مجتبی نقوی؛ حبیب رحیمی؛ علی مرادی
چکیده
جذب امواج لرزه‌ای در هر منطقه از پارامترهای مهم در شناخت داخل زمین و از عوامل تاثیر‌گذار در خطر ناشی از وقوع زمینلرزه های بزرگ می‌باشد. ویژگی‌های جذب امواج‌لرزه‌ای به عوامل مختلفی از جمله لرزه‌خیزی، پیچیدگی‌های زمین‌ساختی و خصوصیات محیط انتشار امواج هر منطقه مرتبط است. شمال باختری ایران از مناطق مهم جمعیتی و اقتصادی کشور ...
بیشتر
جذب امواج لرزه‌ای در هر منطقه از پارامترهای مهم در شناخت داخل زمین و از عوامل تاثیر‌گذار در خطر ناشی از وقوع زمینلرزه های بزرگ می‌باشد. ویژگی‌های جذب امواج‌لرزه‌ای به عوامل مختلفی از جمله لرزه‌خیزی، پیچیدگی‌های زمین‌ساختی و خصوصیات محیط انتشار امواج هر منطقه مرتبط است. شمال باختری ایران از مناطق مهم جمعیتی و اقتصادی کشور می‌باشد که سابقه لرزه‌خیزی آن حاکی از فعالیت شدید این ناحیه است. یکی از اهداف این مطالعه برآورد ضریب کیفیت و نحوه جذب امواج حاصل از زمینلرزه در این منطقه می‌باشد. در این مطالعه از تعداد بیش از13000 زمینلرزه ثبت شده در شبکه مرکز لرزه‌نگاری کشوری(IRSC) و شبکه ملی لرزه‌نگاری باند پهن ایران(INSN) در گستره طول جغرافیایی 43 تا 50 و عرض جغرافیایی 36 تا 40 درجه، برای برآورد جدب امواج لرزه‌ای استفاده شده است. ضریب کیفیت امواج کدا برآورد شده به طور میانگین از رابطه بسامدی پیروی می‌کند. مقادیر برآورد شده ضریب کیفیت در منطقه مورد مطالعه نشان می‌دهد بیشتر نواحی منطقه مورد بررسی از نظر جایگاه زمین‌ساختی و لرزه‌زمین‌ساختی از جمله مناطق فعال به حساب می‌‌آیند. رابطه ضریب کیفیت برای گسل شمال تبریز و نواحی اطراف آن از جمله آتشفشان سهند برآورد شده است که کاهیدگی به مراتب بیشتری از نواحی دیگر دارد که این نشان دهنده ناهمگنی بالا و جریان حرارتی گوشته بالایی در زون فعال و لرزه خیز گسل شمال تبریز و نواحی اطراف آن است. همچنین بیشترین مقدار بسامدی ضریب کیفیت مربوط به ایستگاه زنجان و کمترین میزان آن مربوط به ایستگاه تبریز می‌باشد. در مقایسه نتایج حاصل از این تحقیق با مطالعات صورت گرفته برای سایر مناطق ایران و جهان ضریب کیفیت کم و جذب زیاد برآورد شده به دور از انتظار نبوده و وجود نواحی کم سرعت از مطالعات قبلی که در این ناحیه صورت گرفته را تایید می‌کند. تغییرات جانبی برآورد شده نیز همخوانی بسیار مناسبی با واحدهای زمین‌ساختی بزرگ مقیاس در منطقه نشان داد
مرضیه طالبیان؛ مجید شاه پسندزاده؛ یحیی جمور؛ محمدرضا سپهوند؛ علیرضا عربپور
چکیده
بررسی دگرشکلی‌های بین‌لرزه‌ای مانند آهنگ لغزش گسل‌ها بیشتر با استفاده از مطالعات ژئودزی، زمین‌‌شناسی زمین‌لرزه‌ها، دیرینه‌لرزه‌شناسی و استفاده از الگوهای مکانیکی، تجربی و عددی امکان‌پذیر است. در این الگو‌سازی‌ها با ایجاد ارتباط میان متغیرهای زمین‌لرزه‌ای گسل و داده‌های گرد‌آوری شده از ایستگاه‌های GPS افزون بر تعیین ...
