نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 مؤسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور، تهران، ایران.

2 دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

3 مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی خراسان رضوی، خراسان رضوی، ایران.

چکیده

در این نوشتار، بیابان‌های ایران از نظر عوامل(سازندهای) زمین‌شناختی مؤثر در تشکیل و گسترش آنها مورد بررسی قرار گرفته و محدوده آنها تعیین شده است. برای این کار ابتدا با استفاده از نقشه‌های زمین‌شناسی 1:250000 ، 1:100000 سازمان زمین‌شناسی کشور و شرکت ملی نفت ایران، سازندهای زمین‌شناسی شور و تبخیری در محدوده استا‌ن‌های مورد مطالعه شناسایی شده و در محیط GIS رقومی شده و با عنوان بیابان‌های اولیه معرفی شده‌اند. با رسم شبکه زهکشی حوضه‌های آبخیز رودخانه‌هایی که حاوی سازندهای تبخیری بوده و سپس تعیین مناطق پایین دست سازندهای تبخیری که از طریق جریان‌های سطحی به گچ و نمک آلوده شده‌اند، بیابان‌های ثانویه تعیین شده است. از تلفیق دو لایه یاد شده به صورت استانی و سپس جانمایی آنها در نقشه سراسری ایران، نقشه محدوده بیابان‌های ایران تهیه شده است. نتایج حاصل نشان داد 208041 کیلومتر مربع از مساحت ایران را بیابان‌های حاصل از سازندهای شور و تبخیری در برگرفته است.

کلیدواژه‌ها

کتابنگاری
تریکار، ژ.، 1348- ناهمواری‌های مناطق خشک، ترجمه مهدی صدیقی و محسن پورکرمانی (1369) انتشارات آستان قدس رضوی.
‌خسروشاهی، م.،1386-  گزارش نهایی طرح ملی تعیین قلمرو جغرافیایی محدوده‌های بیابانی ایران، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، 648ص.
خسروشاهی، م. و قوامی، ش.، 1384-  هشدار. انتشارات سازمان جنگلها و مراتع، 120ص.
رئیسی، ع.، 1376- اثر گنبدهای گز طویله بر روی آب‌های کارستی و آبرفتی، اولین همایش سالانه انجمن زمین شناسی ایران.
رجبی آلنی، م.، 1380-  بررسی نقش زمین‌شناسی در بیابان‌زایی حوضه آبخیز مند. پایان نامه کارشناسی ارشد دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران،113ص.
طهماسبی، ع.، 1377-  بررسی عوامل مؤثر در شور شدن آب و خاک و گسترش بیابان در حوضه رودخانه اشتهارد، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده منابع طبیعی. دانشگاه تهران.
عطاپورفرد، ع.، حسینی، م.، خسروشاهی، م.، 1383- شناسایی و تفکیک مناطق بیابانی از دیدگاه ژئومورفولوژیکی (مطالعه موردی؛ استان تهران)،  فصلنامه پژوهشی تحقیقات مرتع و بیابان ایران، جلد 11، شماره 3، صفحه 287ـ275.
فیض نیا، س.، 1378-  بررسی عوامل زمین شناسی در بیابانی شدن غرب حوزه مرکزی (قم – کاشان). مؤسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع. بخش تحقیقات بیابان.
فیض‌نیا، س.، 1376- اثر گنبدهای نمکی ایران در تخریب منابع طبیعی ، گسترش اراضی شورو بیابانزایی- مطالعه موردی حبله رود گرمسار
گوشه، ژ.، 1360- زمین‌شناسی، ژئومرفولوژی و هیدرولوژی زمین‌های شور(ترجمه معتمد احمد و فرامرز پورمعتمد)، انتشارات دانشگاه تهران، 228 ص.
 معتمد ا.،  1371- نگاهی به انتشار و منشأ ماسه‌های ایران مرکزی، مجموعه مقالات سمینار بررسی مسایل مناطق بیابانی و کویری ایران، 30-27 اردیبهشت، یزد.
References
Fuller, W., H., 1974 - Desert soils, in Brown, Desert biology, vol. 2, Academic press, London, pp 32-101.
Thomas, A. L., Dembrine, E., King, D., Party, J. P.,  1992- A spatial study of the relationships between stream water acidity and geology, soils and relief (Vosges bortherstern france) . Journal of Hydrology 217 (1999). 35-45.
Webster, N,.1996- New webster's dictionary and thesaurus of the English language, Lexicon publications, Inc.USA,1149+67p.