نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 گروه زمین‌شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران
2 معاونت پژوهشی، دانشکده مهندسی، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران
چکیده
در رخنمونی از بخش زیرین سازند سرخ بالایی (میوسن میانی-پسین) در شمال شهر آوج، واقع در استان قزوین و به ستبرای 135 متر، مجموعه‌ای از ردپاهای خرطوم‌داران (فیل‌ها) یافت شد. این ردپاها به صورت فرورفته در سطح بالایی رسوب حفظ شده‌اند و به شکل اثری گرد با حاشیه صاف تا برجسته یا با انباشتی از رسوب در بخش پیشانی رد پاها می‌باشند. در برخی از ردها اثر پنج انگشت نیز قابل مشاهده است. در بیشتر لایه‌ها ردپاها به تعداد زیاد برجای مانده‌اند که نشان دهنده حرکت گله‌ای فیل‌ها هستند. این ردپاها از دیدگاه ایکنوتاکسونومیک اثرجنس و اثرگونه Proboscipeda enigmatica تشخیص داده شدند. ردپاها در دو گروه اندازه‌ای کوچک (cm 15) و بزرگ (cm 25) بوده و براساس روابط هندسی (ژئومتریک) بلندی شانه فیل‌های بزرگ 140 تا 170 سانتی‌متر و افراد کوچک 76 تا 106 سانتی‌متر برآورد شد. با توجه به گزارش‌های در دسترس از سنگواره استخوان فیل‌های میوسن در ایران و همچنین الگوی پراکنش خرطوم‌داران در این زمان، به گمان فزون جنس Choerolophodon Schlesinger, 1917 از خانواده Gomphotheriidae کاندید اصلی اثرساز ردپاهای آوج بوده است. به همراه این ردپاها آثار شنای کروکودیل‌ها و ماهیان نیز یافت شدند که در حوضچه‌های کم‌ژرفای آن زمان زندگی می‌‌کرده‌اند.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
احمدی‌قمی، ف.، رفیعی، ب.، صدر، ا.ح.، 1397، بازنگری سازند قم در منطقه آوج-آبگرم، غرب ایران. رسوب شناسی کاربردی، شماره 12، ص. 40-61. 10.22084/PSJ.2019.17996.1192..
پورابریشمی، ز.، زارع، غ.، کوکبی نژاد، ا.ح.، 1384، مطالعه دینوتریم گیگانتوم Deinotherium giganteum منطقه ورزقان. بیست و چهارمین گردهمایی علوم زمین، تهران. 8 اسفند 1384.
خوشیار، م.، عباسی، ن.، زهدی، ا.، 1394، اثرشناسی ردپای پرندگان ساحلی درناسانان(Gruiformes) در سازند سرخ بالایی (میوسن)، منطقه حصار، باختر استان زنجان. کارگاه آموزشی و سی و چهارمین گردهمایی و دومین کنگره بین المللی تخصصی علوم زمین، تهران، ایران، 3-5 اسفند ماه 1394.
درویش‌زاده، ع.، 1370، زمین‌شناسی ایران. نشر دانش امروز (وابسته به موسسه انتشارت امیرکبیر)، 901 ص.
دشتبان، ه. و محمدی، م.، 1384، گزارش مقدماتی اولین ردپای تتراپود در آسیا. بیست و چهارمین گردهمایی علوم زمین، تهران، چکیده مقالات.
رحیم‌زاده، ف.، 1373، الیگوسن، میوسن، پلیوسن. طرح تدوین کتاب، انتشارات سازمان زمین شناسی کشور، 311 صفحه.
رضایی، خ.، فروغی‌‌شادباد، ش.، اسدی، ا.، 1394، پتروگرافی و ژئوشیمی ماسه‌سنگ‌های سازند سرخ بالایی در برش حسن‌آباد (جنوب غرب تهران). رسوب شناسی کاربردی، شماره 6، ص. 56-43.
عباسی،ن. و امینی،ع.، 1387، اثرشناسی ردپای مهره‌داران میوسن در سازند سرخ بالایی، برش ایوانکی، خاور تهران، فصلنامه علوم زمین، بهار 1387، سال هفدهم، شماره67، ص. 67-54. .https://doi.org/10.22071/gsj.2009.57784
عباسی، ن.، شاکری، ص.، 1384، آثار ردپای مهره‌داران میوسن در سازند سرخ بالایی، برش چینه‌شناسی مشمپا، استان زنجان، فصلنامه علوم زمین، بهار 1384، سال دوازدهم، شماره 55، ص. 76-89.