بیشتر
بررسی دگرشکلی‌های بین‌لرزه‌ای مانند آهنگ لغزش گسل‌ها بیشتر با استفاده از مطالعات ژئودزی، زمین‌‌شناسی زمین‌لرزه‌ها، دیرینه‌لرزه‌شناسی و استفاده از الگوهای مکانیکی، تجربی و عددی امکان‌پذیر است. در این الگو‌سازی‌ها با ایجاد ارتباط میان متغیرهای زمین‌لرزه‌ای گسل و داده‌های گرد‌آوری شده از ایستگاه‌های GPS افزون بر تعیین آهنگ لغزش گسل، امکان برآورد متغیرهای ژئودینامیکی دیگری مانند ستبرای لایه کشسان، دوره بازگشت زمین‌لرزه‌ها، زمان بازگشت‌پذیری سست‌کره، زمان سپری شده از آخرین رویداد زمینلرزه و ژرفای قفل‌شدگی گسل نیز وجود دارد. پژوهش حاضر با استفاده از نمونه‌گیری تصادفی بوتاسترپ داده‌های ژئودتیک مربوط به گسل شمال تبریز و الگوسازی عددی در محیط نرم‌افزاری R و Matlab، مقادیر متغیرهای لرزه‌ای- ژئودینامیکی یاد شده را برآورد کرده است. بر این اساس، محدوده 1±5/6-4 میلی‌متر در سال برای آهنگ لغزش گسل، 5 تا 25 کیلومتر برای ستبرای لایه کشسان، 160 تا 185سال برای زمان بازگشت‌پذیری سست‌کره، 650 تا 950 سال برای دوره بازگشت زمین‌لرزه‌ها و 200 تا 1400 سال برای زمان سپری شده از آخرین رویداد زمینلرزه برای قطعه شمال باختری گسل به دست می‌آید. این الگوسازی در قطعه جنوب خاوری گسل شمال تبریز محدوده 1±5/5-5/3 میلی‌متر در سال را برای آهنگ لغزش گسل، 8 تا 16 کیلومتر را برای ستبرای لایه کشسان، 220 تا 340 سال را برای زمان بازگشت‌پذیری سست‌کره، 750 تا 1050 سال را برای دوره بازگشت زمین‌لرزه‌ها و 200 تا 1500 سال را برای زمان سپری شده از آخرین رویداد زمینلرزه نشان می‌دهد. مقادیر به دست آمده با نتایج کار دیگر پژوهشگران که از روش‌های دیگری مانند دیرینه‌لرزه‌شناسی به برآورد متغیرهای زمین‌لرزه‌ای گسل شمال تبریز پرداخته‌اند، سازگاری مناسبی را نشان می‌دهد.
فاطمه مصباحی؛ محمد محجل؛ محسن مؤذن؛ لقمان نمکی
چکیده
در خاور تبریز، در جنوب روستای اسکندر، واحدهای سنگی کرتاسه بالایی رخنمون دارند. ساختارهای موجود در این نهشته‌ها عبارتند از: چین‌خوردگی‌های در مقیاس رخنمون با تمایل سطح محوری به سمت شمال‌شمال‌خاوری و آرایه گسلش راندگی که در قالب سه ورقه راندگی اصلی واحدهای کرتاسه بالایی را به سمت شمال‌باختری بر روی هم رانده‌اند. این آرایه گسلش ...
بیشتر
در خاور تبریز، در جنوب روستای اسکندر، واحدهای سنگی کرتاسه بالایی رخنمون دارند. ساختارهای موجود در این نهشته‌ها عبارتند از: چین‌خوردگی‌های در مقیاس رخنمون با تمایل سطح محوری به سمت شمال‌شمال‌خاوری و آرایه گسلش راندگی که در قالب سه ورقه راندگی اصلی واحدهای کرتاسه بالایی را به سمت شمال‌باختری بر روی هم رانده‌اند. این آرایه گسلش راندگی، چین‌خوردگی‌های متمایل به سمت شمال‌شمال‌خاوری واحدهای کرتاسه بالایی را قطع کرده است. واحدهای میوسن به صورت دگرشیب واحدهای کرتاسه بالایی و ساختارهای موجود در آنها را پوشاندهاند. سطح محوری چینهای موجود در سنگهای میوسن به سمت جنوبجنوبباختری متمایل است. گسل‌های راندگی به سمت جنوبباختری و همچنین گسل‌های امتدادلغز راست‌گرد در منطقه به موازات گسل شمال تبریز رخنمون دارند. ساختارهای موجود در واحدهای کرتاسه بالایی با تمایل به سمت شمال در فاصله زمانی بین کرتاسه بالایی و میوسن ایجاد شده و توسط گسل شمال تبریز قطع شده‌اند. ویژگی‌های ساختاری واحدهای کرتاسه بالایی به عنوان شواهدی از وجود پوسته اقیانوسی باریک در زمان کرتاسه پسین در حوضه حاشیه‌ای تتیس جوان تداعیکننده جهت فرورانش احتمالی در این حوضه به سمت جنوب است.
