نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 استادیار، گروه زمین‌شناسی، دانشگاه پیام نور، ایران
2 استاد، گروه زمین‌شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه شهید باهنر کرمان، کرمان، ایران
چکیده
فعالیت آتشفشانی نئوژن تل‌قربان-چاهبرشک (شمال شهربابک) بهصورت جریان وگنبد گدازه‌ای داسیتی و آندزیتی رخنمون دارد و از دید سنگ‌نگاری شامل درشت‌بلورهای پلاژیوکلاز، هورنبلند و گاه بیوتیت و کوارتز در قالب بافت پورفیری و هیالوپلیتیک است. اپاسیته شدن هورنبلند و بیوتیت به همراه منطقه‌بندی و بافت غربالی در درشت‌بلورهای پلاژیوکلازها از نشانه‌های شرایط نبود تعادل ماگمایی در هنگام سرد شدن به شمار می‌روند. داده‌های ژئوشیمیایی و نمودارهای سنگ‌شناختی ماهیت ماگمایی کالک‌آلکالن با پتاسیم متوسط آنها را نشان می‌دهد. غنیشدگی از عناصرLILE و تهیشدگی از عناصر با شدت یونی بالا HFSE (مانند Ta، Nb و Ti) اشاره به ارتباط فعالیت‌های آتشفشانی نئوژن تل‌قربان- چاهبرشک با محیط فرورانش دارد. همچنین مقادیر Al2O3>16، Sr/Y>80 و الگوی عناصر کمیاب بهنجار شده با کندریت، همانندی زیاد آنها را با آداکیت‌ها نمایان می‌کند. ویژگی‌های ژئوشیمیایی متمایز مانند Rb/Sr80، Yb18 و Y
کلیدواژه‌ها
آقانباتی، س. ع.، 1385- زمین‌شناسی ایران، انتشارات سازمان زمین‌شناسی و انتشارات معدنی کشور، 506 ص.
حسینی، س. ض.، 1388- کانی‌شناسی، ژئوشیمی و تحولات پتروژنتیکی ولکانیسم پس از تصادم پلئیستوسن، شمال- شمال غرب شهربابک. دانشگاه شهید باهنر کرمان، رساله دکترای زمین‌شناسی- پترولوژی، 238ص.
حسینی، س. ض.، 1395- ژئوشیمی، پتروژنز و محیط تکتونیکی جریانات گدازه‌ای مافیک ائوسن سرچشمه، جنوب غرب رفسنجان، فصلنامه علوم زمین، ش 100، ص. 209-220.
خلیلی مبرهن، ش. و احمدیپور، ح.، 1394- مطالعات رخساره شناسی آتشفشان بیدخوان (استان کرمان)، فصلنامه علوم زمین، ش 95، صص. 111 تا 122.
شفیعی بافتی، ب.، 1386- الگوی فلز زایی کمربند مس پورفیری کرمان و رهیافت های اکتشافی آن، کرمان: دانشگاه شهید باهنر کرمان، رساله دکترای زمین‌شناسی اقتصادی، 300 ص.
معین‌وزیری ح.، 1383- چند نقطه عطف در تاریخچه تکتونوماگمایی ایران، فصلنامه علوم زمین50-49.
Alavi, M., 1994- Tectonics of the Zagros orogenic belt of Iran: new data and interpretations, Tectonophysics, 229: 211–238.
Alavi, M., 2004- Regional stratigraphy of the Zagros fold-thrust belt of Iran and its proforeland evolution, American journal of science, v. 304, p. 1-20.
Arvine, M. and Rostamizadeh, G., 2000- Geochemical and ptrological characteristics of Deh Siahan granitic rockes, southwest of kerman, Iran: data bearing of genesis. J. Sci. I.R. Iran, 11:117-126.
Berberian, F., Muir, I. D., Pankhurst, R. J. and Berbberian, M., 1982- Late Cretaceous and early Miocene Andian type plutonic activitiy in northern Makran and central Iran. J. Geol. Soc. London., 139: 605-614.
Berberian, M. and King, G. C. P., 1981- Towards a paleogeography and tectonic evolution of Iran, Can. J. Earth Sci., 18: 210–265.
Castillo, P. R., 2006- An overview of adakite petrogenesis. Chinese Science Bulletin 51, 257-267.
