نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانشجوی دکترا، گروه زمینشناسی، دانشکده علوم پایه، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران
2 استادیار، گروه زمینشناسی، دانشکده علوم پایه، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران
3 دانشیار، پژوهشکده علوم زمین، سازمان زمینشناسی و اکتشافات معدنی کشور، تهران، ایران
4 استادیار، گروه زمینشناسی، دانشکده علوم، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران
چکیده
مجموعه گرانیتوییدی مارفیون بخشی از پلوتونیسم ترشیری است که در بخش مرکزی پهنه ماگمایی ارومیه- دختر قرار گرفته است. این مجموعه نفوذی شامل چهار توه اصلی است؛ توده میکرودیوریتی تا میکرومونزودیوریتی مزوش که به‌صورت رخنمون‌های مجزا در بخش باختری منطقه قرار دارند؛ توده دایره‌ای شکل تونالیت مارفیون که بیشترین گستردگی را در منطقه نشان می‌دهد، توده تونالیت پودلگ که به‌صورت تودهای کشیده در امتداد شمالی- جنوبی رخنمون دارد و توده کوارتزدیوریت قالهر. آنکلاوهای میکروگرانولار مافیک از دید ویژگی‌های ژئوشیمیایی همانند گرانیتویید میزبان هستند و در همه بخش‌های تودهای مارفیون و بخش‌هایی از توده‌های قالهر و پودلگ دیده می‌شوند. از دید ویژگی‌های ژئوشیمیایی، این مجموعه نفوذی متاآلومین، نوع I و متعلق به سری کالکآلکالن با پتاسیم پایین تا متوسط است. با استفاده از سن‌سنجی U-Pb زیرکن، سن‌های تقریبی 50 میلیون سال برای توده میکرودیوریتی تا میکرومونزودیوریتی مزوش و 18 میلیون سال برای توده‌های تونالیتی مارفیون، پودلگ و کوارتز دیوریتی قالهر به‌دست آمده است. شواهد ژئوشیمیایی نشان می‌دهد که ماگمای توده میکرودیوریت مزوش به سن ائوسن، حاصل ذوب بخشی پوسته زیرین و آمیختگی آن با مذاب‌های گوشته‌ای، در محیط حاشیه فعال قاره‌ای است. توده‌های میوسن منطقه نیز حاصل ذوب پوسته زیرین تحت تأثیر مذاب‌های گوشته‌ای، در یک محیط پس از برخورد هستند. میکرودیوریت مزوش الگوی کمتر تفریق‌یافته‌ای از عناصر خاکی کمیاب، نسبت به توده‌های میوسن منطقه نشان می‌دهد. شواهد ژئوشیمیایی نشان از پتروژنز همانند تونالیت‌ها و کوارتز دیوریت‌هاست. توده‌های نفوذی مارفیون، قالهر، پودلگ و آنکلاوهای آنها مقادیر بهنسبت بالایی Al2O3 و نسبت‌های بالایی Na2O/K2O و فراوانی بهنسبت بالایی از عناصر خاکی کمیاب سبک نشان می‌دهند که همانند با مذاب‌های بخشی حاصل از سنگ‌های متابازالتی هستند. بر این اساس، تصور می‌شود که ماگماهای تونالیتی و کوارتزدیوریتی از ذوب بخشی یک منبع مشترک در پوسته زیرین و فرایند ذوب آب‌زدایی آمفیبول، منشأ گرفته‌اند.
کلیدواژه‌ها
)