آرام فتحیان بانه؛ شهریار سلیمانی آزاد؛ حمید نظری؛ منوچهر قرشی؛ مرتضی طالبیان
چکیده
شهر تبریز به عنوان یک مرکز مهم جمعیتی در شمال باختر ایران، در نزدیکی گسل شمال تبریز با درازای نزدیک به 150 کیلومتر، قرار دارد. این گسل راستالغز راست‌گرد، متشکل از دو قطعة گسلی اصلی است که این دو، با الگوی راست‌پله نسبت به هم آرایش یافته‌اند. در پهنة همپوشانی شکل گرفته در میان دو قطعة گسلی یاد شده، جنبش‌های راست‌گرد جوان مسبب پدیداری ...
بیشتر
شهر تبریز به عنوان یک مرکز مهم جمعیتی در شمال باختر ایران، در نزدیکی گسل شمال تبریز با درازای نزدیک به 150 کیلومتر، قرار دارد. این گسل راستالغز راست‌گرد، متشکل از دو قطعة گسلی اصلی است که این دو، با الگوی راست‌پله نسبت به هم آرایش یافته‌اند. در پهنة همپوشانی شکل گرفته در میان دو قطعة گسلی یاد شده، جنبش‌های راست‌گرد جوان مسبب پدیداری حوضه‌ای کششی شده‌اند.کرانه‌های این حوضه، با افشانه‌ها و شاخه‌های گسلی به هم پیونددهنده این دو قطعة گسلی انطباق یافته‌اند. رخداد زمین‌لرزه‌های تاریخی شدید در گسترة تبریز شاهدی بر جنبایی گسل شمال تبریز از نظر لرزه‌ای است. از این میان دست‌کم دو زمین‌لرزة ویرانگر سال‌های 1721 (Ms 7.3) و 1780 (Ms 7.4) میلادی را به گسل شمال تبریز نسبت می‌دهند. پس از زمین‌لرزة 1780 میلادی، این گسل تا به امروز هیچ رویداد لرزه‌ای بزرگی را تجربه نکرده است. در طی دهه‌های اخیر، با بهره‌گیری از بررسی‌های پارینهلرزهشناختی سعی بر شناسایی شمار بیشتری از زمین‌لرزه‌های کهن شده‌است. از آن‌جا که مطالعات پارینهلرزهشناختی صورت‌گرفته در گسترة تبریز تاکنون بر روی قطعات شمال باختری و جنوب خاوری گسل شمال تبریز متمرکز بوده، در این پژوهش تلاش بر آن است تا پهنه همپوشانی قطعات گسلی یاد شده را مورد مطالعات پارینهلرزهشناختی قرار دهیم. از این رو با مطالعة عکس‌های هوایی، تصاویر ماهواره‌ای و بررسی‌های صحرایی، ساختگاه مناسبی برای حفر ترانشه پارینهلرزهشناختی در 6 کیلومتری شمال باختر تبریز (بر روی یکی از شاخه‌های جوان گسلی پهنة همپوشانی قطعات شمال باختری و جنوب خاوری گسل شمال تبریز)، مکان‌یابی شد. در ادامه، با حفر ترانشه‌ای عمود بر راستای افراز گسلی و تمرکز بررسی‌های پارینهلرزهشناختی در آن، آثار دست‌کم دو رویداد مهلرزه‌ای شناسایی شد.
حسین حمزه‌لو؛ اسماعیل فرزانگان؛ حسین میرزایی علویچه
چکیده
زمینلرزه 10 آذر 1386 و کمتر از 3 ماه بعد، زمینلرزه 25 شهریور 1386 با بزرگی 6/4 در نزدیکی تبریز در استان آذربایجان شرقی روی داد. با استفاده از روش تجزیه و تحلیل امواج SH شتاب‌نگاشت‌های ثبت شده و مدل چشمه برون پارامترهای صفحه گسل برای این زمین لرزه برآورد شد. راستا، شیب و ریک به ترتیب°310، °85 و °170 برآورد شده است. سازوکار به‌دست آمده ...