Dargahi, S., Arvine, M., Pan, Y. and Babaei, A. 2010- Petrogenesis of post-collisional A-type granitoids from the Urumieh–Dokhtar magmatic assemblage, Southwestern Kerman, Iran: Constraints on the Arabian– Eurasian continental collision. Lithos 115, 190-204
Defant, J. and Drummond, S., 1990- Derivation of some modern arc magmas by melting of young subducted lithosphere. Nature, 374, 662-665.
Defant, M. J. and Kepezhinskas, P., 2001- Evidence suggests slab melting in arc magmas. EOS Trans., 20, American Geophys. Union, Washington,DC., 82: 67-69.
Dimitrijevic, M. D., 1973- Geology of Kerman region. Geol. Surv. Iran, Yu/52 ,334 pp.
Drummond, M. S., Defant, M. J. and Kepezhinskas, P. K., 1996- Petrogenesis of slab-derived trondhjemite-tonalite-dacite/adakite magmas. Transactions of the Royal Society of Edinburgh. Earth and Enviromental Science 87: 205-215.
Gahsemi, A. and Talbot, C. J, 2006- A new tectonic scenario for Sanandaj-Sirjan zone (Iran). J asian Earth Sci., 26: 683-693.
Ghadami, G., Moradian, A. and Mortazavi, M., 2008- Post-Collisional Plio-Pleistocene Adakitic Volcanism in Central Iranian Volcanic Belt:Geochemical and Geodynamic Implications. Journal of Sciences, I. R. of Iran 19(3): 223-235
Gill, J. B., 1985- Orogenic andesites and plate tectonics, Springer Verlag, Berlin. 390p
Guo, Z., Wilson, M., Liu, J. and Mao Q., 2006- Post-collisional, Potassic and Ultrapotassic Magmatism of the Northern Tibetan Plateau: Constraints on Characteristics of the Mantle Source, Geodynamic Setting and Uplift Mechanisms. J. petrol. 47: 1177-1220.
Hassanzadeh, J., 1993- Metallogenic andtectonoömagmatic events in SE sectore of thecenozoic active continental margin of central Iran-Shahr- Babak, Kerman province, PHD thesis, University of California 201 p.
Hosseini, S. Z., Arvin, M., Oberhansli, R. and Dargahi, S., 2009- Geochemistry and tectonic setting of Pleistocene basaltic lava flows in the Shahre-Babak area, NW of Kerman, Iran: Implication for the evolution of Urumieh- Dokhtar Magmatic Assemblage. Journal of Sciences, I.R.of Iran 20(4): 331-342
Hou, Z. Q., Geo, Y,., Qu, X. M., Rui, Z. Y. and Mo, X. X., 2004- Origin of adakitic intrusives generated during mid- miocene east-west extention in southern Tibet. Earth plant.Sci.Lett., 220 139-155
Irvine, T. N. and Baragar, W. R. A., 1971- A guide to the chemical classification of the common rocks, Can. J. Earth Sci., 8, 523-48.
Kaviani, A. Paul, A. Bourova, E., Hatzfeld, D., Pedersen, H. and Mokhtari, M., 2007- A strong seismic velocity contrast in the shallow mantle across the Zagros collision zone (Iran), Geophys. doi: 10.1111/j.1365-246X .2007. 03535.x.
Le Bas, M. J., Le Maitre, R. W., Streckeisen, A. and Zanettin, B., 1986- A chemical classification of volcanic rocks based on the total alkali-silica diagram. J. Petrol, 27: 745-750.
Le Maitre, R. W., Streckeisen, A., Zanettin, B., Le Bas, M. J., Bonin, B., Bateman, P., Bellieni, G., Dudek, A., Efremova, S., Keller, J., Lamere, J., Sabine, P. A., Schmid, R., Sorensen, H. and Woolley, A. R., 2002- Igneous rocks: a classification and glossary of terms, recommendations of the international union of geological sciences, subcommission of the systematics of igneous rocks. Cambridge University Press 15: 521-662.
Machado, A. T, Chemale, Jr. F., Conceicao, R. V., Kawaskita, K., Morata, D., Oteıza, O. and Schmus, W. R. V., 2005- Modeling of subduction components in the Genesis of the Meso-Cenozoic igneous rocks from the South Shetland Arc, Antarctica. Lithos, 82(3-4): 435–453.
