نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترا، گروه زمین‌شناسی، دانشکده علوم زمین، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

2 استادیار، گروه زمین‌شناسی، دانشکده علوم‌ زمین، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

3 دانشیار، گروه زمین‌شناسی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

چکیده

کمان ماگمایی سنوزوییک ارومیه- دختر، میزبان اصلی ذخایر مس± مولیبدن± طلای نوع پورفیری در ایران است. تمرکز اصلی این ذخایر، در بخش جنوبی این کمان رخ داده است که با نام کمربند مس کرمان شناخته می‌شود. محدوده‌های اکتشافی درآلو و سرمشک در بخش جنوبی کمربند کرمان و در امتداد یک پهنه گسلی با روند شمال ‌باختر- جنوب ‌خاور با طول 10 کیلومتر و عرض 5/0 تا 1 کیلومتر قرار گرفته‌اند. در این دو محدوده، روانه‌های گدازه آندزیتی- بازالتی و بازالتی و نیز سنگ‌های آذرآواری ائوسن، مورد هجوم توده‌های نفوذی گرانودیوریتی گرانولار ائوسن پایانی- الیگوسن و توده‌های تونالیتی- گرانودیوریتی پورفیری میوسن قرار گرفته‌اند. همه این واحدها توسط دایک‌های پس از کانی‌سازی با ترکیب دیاباز، آندزیت و ریولیت قطع شده‌اند. هر دو نوع سنگ‌های آتشفشانی و نفوذی، گرایش زمین‌شیمیایی کالک‌آلکالن دارند؛ گروه نخست بیشتر متاآلومین و گروه دوم پرآلومین هستند. در نمودار بهنجار شده با مقادیر گوشته اولیه و کندریت، همه واحدهای سنگی غنی‌شدگی آشکاری در عناصر لیتوفیل درشت‌یون و عناصر خاکی کمیاب سبک نسبت به عناصر با شدت میدان بالا و عناصر خاکی کمیاب سنگین نشان می‌دهند. این الگوی توزیع، همراه با بی‌هنجاری‌های منفی نیوبیم، تانتالم و تیتانیم، از ویژگی‌های ژئوشیمیایی ماگمای مرتبط با محیط‌های فرورانش است. توده‌های تونالیتی بیشترین تفریق را دچار شده‌اند، که با نسبت Lan/Ybn میان81/7 تا 21/18 مشخص می‌شود. این نسبت در سنگ‌های آتشفشانی برابر با 52/1 تا 16/5 است که نشانگر تفریق پایین ماگمای مادر آنهاست. توده‌های گرانیتوییدی با نسبت Lan/Ybn میان 61/6 تا 56/7 مشخص می‌شوند. ویژگی‌های زمین‌شیمیایی توده‌های نفودی هر دو منطقه درآلو و سرمشک، نشانگر سهم بیشتر رسوبات و مواد پوسته‌ای در ناحیه ذوب، در مقایسه با سیال‌های آزاد شده از تختال فرورونده است. ماگمای مادر سنگ‌های آتشفشانی، کمترین تأثیر را از مواد پوسته‌ای پذیرفته است و ممکن است تنها کمی متأثر از سیال‌های آزاد شده از تختال فرورونده شده باشد. ویژگی‌های زمین‌شیمیایی سنگ‌های آتشفشانی و نفوذی در محدوده مورد مطالعه، نشانگر گذار از محیط کمان جزیره‌ای در پالئوسن- ائوسن به محیط کمان حاشیه قاره‌ای در نئوژن است که این مسئله با داده‌های مربوط به برخی نقاط دیگر کمربند کرمان هماهنگ است.

کلیدواژه‌ها