نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 گروه زمین‌شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران
2 گروه زمین‌شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه هرمزگان، بندرعباس، ایران
3 گروه زمین‌شناسی، واحد اصفهان (خوراسگان)، دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان، ایران
چکیده
ردیف نهشته‌های آواری ـ کربناته دونین میانی تا کربنیفر زیرین در البرز خاوری با سازند خوش‌ییلاق مشخص می‌شوند. این سازند که بر روی توالی‌های آواری سرخ رنگ دونین قرار گرفته و توسط سنگ‌آهک‌های سازند مبارک پوشیده می‌شود، دست‌کم قابل تقسیم به سه عضو مختلف کربناته زیرین، آواری میانی و کربناته بالایی است. به دلیل غنای سنگواره‌ای در برش‌های چینه‌شناسی مختلف، سازند خوش‌ییلاق میزبان انواع گوناگونی از گروه‌های مختلف بی‌مهرگان، کنودونت‌ها، پالینومورف‌ها و بقایای ماهیان می‌باشد. در پژوهش حاضر، مجموعه‌ای از قطعات میکروسکوپی ماهیان که از نهشته‌های کربناته سازند خوش‌ییلاق در برش میغان (شمال شهرستان شاهرود) به دست آمده‌اند، شناسایی و توصیف شده است. این مجموعه دربردارنده 14 تاکسای مختلف از ماهیان کندریکتین شامل Cladodoides cf. wildungensis، Ctenacanthiformis gen. et sp. indet، Dalmehodus turnerae، Deihim mansureae، Lissodus lusavorichi، Phoebodus aff. turnerae، Phoebodus fastigatus، Phoebodus gothicus gothicus، Phoebodus gothicus transistans، Roongodus phijani، Siberiodus mirabilis، Squatinactis glabrum، Stethacanthus resistens و Thrinacodus ferox و نمونه‌هایی از فلس و دندان ماهیان اکتینوپتریژین و اُسته‌ایکتین است که همگی نشانگر محیط کم‌ژرفای فلات قاره می‌باشند. کنودونت‌های همراه این مجموعه، سن فرازنین (زیست‌پهنه rhenana) تا تورنزین پیشین (زیست‌پهنه duplicata) را برای توالی‌های دربردارنده این ریزمهره‌داران نشان می‌دهد.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
شهرابی، م.، 1369، نقشه زمین‌شناسی گرگان، مقیاس 1:2500000. سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور.
زمانی پدرام، م.، کریمی، ح.ر.، 1385، نقشه زمین‌شناسی علی‌آباد، مقیاس 1:1000000. سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور.
پرویزی، ط.، بهرامی، ع.، کایسر، س.، کونیگشوف، پ.، 1398، زیست‌چینه‌نگاری نهشته‌های دونین پایانی- کربونیفر آغازین در برش میغان، شمال‌شرق شاهرود، البرز شرقی. پژوهش‌های چینه‌نگاری و رسوب‌شناسی، سال سی و پنجم، شماره پیاپی 75، شماره دوم، 49-72. https://doi.org/10.22108/jssr.2019.116489.1094.
پرویزی، ط.، بهرامی، ع.، کایسر، س.، کونیگشوف، پ.، 1399، زیست‌چینه‌نگاری نهشته‌های دونین پایانی ـ کربونیفر آغازین در برش تیل‌آباد، شمال‌شرق شاهرود، البرز شرقی. پژوهش‌های چینه‌نگاری و رسوب‌شناسی، سال سی و ششم، شماره پیاپی 78، شماره اول، 89-114. https://doi.org/10.22108/jssr.2020.119411.1120.
References
Aharipour, R., Moussavi, M.R., Mosaddegh, H., and Mistiaen, B., 2010. Facies features and paleoenvironmental reconstruction of the Early to Middle Devonian syn-rift volcano-sedimentary succession (Padeha Formation) in the Eastern-Alborz Mountains, NE Iran, Facies, 56, 279–294. https://doi.org/10.1007/s10347-009-0200-x.
Alvaro, J.J., Ghobadi-Pour, M., Sanchez-Garcia, T., Kebria-ee Zadeh, M.R., Hairapetian, V., and Popov, L.E., 2022. Stratigraphic and volcanic signatures of Miaolingian-Late Ordovician rift pulses in the Alborz Mountains, northern Iran, Journal of Asian Earth Sciences, 233 (105240): 1-25. https://doi.org/10.1016/j.jseaes.2022.105240.
Ashouri, A.R., 2004. Late Devonian and Middle-Late Devonian Conodonts from Eastern and Northern Iran. Revista Española de Micropaleontologia, 36 (3), 355-365.