علوی، ز.، عباسی، ن.، زهدی، ا.، 1395، اثرشناسی ردپای پرندگان آبزی و کنار آبزی در حاشیه حوضه‌های پلایایی سازند سرخ بالایی، تلاشی برای بازسازی دیرین‌بوم‌شناسی میوسن میانی پسین در باختر استان زنجان. دومین همایش انجمن رسوب‌شناسی ایران، گروه زمین‌شناسی دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران، هشتم و نهم اردیبهشت ماه 1395.
کاظمی، ع.، و عباسی، ن.، 1402، ارزیابی تنوع زیستی مهره‌داران میوسن در زاگرس: یافته‌های نوین از ردپای مهره‌داران سازند آغاجاری، خاورگتوند،استان خوزستان، جنوب‌باختری ایران. فصلنامه علوم زمین، تابستان 1402، سال سی و سوم، شماره 128، ص. 318-299. .doi: 10.22071/GSJ.2022.360094.2029
نجفی، ع.ا. و بازرگانی‌‌گیلانی، ک.، 1385، مطالعه سنگواره عاج فیل یافت شده در منطقه میانه، شمال غرب ایران. مجله علوم دانشگاه تهران. شماره 32، ص. 281-275.
نظام‌دوست، س. 1399، دیرین اثرشناسی نهشته‌های سازند سرخ بالایی (میوسن) منطقه هریس-خواجه، استان آذربایجان شرقی، شمال باختری ایران. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه زنجان. 49 ص.
واعظ‌جوادی، ف.، عباسی، ن.، 1400، معرفی پولن نهان‌دانگان دولپه‌ای از سازند سرخ بالایی، شمال‌غرب زنجان. چهلمین گردهمایی (همایش) ملی علوم زمین، تهران، 2 و 3 اسفند 1400.
References
Abaie, I., Ansari, J.J., Badakhshan, A., and Jaafari, A. 1964. History and development of the Alborz and Sarajeh fields of central Iran: World Petroleum Congress Proceedings, Section II, Paper 13, PD3, 697–713.
Abbassi, N., 2010. Vertebrate Footprints from the Miocene Upper Red Formation, Shokorchi Area, Zanjan Province, NW Iran, Ichnos, 17(2), 115–126. doi:10.1080/10420941003659493.
Abbassi, N., 2022. Miocene Wildlife of Zanjan, NW Iran. Univ. Zanjan Press, Zanjan, 303 p.
Abbassi, N., Alimohammadian, H., Shakeri, S., Broumand, S., and Broumand, A. 2018. Aptian small dinosaur footprints from the Tirgan Formation, Kopet-Dagh Region, northeastern Iran. New Mexico Mus. Nat. Hist. Sci. Bul., 80, 5–14.
Abbassi, N., Alinasiri, S., and Lucas, S.G., 2017. New localities of Late Eocene vertebrate footprints from the Tarom Mountains, Northwestern Iran. Historical Biol. 29(7), 987-1006. doi:10.1080/08912963.2016.1267162.
Abbassi, N., and Amini, A., 2008. Ichnology of Miocene vertebrate footprints in the Upper Red Formation, Evan-e-key section, east Tehran, Iran, Geological Survey of Iran, Scientific Quarterly Journal of Geoscience, 67, 54–67. (In Persian).
Abbassi, N., and Shakeri, S., 2005. Miocene vertebrate footprints from the Upper Red Formation, Mushampa area, Zanjan province, Scientific Quarterly Journal of Geoscience, 12, 76–89. (In Persian).
Abbassi, N., Khoshyar, M., Lucas, S.G., and Esmaeili, F., 2021. Extensive vertebrate tracksite from the Upper Red Formation (middle–late Miocene), west Zanjan, northwestern Iran. Fossil Record, 24(1), 101-116. doi:10.5194/fr-24-101-2021.
Ahmadi, F. Q., Rafiei, B., and Sadr, A.H., 1998. Revision of the Miocene Upper Red Formation in the Avaj-Abegarm area, west of Iran. Applied Sedimentology, 6(12), 40-61. 10.22084/PSJ.2019.17996.1192. (In Persian).
Alavi, Z., Abbassi, N., and Zohdi, A., 2016. Ichnology of the Seabird and Shorebird Footprints around the Miocene Playa Basins, an Effort for Paleoecology Reconstruction of Upper Red Formation in the West of Zanjan Province. 2nd symposium of sedimentological Society of Iran, Ferdowsi University of Mashhad, Iran. (In Persian).
Al-Rawi, Y., 1983. Origin of red color in the Gercus Formation (Eocene), northeastern Iraq. Sedimentary Geology, 35(3), 177-192.