Maniar, P. D. and Piccoli, M., 1989- Teconic discrimination of granitoids. Geological Society of America Bulletin 110: 6642.
McQuarrie, N., Stock, J. M., Verdel, C. and Wernicke, B. P., 2003- Cenozoic evolution of Neotethys and implications for the causes of plate motions, Geophys. Res. Lett., 30: 2036, doi: 10.1029/2003GL017992.
Miyashiro, A., 1974- Volcanic rock series in island arcs and active continental margins. American Journal of Science, 274, 321-355.
Mohajjel, M., Fergusson, C. L. and Sahandi, M. R., 2003- Cretaceous-Tertiary convergence and continental collision, Sanandaj-Sirjan zone wester Iran. J Asian earth sci., 21: 387-412.
Nelson, S. T. and Montana, A., 1992- Sieve- texture plagioclase in volcanic rocks production by rapid decompression. Am. Min., 77: 1242 _ 1279.
Pearce, J. A., 1983- Role of the sub-continental lithosphere in magma genesis at active continental margins. In: Hawkesworth, C.J., Norry, M.J. (Eds.), Continental Basalts and Mantle Xenoliths, Shiva, Cheshire, UK, pp. 230±249.
Pearce, T. H. and Kolishik, A. M., 1990- Observation of plagioclase zoning using interference imagimg. Earth- Sci. Rev., 2: 9- 26
Rollinson, H., 1993- Using geochemical data: evaluation, presentation, interpretation. Longman scientific and Technical, New York.325p
Seghedi, I., Downes, H., Szakacs, A., Mason, P. R. D., Thirlwall, M. F., Rosu, E., Pecskay, Z., Marton, E., Panaiotu, C., 2004- Neogene-Quaternary magmatism and geodynamics in the Carpathian-Pannonian region: a synthesis. Lithos. 72, 117-146.
Shahabpour J., 2007-Island-arc affinity of the Central Iranian Volcanic Belt, Journal of Asian Earth Science, v.30, 652-665
Shahbpour, J., 2005- Tectonic evolution of the orogenic belt in the region located between Kerman and Neyrize, J Asian earth sci., 24: 405-417
Shelley, D., 1993- Igneous and metamorphic rocks under the microscope. Chapman and Hall, University Press, Cambridge, Great Britain, 445 pp
Sun, S. S. and McDonough, W. F., 1989- Chemical and isotopic systematics of oceanic basalts: implications for mantle composition and processes. In: Saunders, A. D., Norry, M. J. (Eds.).
Topuze, G., Okay, A. I., Altherr, R., Schwarz, W. H., Siebel, W., Zack, T., Satlr, M. and Sen, C., 2011- Post - collisional adakite-like magmatism in the Agvanis massif and implications for the evolution of the Eocene magmatism in the eastern Pontides (NE Turkey). Lithos 125: 131-150.
Whattam, S. A., Montes, C., McFadden, R. R., Cardona, A., Ramirez, D. and Valencia, V., 2012- Age and origion of earliest adakitic-like magmatism in Panama: implication for the tectonic evolution of the Panamanian magmatic arc system. Lithos 142: 226-244
Wilson, M., 2007- Igneous Petrogenesis. Springer Verlag, london, 466 pp.
Wood, D. A., Joron, J. L. and Treuil, M., 1979- A re-appraisal of the use of trace elements to classify and discriminate betwwen magma series erupted in different tectonic settings Earth and Planet. Sci. Lett.,45: 326-336
Yilmaz-Sahin, S., Aysal, N. and Gungor, Y., 2012- Petrogenesis of late Cretaceous adakitic magmatism in the Istanbul zone (Cavusbasi granodiorite, NW Turkey). Turkish Journal of Earth Sciences 21: 1029-1045.
Yogodzinski, G. M. and Kelemen, P. B., 1998- Slab melting in the Aleutians: implications of an ion probe study of clinopyroxene in primitive adakite and basalt. Earth and Planetary Science Letters 158 : 53–65
Zhu, D. C., Zhao, Z. D., Pan, G. T., Lee, H. Y., Kang, Z. Q., Liao, Z. L., Wang, L. Q., Li, G. M., Dong, G. C. and Liu, B., 2009- Early cretaceous subduction-related adakite-like rocks of the Gangdese Belt, southern Tibet: Products of slab melting and subsequent melt–peridotite interaction?, Journal of Asian Earth Sciences 34 : 298–309.
)