Bagheri, S., and Stampfli, G.M., 2008. The Anarak, Jandaq and Posht-e-Badam metamorphic complexes in central Iran: new geological data, relationships and tectonic implications, Tectonophysics, 451 (1-4), 123–155. https://doi.org/10.1016/j.tecto.2007.11.047.
Blieck, A., Golshani, F., Goujet, D., Hamdi, A., Janvier, P., Mark-Kurik, E., and Martin, M., 1980. A new vertebrate locality in the Eifelian of the Kush-Yeilagh Formation, eastern Alborz, Iran. Palaeovertebrata., 5, 133-154.
Bozorgnia, F., 1973. Paleozoic foraminiferal biostratigraphy of central and east Alborz Mountains, Iran. National Iranian Oil Company, Geological Laboratories., Tehran, 4, 1-185.
Broom, R., 1909. The fossil fishes of the upper karoo beds of south Africa, Annals of South African Museum, 7, 251–269.
Brough, J., 1935. On the structure and relationships of the hybodont sharks. Memoirs and Proceedings of the Manchester Literary and Philosophical Society, 79, 35–49.
Cappetta, H., Duffin, C., and Zidek, J., 1993. Chondrichthyes. In: Benton, M.J. (ed.), The Fossil record 2. Chapman and Hall, London, p. 593–609.
Dean, B., 1909. Studies on fossil fishes (sharks, chimaeroids and arthrodires), Memoirs of the American Museum of Natural History, Part V, 9, 211–287.
Derycke, C., 2005. Microrestes de vertébrés du Paléozoïquesupérieur de la Manche au Rhin. Publication de la Société Géologique du Nord, 33, 1-363.
Derycke, C., Blieck, A., and Turner, S., 1995. Vertebrate microfauna from the Devonian/Carboniferous boundary stratotype at La Serre, Montagne Noire (Herault, France). Bulletin du Museum national d’Histoire naturelle, 17, 461–485.
Ginter, M., 1990. Late Famennian shark teeth from the holy cross Mts, central Poland. Acta Geologica Polonica, 40, 69–81.
Ginter, M., 1995, Ichthyoliths and Late Devonian events in Poland and Germany. In: Turner, S., (ed.), Ichthyolith Issues, Special Publication, 1, 23-30.
Ginter, M., 1999. Famennian-Tournaisian chondrichthyan microremains from the eastern Thuringian Slate Mountains, Abhandlungen und Berichte für Naturkunde, 21, 25-47.
Ginter, M., 2000. Late Famennian pelagic shark assemblages. Acta Geologica Polonica, 50, 369-386.
Ginter, M., 2001. Chondrichthyan biofacies in the Late Famennian of Utah and Nevada. Journal of Vertebrate Paleontology., 21, 714–729. https://doi.org/10.1671/0272-4634(2001)021[0714:CBITLF]2.0.CO;2.
Ginter, M., 2002. Chondrichthyan fauna of the Frasnian–Famennian boundary beds in Poland. Acta Palaeontologica
Polonica 47 (2): 329–338.
Polonica 47 (2): 329–338.
Ginter, M., 2004. Devonian sharks and the origin of Xenacanthiformes. In: Arratia, G., Wilson, M.V.H., and Cloutier, R., (eds.), Recent advances in the origin and early radiation of vertebrates. Hans-Peter Schultze, p. 473-486.
Ginter, M., and Ivanov, A., 1992. Devonian phoebodont shark teeth, Acta Palaeontologica Polonica, 37, 55–75.
Ginter, M., and Ivanov, A., 1996. Relationships of Phoebodus. Modern Geology, 20, 263-274.
Ginter, M., and Ivanov, A., 2000. Stratigraphic distribution of chondrichthyans in the Devonian on the east European Platform margin, Courier Forschungs institut Senckenberg, 223, 325–339.
Ginter, M., and Turner, S., 1999. The early Famennian recovery of phoebodont sharks, 49 (2), 105-117.
Ginter, M., Gouwy, S., and Goolaerts, S., 2017. A classic Late Frasnian chondrichthyan assemblage from southern Belgium, Acta Geologica Polonica, 67 (3), 381–392. https://doi.org/10.1515/agp.2017.0017.
Ginter, M., Hairapetian, V., and Grigoryan, A., 2011. Chondrichthyan microfossils from the Famennian and Tournaisian of Armenia, Acta Geologica Polonica, 61 (2), 153–173.
Ginter, M., Hairapetian, V., and Klug, C., 2002. Famennian chondrichthyans from the shelves of North Gondwana. Acta Geologica Polonica, 52, 169–215.