Amini, A. 2001. Red colouring of the Upper Red Formation in central part of its basin, central zone, Iran. J.Sci. Islamic Rep.Iran, 12(2), 145-156.
Amini, A., 1997. Provenance and Depositional Environment of the Upper Red Formation, Central Zone Iran. Ph.D. Thesis, unpublished, The University of Manchester, 320 p.
Aramayo, S.A., and de Bianco, T.M., 1987. Hallazgo de una icnofauna continental (Pleistoceno tardío) en la localidad de Pehuén-Có (Partido de Coronel Rosales), Provincia de Buenos Aires, Argentina, Parte II. Carnivora, Artiodactyla y Aves. 4 Congreso Latinoamericano de Paleontología (La Paz, 1987), Resúmenes, 532-547.
Bibi, F., Kraa tz, B., Craig, N., Beech, M., Schuster, M. Hill, A., 2012. Early evidence for complex social structure in Proboscidea from a late Miocene trackway site in the United Arab Emirates. Biology Letters 8(4), 670–673. Doi:10.1098/rsbl.2011.1185.
Bolourchi, M.H., 1978. Avaj geological compilation map, 1:100.000. Sheet No. 5861, Geological Survey of Iran, Tehran, Iran.
Cucina, A., Di Francesco, A., Saletti, R., Pittalà, M.G.G., Zilberstein, G., Zilberstein, S., Tikhonov, A., Bublichenko, A.G., Righetti, P.G., Foti, S., and Cunsolo, V., 2022. Meta-proteomic analysis of two mammoth’s trunks by EVA technology and high-resolution mass spectrometry for an indirect picture of their habitat and the characterization of the collagen type I, alpha-1 and alpha-2 sequence. Amino Acids, 54(6), 935-954. doi:10.1007/s00726-022-03160-6.
Darvishzadeh, A., 1991. Geology of Iran. Danesh-e Emruz Publi. 901 p. (In Persian).
Dashtban, H., and Mohammadi, M., 2004. Primary reports of tetrapod footprints in Asia. 24th National Geosciences Congress, Tehran, Iran, Geological Survey of Iran publication, Tehran. (In Persian).
de Blainville, H.M.D., 1834. Manuel d'Actinologie ou de Zoophytologie (Vol. 1). Levrault.
de Carvalho, C.N., Belaústegui, Z., Toscano, A., Muñiz, F., Belo, J., Galán, J.M., Gómez, P., Cáceres, L.M., Rodríguez-Vidal, J., Cunha, P.P., and Cachão, M., 2021. First tracks of newborn straight-tusked elephants (Palaeoloxodon antiquus). Scientific Reports, 11(1),17311.
Ferré, E.C., Satolli, S., Wu, H., Persaud, P., Çukur, D., and Bowden, S.A., 2023. Red or green: Overprinting of the climatic signal in Miocene sediments, South China Sea (IODP Expedition 368, Site U1502). Terra Nova, 00, 1-8. https://doi.org/10.1111/ter.12670.
Gheerbrant, E., Khaldoune, F., Schmitt, A., and Tabuce, R., 2021. Earliest Embrithopod Mammals (Afrotheria, Tethytheria) from the Early Eocene of Morocco: anatomy, systematics and phylogenetic significance. Journal of Mammalian Evolution, 28,245-283.doi:10.1007/s10914-020-09509-6.
Gheerbrant, E., Schmitt, A., and Kocsis, L., 2018. Early African fossils elucidate the origin of embrithopod mammals. Current Biology, 28(13), 2167-2173. doi:10.1016/j.cub.2018.05.032.
Illiger, C.D., 1811. Prodromus systematis mammalum et avium additis terminis zoographicis uttriusque classis. Salfeld, Berlin, 15 ApB.
Jafarzadeh, R., and Konidaris, G.E. 2020., Choerolophodon (Proboscidea, Mammalia) from a new upper Miocene locality: Kivi-1 (Iran). Palaeobiodiversity and Palaeoenvironments, 100(1)269-280. doi:10.1007/s12549-019-00398-z.
Kamei, T., Ikeda, J., Ishida, H., Ishida, S., Onishi, I., Partoazar, H., Sasajima, S., and Nishimura, S., 1977. A general report of the geological and palaeontological survey in Maragheh area, North-West Iran, 1973. Memoirs of the Faculty of Science, Kyoto University. Series of geology and mineralogy, 43(1-2),131-164.
