس کاهش یافته و با افزایش ژرفا، به علت تراکم بیشتر خاک، افزایش می‌یابد. میزان نشست آنی، با افزایش ژرفا به علت تراکم بیشتر، کاهش یافته است. در مقایسه نتایج مطالعات گذشته با مطالعات فعلی مشاهده شد که در ژرفای نزدیک به سطح زمین (5-0) میزان ظرفیت باربری در مطالعات فعلی کمی بیشتر و میزان نشست کمی کمتر از مطالعات گذشته است ولی در ژرفای پایین، تغییر قابل ملاحظه‌ای مشاهده نشد. به نظر می‌رسد علت افزایش ظرفیت باربری وکاهش میزان نشست در ژرفای سطحی متأثر از افزایش و تراکم سازه‌ها و افزایش ترافیک در طی سال‌های اخیر باشد. با افزایش ژرفا از اثر بارهای اعمال شده کاسته شده و به تدریج مستهلک شده است. میزان مقاومت و نشست هر پهنه در طراحی سازه و انتخاب نوع پی و ژرفای استقرار آن نقش بسزایی دارد.
کلیدواژه‌ها
)