Glikman, L.S., 1964. Subclass Elasmobranchii: Sharks. In: Obruchev, D.W. (ed.), Osnovy Paleontologii, Moscow, 196–237.
Goujet, D., and Janvier, P., 1984. Un nouvel horizon a vertit́e,bres dans la couple-type de la formation de Khosh-Yeilagh (Devonien moyen), Alborz oriental, Mazandaran, Iran. 17, 245-250.
Habibi, T., and Ginter, M., 2011. Early Carboniferous chondrichthyans from the Mobarak Formation, Central Alborz Mountains, Iran. Acta Geologica Polonica., 61 (1), 27-34.
Hairapetian, V., and Ginter, M., 2009. Famennian chondrichthyan remains from the Chahriseh section, central Iran, Acta Geologica Polonica, 59 (2), 173–200.
Hairapetian, V., and Ginter, M., 2010. Pelagic chondrichthyan microremains from the Upper Devonian of the Kale Sardar section, eastern Iran, Acta Geologica Polonica, 60 (3), 357–371.
Hairapetian, V., Blom, H., and Turner, S., 2016., Early Frasnian Thelodont scales from central Iran and their implications for Turiniid taxonomy, systematic and distribution, Journal of Vertebrate Paleontology, 36 (3), 1-17. https://dx.doi.org/10.1080/02724634.2016.1100632.
Hamdi, B., and Janvier, P., 1981. Some conodonts and fish remain from Lower Devonian (lower part of the Khoshyeylaq Formation) north east Shahrud, Iran, Geological Survey of Iran, Report, 49, 195-210.
Hampe, O., Aboussalamz, S., and Beckerr, T., 2004. Omalodus teeth (Elasmobranchii: Omalodontida) from the northern Gondwana margin (middle Givetian: ansatus conodont Zone, Morocco). In: Arratia, G., Wilson, M.V.H., and Cloutier, R., (eds.), Recent advances in the origin and early radiation of vertebrates. Verlag Dr. Friedrich Pfeil, München, Germany, 487-504.
Hay, O.P., 1902. Bibliography and catalogue of the fossil vertebrata of North America. US Geological Survey Bulletin, 179, 1–868.
Huxley, T.H., 1880. A manual of the anatomy of vertebrate animals, D. Appleton, New York, NY, 431 p.
Ivanov, A., and Plax, D., 2018. Chondrichthyans from the Devonian–Early Carboniferous of Belarus. Estonian Journal of Earth Sciences, 67 (1), 43–58. https://doi.org/10.3176/earth.2018.03.
Ivanov, A., and Rodina, O., 2004. A new omalodontid-like shark from the Late Devonian (Famennian) of western Siberia, Russia. Fossils and Strata, 50, 82–91.
Jaekel, O., 1921. Die Stellung der Paläontologie zu einigen Problemen der biologie und Phylogenie. 2. Schädel probleme. Paläontologische Zeitschrift, 3, 213–239.
Janvier, Ph., 1981. Late Devonian fishes from central Iran. Part I: Dipnoi and elasmobranchi. Geological Survey of Iran. Report 49, 155–166.
Janvier, Ph., 1977. Les poissons dévoniens de l’Iran central et de l’afghanistan. Mémoires de la Société Géologique de France, 8, 277–289.
Liao, J.C., Ginter, M., and Valenzuela-Rios, J.I., 2007. Chondrichthyan microremains from the Givetian of the Aragonian Pyrenees (Spain), Buletin de la Société Géolobique de France, 178, 171-178. https://doi.org/10.2113/gssgfbull.178.3.171.
Long, J.A., and Hairapetian, V., 2000. Famennian microvertebrates from the Dalmeh area, central Iran, Records of the Western Australian Museum, Supplement, 58, 211–221.
Lund, R., and Zangerl, R., 1974. Squatinactis caudispinatus, a new elasmobranch from the upper Mississippian of Montana, Annals of Carnegie Museum, 45, 43–54.
Maisey, J.G., 1975. The interrelationships of phalacanthous selachians. Neues Jahrbuch für Geologie und Paläontologie, Monatshefte. 9, 553–567.
Maisey, J.G., 2001. CT-scan reveals new cranial features in Devonian chondrichthyan “Cladodus” wildungensis, Journal of Vertebrate Palaeontology, 21, 807–810.
Miller, R.F., Cloutier, R., and Turner, S., 2003. The oldest articulated chondrichthyan from the Early Devonian period, Nature, 425, 501-504.