Kazemi, A., and Abbassi, N., 2023. Assessment of Miocene vertebrate biodiversity of Zagros: new findings of vertebrate footprints from the Agha-Jari Formation, east Gotvand, Khuzestan province, southwest of Iran. Sci. Quart. J. Geosci. 33 (2):299–318. doi: 10.22071/gsj.2022.360094.2029. (In Persian).
Khoshyar, M., Abbassi, N., and Zohdi, A. 2015. Ichnology of the Gruiformes coastal bird footprint from Upper Red Formation (Miocene), Hesar region, west of the Zanjan Province, 35th National Geosciences Congress, Tehran, Iran, Geological Survey of Iran publication, Tehran. (In Persian).
Knaust, D., 2015. Siphonichnidae (new ichnofamily) attributed to the burrowing activity of bivalves: Ichnotaxonomy, behaviour and palaeoenvironmental implications. Earth-Science Reviews, 150,97-519. doi:10.1016/j.earscirev.2015.07.014.
Konidaris, G.E., Koufos, G.D., Kostopoulos, D.S., and Merceron, G., 2014. Taxonomy, biostratigraphy and palaeoecology of the genus Choerolophodon (Proboscidea, Mammalia) during the Miocene of the peri-Mediterranean region. In Abstract Book of the VIth International Conference on Mammoths and their Relatives. SASG, Special Vol. 102, 92-94.
Larramendi, A., 2016. Shoulder height, body mass, and shape of proboscideans. Acta Palaeontologica Polonica 61(3),537–574.
Lescuyer, J.L., and Riou, R., 1976. Géologie de la région de Mianeh (Azerbaijan): contribution à l'étude du volcanisme tertiaire de l'Iran. Volcanologie. Université Scientifique et Médicale de Grenoble. Français,233 p.
Lucas, S.G., Allen, B.D., Morgan, G.S., Myers, R.G., Love, D.W., and Bustos, D.A.V.I.D., 2007. Mammoth footprints from the upper Pleistocene of the Tularosa Basin, Doña Ana County, New Mexico. In: Lucas, S. G., Spielmann J.A., and Lockley, M.G. (eds.) Cenozoic Vertebrate Tracks and Traces, New Mexico Mus. Nat. Hist. Sci. Bul., 42, 149-154.
McDonald, H.G., White, R.S., Lockley, M.G., and Mustoe, G.E., 2007. An indexed bibliography of Cenozoic vertebrate tracks. In: Lucas, S.G., Spielmann, J.A., Lockley, M.G. (eds.) Cenozoic Vertebrate Tracks and Traces. New Mexico Mus. Nat. Hist. Sci. Bul., 42:275–302.
McKenna, M.C., 1975. Toward a phylogenetic classification of the Mammalia. Phylogeny of the primates: a multidisciplinary approach. In: Luckett, W.P., and Szalay, F.S. (eds.) Phylogeny of the Primates, A Multidisciplinary Approach. Springer publ., p.21-46.
McNeil, P., Hills L.V., Tolman, M.S., and Kooyman, B., 2007. Significance of latest Pleistocene tracks, trackways, and trample grounds from southern Alberta, Canada. In: Lucas S.G., Spielmann J.A., Lockley M.G., (eds.), Cenozoic Vertebrate Tracks and Traces.New Mexico Mus. Nat. Hist. Sci. Bul., 209–223.
Miller, Jr, D.N., and Folk, R.L., 1955. Occurrence of detrital magnetite and ilmenite in red sediments: new approach to significance of redbeds. AAPG Bul., 39(3),338-345.
Mizraie, A.M., Kostopoulos, D., Nakaya, G., Fortelius, M., Orak, Z., Ch, Z., Bernor, R.L., and Watabe, H., 2013. Recent advances in palaeobiological research of the late Miocene Maragheh fauna, NW Iran. In: Wang, X., Flynn, L.J. and Fortelius, M. (eds.) Fossil Mammals of Asia Neogene Biostratigraphy and Chronology, Columbia University Press,New York, p. 546-565.
Najafi, A., and Bazargani Gilani, K., 2006. Ivory fossil from Mianeh area, Northwest Iran. J. Sci. Univ. Tehran, 32, 275-281. (In Persian).
Nakaya, H., 1994. Faunal change of late Miocene Africa and Eurasia: Mammalian fauna from the Namurungule Formation, Samburu hills, Northern Kenya. African Study Monographs, Suppl. 20, 1-112.
Nezamdoost, S., 2020. Paleoichnology of Upper Red Formation sediments (Miocene) in the Heris-Khajeh area, Eastern Azarbaijan Province, Northwest Iran. MSc thesis, University of Zanjan. Unpublished, 49 p. (In Persian).
