نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 معاون پژوهشی/پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله

2 پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله، تهران، ایران.

چکیده

قرار گرفتن سد مسجد سلیمان در زون لرزه زمین‌ساختی زاگرس که یکی از فعال‌ترین زون‌های  لرزه‌زمین‌ساختی ایران است، ضرورت انجام مطالعات گسترده و  بویژه بررسی اثر دریاچه سد آن (ارتفاع 177 متر و حجم 261 میلیون متر مکعب) بر تغییرات آهنگ لرزه‌خیزی منطقه را بیش از پیش آشکار می‌سازد. به دنبال اتمام آبگیری مخزن (25/06/2002) و  با توجه به داده‌های شبکه‌های ملی و جهانی چون کاتالوگ پژوهشگاه  بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله (IIEES) و کاتالوگ (EHB)، افزایش لرزه‌خیزی در گستره مخزن سد دیده می‌شود و 90 روز پس از اتمام آبگیری در تاریخ 25/09/2002، زمین‌لرزه‌ای با بزرگی  6/5= Mw در منطقه سد مسجد سلیمان رخ می‌دهد. شبکه لرزه‌نگاری محلی در منطقه سد از ماه ژوئن سال 2006 نصب شد و اطلاعات لرزه‌ای در فاصله زمانی  15 ماه تا ماه آگوست سال 2007 مورد بررسی قرار گرفت. بزرگ‌ترین زمین‌لرزه‌های رخ داده در بازه زمانی نصب شبکه لرزه‌نگاری محلی بزرگاهایی معادل 6/3= ML و 9/3= MLداشتند. مطالعات آماری صورت گرفته همگی دلالت بر القایی بودن زمین‌لرزه‌های رخ داده در منطقه سد دارند. به رغم نداشتن یک شبکه محلی در هنگام رخداد زمین‌لرزه 25/09/2002 (6/5= Mw) به روشنی می‌توان القایی بودن این زمین‌لرزه را با استفاده از نتایج حاصل از محاسبات آماری انجام شده و به لطف داشتن منحنی تغییرات سطح تراز آب از ابتدای آبگیری مخزن و نیز پس‌لرزه‌های مکان‌یابی شده این زمین‌لرزه توسط تک ایستگاه نصب شده در محل مخزن، اثبات کرد. زمین‌لرزه 25/09/2002 مسجد سلیمان با بزرگی6/5= Mw در واقع نخستین و بزرگ‌ترین زمین‌لرزه القایی است که در ایران شناسایی و روی داده است.
 

کلیدواژه‌ها

References
Ambraseys, N. N. & Melville, C. P., 1982- A history of Persian Earthquakes, Cambridge Earth Science Series, Cambridge University Press, London.
Engdahl, E. R., Jackson, J. A., Myers, S. C., Bergman, E. A. & Priestley, K., 2006- Relocation and assessment of seismicity in the Iran region, Geophys. J. Int. 167, 761-779.
Guha, S. K., Gosavi, P. D., Varma, M. M., Agarwal, B. N. P., Padale, J. G. & Marwadi, S. C., 1968- Recent seismic disturbances in the Koyna hydroelectric project, Maharashtra, India, Report, Central Water and Power Research Station, India.
Gupta, H. K. &  Rastogi, B. K. & Narain, H., 1972- Common features of  the reservoir associated seismic activities , Bull.Seis.Soc.Am.62 ,No2 ,pp.481- 492 . 
Gupta, H. K. & Rastogi, B. K., 1976- Dams and earthquakes , Elsevier , the Netherlands , 229pp. 
Jackson, J. & Fitch, T., 1981- Basement faulting and the focal depths of the larger earthquakes in the Zagros mountains (Iran), Geophys. J. R. Astr. Soc. London, 64,  561-586.
Ma, J., Zehua, Q. & Guoxi, L., 1976- A newly discovered major fault of the 1976 Tangshan earthquake in China, in Housner, G.W. and He, D., eds., 2002, The Great Tangshan Earthquake of, Vol. 1, Chpt. 1: 48-57
Maggi, A., Jackson, J. A., Priestley, K. & Baker, C., 2000- A re-assessment of focal depth distributions in southern Iran, Tien Shan and northern India:do earthquakes really occur in the continental mantle?, Geophys. J. Int.,143, 629-661.
Mogi, K., 1963- Some discussions on aftershock , foreshocks and earthquake swarms – the fracture of semi-infinite body caused by an inner stress origin and its relation to the earthquake phenomena (third paper), Bull. Earthquake Res. Inst., 41 , 615-658.
Nur, A. & Booker, J. R., 1972- Aftershocks caused by pore fluid flow? ,Science, 175, 885-887.
Simpson, D., Negmatullaev, W. & Kh, S., 1976- Induced Seismicity at Nurek Reservoir, 78 Bull. Seis. Soc. Am., 2025 (1988).
Snow, D. T., 1982- Hydrogeology of induced seismicity and tectonism ; case  histories of Kariba and Koyna , Geol. Sco. Am. Spec. Pap. No. 168, 317-60.
Tatar, M., Hatzfeld, D. & Ghafory-Ashtiany, M., 2004- Tectonics of the Central Zagros (Iran) deduced from microearthquake seismicity, Geophys. J. Int., 156, 255-266.
Tatar,  M., Hatzfeld, D., Martinod, J., Walpersdorf, A., Ghafori-Ashtiany, M. & Chéry, J., 2002- The present-day deformation of the central Zagros (Iran) from GPS measurements, Geoph. Res. Lett., Vol. 29, No. 19, pp. 1927-1930.
Utsu, T., 1965- A method for determining the value of  b  in the formula logN=a-bM , showing the  frequency-magnitude relation for earthquakes , Geophy. Bull. , Hokkaido Uni. 13 , 99-103.
Walpersdorf, A., Hatzfeld, D., Nankali, H., Tavakoli, F., Nilforoushan, F., Tatar, M., Vernant, P., Chéry, J.  and Masson, F., 2006- Difference in the GPS deformation pattern of North and Central Zagros (Iran), Geophys. J. Int.
Yamini-Fard, F., Hatzfeld, D., Tatar, M. & Mokhtari, M., 2006- Microseismicity on the Kazerun fault system (Iran): evidence of a strike-slip shear zone and a thick crust,  Geophys  J. Int., 166, 186-196.