Newberry, J.S., 1889. The Paleozoic fishes of North America. U.S. Geological Survey, Monograph, 16, 1–340.
Parvizi, T., Bahrami, A., Kaiser, S., and Koenigshof, P., 2019. Biostratigraphy of the Upper Devonian-Lower Carboniferous deposits in Mighan section, northeast Shahrood, Eastern Alborz. Journal of Stratigraphy and Sedimentary Researches, 75 (2), 49-72. https://doi.org/10.22108/jssr.2019.116489.1094. (In Persian).
Parvizi, T., Bahrami, A., Kaiser, S., and Koenigshof, P., 2020. Biostratigraphy of the Upper Devonian–Lower Carboniferous deposits in Til-Abad section, northeast Shahrud, Eastern Alborz. Journal of Stratigraphy and Sedimentary Researches, 78 (1), 89-114. https://doi.org/10.22108/jssr.2020.119411.1120. (In Persian).
Parvizi, T., Bahrami, A., Königshof, P., and Kaiser, S., 2022. Conodont biostratigraphy of Upper Devonian–Lower Carboniferous deposits in eastern Alborz (Mighan section), North Iran. Palaeoworld, 31 (1), 69-85.
Randon, C., Derycke, C., Blieck, A., Perri, M.C., and Spalletta, C., 2007. Late Devonian – Early Carboniferous vertebrate micro remains from the Carnic alps, northern Italy. Geobios, 40, 809–826. https://doi.org/10.1016/j.geobios.2007.02.004.
Ruban, D.A., Al-Husseini, M.I., and Iwasaki, Y., 2007. Review of Middle East Paleozoic plate tectonics, GeoArabia, 12, 35–56. https://doi.org/10.2113/geoarabia120335.
Sengör, A.M.C., 1990. A new model for the late Palaeozoic-Mesozoic tectonic evolution of Iran and implications for Oman, In, Robertson, A.H.F., Searle, M.P., and Ries, A.C., (eds.), The Geology and Tectonics of the Oman Region, Geological Society of London, Special Publication, 49, 797-831. https://doi.org/10.1144/GSL.SP.1992.049.01.4.
Shahrabi, M., 1990. Geological Map of Gorgan, scale 1:250000. Geological Survey of Iran. (In Persian).
St. John, O., and Worthen, A.H., 1875. Description of fossil fishes, Geological Survey of Illinois, Paleontology, 6, 245–488.
Stampfli, G.M., Hochard, C., Verard, C., Wilhem, C., and von Raumer, J., 2013. The formation of Pangea, Tectonophysics 593, 1–19. https://doi.org/10.1016/j.tecto.2013.02.037.
Stӧcklin, J., 1968. Structural history and tectonics of Iran: A review. The American Association of Petroleum Geologists Bulletin, 52, 1229-1258.
Stӧcklin, J., 1974. Possible ancient continental margins in Iran. In: Burk, C.A., and Drake, C.L., (eds), The geology of continental margins. Springer-Verlag, Berlin, Heidelberg, New York, p. 873-887.
Turner, S., 1982. Middle Paleozoic elasmobranch remains from Australia, Journal of Vertebrate Paleontology, 2, 117–131.
Turner, S., 1997. “Dittodus” species of Eastman 1899 and Hussakof and Bryant 1918 (Mid to Late Devonian). Modern Geology, 21, 87–119.
Turner, S., and Janvier, Ph., 1979. Middle Devonian Thelodonti (Agnatha) from the Khush-Yeilagh Formation, North-East Iran, Geobios, 12 (6), 889-892.
Van Der Laan, R., 2019. Family-group names of fossil fishes. European Journal of Taxonomy, 466: 1–167. https://doi.org/10.5852/ejt.2018.466.
Wendt, J., Kaufmann, B., Belka, Z., Farsan, N., and Bavandpur, A. K., 2005. Devonian/Lower Carboniferous stratigraphy, facies patterns and palaeogeography of Iran. Part II. Northern and central Iran, Acta Geologica Polonnica, 55 (1), 31–97.
Yazdi, M., and Turner, S., 2000. Late Devonian and Carboniferous vertebrates from the Shishtu and sardar Formations of the Shotori Range, Iran. Records of the Western Australian Museum, Supplement, 58, 223–240.
Zamani Pedram, M., Karimi, H.R., 2006. Geological Map of Aliabad, scale 1:100000. Geological Survey of Iran. (In Persian).
Zangerl, R., 1981. Chondrichthyes I: Paleozoic Elasmobranchii. In: Schultze, H.P. (ed.), Handbook of Paleoichthyology, 3A. G. Fischer Verlag, Stuttgart, 1-115.
)