نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• جلیل قلمقاش ¹
• راضیه چهارلنگ ²

¹ استادیار، پژوهشکده علوم زمین، سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور، تهران، ایران

² کارشناسی ارشد، پژوهشکده علوم زمین، سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور، تهران، ایران

چکیده

در این نوشتار آتشفشان‌های سهند، آرارات، نمروت، سوفان، تندورک و قفقاز کوچک با سن میوسن پایانی- کواترنری در منطقه برخورد صفحات قاره‌ای عربی- اوراسی مورد مطالعه قرار گرفته‌اند. این آتشفشان‌ها در چند مرحله مواد آذرآواری و جریان‌های گدازه‌ای با ترکیب بازالتی تا ریولیتی را فوران کرده‌اند. این سنگ‌های آتشفشانی ماهیت کالک‎‌آلکالن (سهند) تا آلکالن (تندورک) دارند. تهی‌شدگی از عناصر Nb، Ta، Ti، Y و غنی‌شدگی عناصر Rb، Ba، K، Sr، Th در نمودارهای چندعنصری بهنجارشده با ترکیب گوشته اولیه از ویژگی‌های ژئوشیمیایی معمول در این سنگ‌های آتشفشانی است. همچنین غنی‎شدگی از LREE نسبت به HREE در نمودارهای الگوی پراکندگی عناصر خاکی کمیاب بهنجارشده با کندریت همه سنگ‌های آتشفشانی منطقه نمایان است. غنی‌شدگی سنگ‌های آتشفشانی سهند و قفقاز کوچک از LREE و تهی‌شدگی بیشتر آنها از HREE (نسبت به دیگر سنگ‌های آتشفشانی مورد مطالعه)، نشانگر تشکیل ماگمای مادر آنها از ذوب ‌بخشی سنگ‌های گارنت لرزولیتی گوشته است. بر خلاف آنها، سنگ‌های آتشفشانی خاور آناتولی از ذوب بخشی سنگ‌های گوشته‌ای با ترکیب اسپینل لرزولیت ایجاد شده‌اند. وجود بی‌هنجاری منفی عناصر Nb و Ta در نمودارهای چندعنصری بهنجارشده با گوشته اولیه، نشانگر وجود مؤلفه‌ ژئوشیمیایی مربوط به محیط فرورانش پیش از برخورد در ماگمای مادر سنگ‌های آتشفشانی مورد مطالعه است. مقادیر بالای عناصر La، Th، Ce و Rb در سنگ‌های آتشفشانی مورد مطالعه نشانگر آلودگی پوسته‌ای است که در اثر جایگیری ماگماهای یادشده در پوسته و رخداد فرایند‌های همزمان هضم، تبلوربخشی و آلایش با مواد پوسته‌ای ایجاد شده‌اند. 

کلیدواژه‌ها

• میوسن- کواترنری
• کالک‎‌آلکالن
• پس ‌از برخورد
• سهند
• قفقاز کوچک
• خاور آناتولی
• ‌ترکیه