NIOC (National Iranian Oil Company) 1959. Geological map of Iran, 1:2500000, National Iranian Oil Company publication, Tehran, 1959.
Orak, Z., Ataabadi, M.M., Solgi, A., Majidifard, M.R., and Kostopoulos, D.S., 2019. First mammal fossil locality from the late Miocene of Zagros, Western Iran. Geopersia, 9 (2) 367-379. doi:10.22059/GEOPE.2019.270561.648436.
Owen-Smith, R.N., 1988. Megaherbivores: the influence of very large body size on ecology. Cambridge university press, Cambridge, 389 p.
Panin, N., and Avram, E., 1962. Noi urme de vertebrate in Miocenul Subcarpatilor Rominesti. Studii si Cercetari de Geologie 7, 455-484.
Pourabrishami, Z., Zaree, G., Kokabinezhad, A.H., 2004. Study of the Deinotherium giganteum, Varzaghan area. 24th National Geosciences Congress, Tehran, Iran, Geological Survey of Iran publication, Tehran. (In Persian).
Quenstedt, F.A., 1879. Petrefactenkunde Deutschlands. Korallen (Sternkorallen). Erste Abtheilung, Sechster Band, Drittes Heft, Atlas. Fues‘s Verlag (R. Reisland), Leipzig, pp. 337-496, 6 pl.
Rafiei, B., Ghomi, F.A., and Shahkaram, M., 2011. Depositional environments and sequence stratigraphy of the fluvial Upper Red Formation (Miocene) in the Avaj area, Qazvin Province, Iran. Neues Jahrbuch für Geologie und Paläontologie-Abhandlungen, 259(3), 257-270. doi:10.1127/0077-7749/2010/0109.
Rahimzadeh, F., 1994. Treatise on the geology of Iran, Oligocene, Miocene, Pliocene. Geol. Surv. Iran Publ., 12: 1-311. (In Persian).
Remeika P., 2006. Fossil footprints of Anza-Borrego. In: Jefferson GT, Lindsay L. editors. Fossil treasures of the Anza-Borrego desert. The last seven million years. San Diego, CA: California State Parks; 311–327.
Remeika, P., 1999. Identification, stratigraphy, and age of neogene vertebrate footprints from the vallecito-fish creek basin, anza-borrego desert state park, California. San Bernardino County Museum Association Quarterly, 46, 37-46.
Ren, L., Miller, C.E., Lair, R., and Hutchinson, J.R., 2010. Integration of biomechanical compliance, leverage, and power in elephant limbs. Proceedings of the National Academy of Sciences, 107(15), 7078-7082.
Rezaei, K., Foroghi, S., and Asadi, A., 2015. Petrography and Geochemistry of Sandstone of Upper Red Formation in Hasan-Abad area-SW Tehran. Applied Sedimentology, 3(6), 43-56. (In Persian).
Schlesinger, G. 1917. Die Mastodonten des KK Naturhistorischen Hofmuseums: morphologisch-phylogenetische untersuchungen. Vol. 1. KK Naturhistorischen Hofmuseums.
Shoshani, J., 1998. Understanding proboscidean evolution: a formidable task. Trends in Ecology and Evolution 13 (12) 480–487. doi:10.1016/S0169-5347(98)01491-8.
Shoshani, J., and Tassy, P. 2005. Advances in proboscidean taxonomy and classification, anatomy and physiology, and ecology and behavior. Quaternary International, 126,5-20. https://doi.org/10.1016/j.quaint.2004.04.011.
Shoshani, J., and Tassy, P., 1996. Summary, conclusion, and glimpse into future. In: Shoshani, J., Tassy, P. (eds.) The Proboscidea: evolution and Palaeoecology of Elephants and their Relatives. Oxford University Press; Oxford, p.335–348.
Thulborn, T., 1990. Dinosaur tracks. London: Chapman-Hall.
Vaez-Javadi, F., and Abbassi, N., 2020. Angiosperm pollen in the Upper Red Formation, northwestern Zanjan. 40th National Geosciences Congress, Tehran, Iran, Geological Survey of Iran publication, Tehran. (In Persian).
Western, D., Moss, C., and Georgiadis, N., 1983. Age estimation and population age structure of elephants from footprint dimensions. J.Wildl. Manag., 47(4), 1192-1197.
Wilmsen, M., Fürsich, F.T., and Majidifard, M.R., 2022. Youngest Cretaceous dinosaur tracksite from the Middle East (Maastrichtian, Farrokhi Formation, Central Iran). Palaeobiodiversity and Palaeoenvironments, 102, 437–447. doi:/10.1007/s12549-021-00516-w.
)