بیشتر
زمینلرزه 10 آذر 1386 و کمتر از 3 ماه بعد، زمینلرزه 25 شهریور 1386 با بزرگی 6/4 در نزدیکی تبریز در استان آذربایجان شرقی روی داد. با استفاده از روش تجزیه و تحلیل امواج SH شتاب‌نگاشت‌های ثبت شده و مدل چشمه برون پارامترهای صفحه گسل برای این زمین لرزه برآورد شد. راستا، شیب و ریک به ترتیب°310، °85 و °170 برآورد شده است. سازوکار به‌دست آمده راستالغز راست‌گرد و با سازوکار گسل شمال تبریز همخوانی دارد. سازوکار به‌دست آمده اولین حل صفحه گسل برای گسل شمال تبریز بر اساس داده‌های شتاب‌نگاری است.
علی سیاهکالی مرادی؛ محمد تاتار؛ دنیس هاتسفلد؛ آن پل
چکیده
گسل شمال تبریز یکی از گسل‌های فعال در شمال باختر ایران است. وجود این گسل سبب بالا رفتن خطر لرزه‌ای در این ناحیه از کشور از جمله شهر تبریز با جمعیتی بالغ بر 6/1 میلیون نفر شده است. به‌منظور بررسی و تعیین هندسه و نحوه حرکت این گسل، به مدت 3 ماه، شبکه‌ای متراکم از 40 ایستگاه لرزه‌نگاری 3 مؤلفه در اطراف قسمت مرکزی گسل تبریز که از قسمت شمالی ...
بیشتر
گسل شمال تبریز یکی از گسل‌های فعال در شمال باختر ایران است. وجود این گسل سبب بالا رفتن خطر لرزه‌ای در این ناحیه از کشور از جمله شهر تبریز با جمعیتی بالغ بر 6/1 میلیون نفر شده است. به‌منظور بررسی و تعیین هندسه و نحوه حرکت این گسل، به مدت 3 ماه، شبکه‌ای متراکم از 40 ایستگاه لرزه‌نگاری 3 مؤلفه در اطراف قسمت مرکزی گسل تبریز که از قسمت شمالی شهر تبریز عبور می‌کند، نصب شد. با استفاده از خرد زمین‌لرزه‌های ثبت شده در شبکه موقت نصب شده و بیش از 6 سال داده‌های ثبت شده در شبکه دائمی 8 ایستگاهی تبریز، مدل یک بعدی سرعتی پوسته در این ناحیه تعیین شد. نتایج کار نشان می‌دهد که پوسته بالایی در این ناحیه، از لایه‌ای از رسوبات با ستبرای میانگین 6 کیلومتر (VP= 5.23 km s-1) در بالای یک لایه بلورین با ستبرای میانگین 18 کیلومتر (VP= 5.85 km s-1) تشکیل شده است. این دو لایه بر روی یک نیم فضا با سرعت میانگین VP= 6.54 km s-1 قرار دارند که با توجه به محدودیت عمقی زمین‌لرزه‌های ثبت شده، نمی‌توان ستبرای این لایه را تعیین کرد. زمین‌لرزه‌های تعیین محل شده با دقت بالا، حاکی از فعالیت لرزه‌ای در امتداد گسل شمال تبریز هستند. بررسی دقیق محل کانونی زمین‌لرزه‌ها در مقاطع مختلف، نشان‌دهنده شیب تند به سمت شمال خاوری در قسمت‌های باختری و میانی گسل شمال تبریز و شیب تند به سمت جنوب باختری در قسمت خاوری این گسل است. تمامی ساز وکارهای محاسبه شده، بیانگر حرکت امتداد لغز راست‌گرد در این گسل هستند. سازوکارهای محاسبه شده، با مقاطع کانونی زمین‌لرزه‌ها همخوانی داشته و نشان‌دهنده وجود نیرو با مؤلفه کششی در قسمت‌های خاوری گسل در مقایسه با وجود نیرو با مؤلفه تراکمی در قسمت باختری گسل هستند. سازوکارهای مشاهده شده در تحقیق ما و نتایج مطالعات مربوط به اندازه‌گیری‌های سرعت حرکت در این منطقه به کمک GPS بیانگر این مطلب است که گسل شمال تبریز یکی از مجموعه گسل‌های امتداد لغزی است که سبب تسهیل حرکت افقی قسمتی از پوسته به سمت شمال خاور در این ناحیه متراکم شونده، می‌شود.
