نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانشجوی دکترا، گروه زمین‌شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران
2 دکترا، سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور، تهران، ایران
چکیده
آنچه را شبه‌جزیره میانکاله و خلیج گرگان در جنوب خاور دریای خزر می‌نامند، در حقیقت یک مجموعه جزیره سدی شامل سه محیط: 1) ساحل دریای باز، 2) جزیره سدی میانکاله و 3) لاگون گرگان است. زیرمحیط‌های اصلی این مجموعه را پشته‌های ماسه ساحلی، ماندآب پست شور، مانداب آب شیرین، ماسهبادیهای فعال، نیمه‌فعال و تثبیت شده و زمین‌های پوف کرده تشکیل می‌دهند. آثار تغییر سطح دریای خزر و ساخت‌های رسوبی این مجموعه را انواع موج‌سان‌های آبی و بادی، ساخت‌های گوناگون جویباری، آثار هجوم آب به ساحل و برگشت شسته شویی، جریان‌های موازی و برگشتی ساحل، ترک‌های گلی و بارهای ماسه‌ای موازی و عمود بر ساحل، ردپای جانوری فراوان در ماسه‌بادی‌ها و خلیج‌های کوچک تشکیل می‌دهند. در شکل‌گیری و رشد جزیره سدی میانکاله تلفیقی از عوامل بسیاری چون حضور فراوان ماسه، توفان‌های شدید، جریان‌های موازی ساحل در محیط آبی ریزکشندی با سلطه امواج و شیب ملایم ساحل نقش تعیین‌کننده داشته‌اند. کانال خوزینی که امکان ارتباط لاگون گرگان با دریای خزر را فراهم می‌کرده حاصل تلاش ناموفق انسانی، به علت بسته شدن دهانه سمت دریا به وسیله جریان‌های موازی ساحل بوده است. مطالعات تجزیه شیمیایی و نمونه‌های حفاری منطقه زاغمرز بیانگر محیط دریایی کمژرفا در گذشته است که به وسیله رسوبات غیر دریایی جایگزین شده است. دخالت‌های انسانی در ساحل این منطقه سبب دگرگونی شدید ریخت‌شناختی و تبدیل این ساحل ته‌نشینی به ساحل فرسایشی شده است که حاصل آن، عقب‌نشینی تقریبی40 متری ساحل و آشکار شدن کشتی چوبی قدیمی پنهان شده در زیر پشته‌های ماسه ساحلی با ارتفاع بیش از 6 متر است.
کلیدواژه‌ها
)