آب شناسی
حسن ضیاء؛ غلامحسین کرمی؛ عزیزالله طاهری
چکیده
برآورد مقدار تغذیه یکی از مهمترین پارامترهای مطالعات هیدروژئولوژیکی برای محاسبه بیلان می‌باشد. نقشه پهنه‌بندی پتانسیل تغذیه با استفاده از هشت لایه اطلاعاتی لیتولوژی، مقدار شیب، جهت شیب، تراکم شبکه آبراهه‌ها، بارش، تراکم شکستگیها، ا‌پی‌کارست و عوارض کارستی، پس از وزن‌دهی به روش کارشناسی و تلفیق در محیط سیستم اطلاعات جغرافیایی(GIS) ...
بیشتر
برآورد مقدار تغذیه یکی از مهمترین پارامترهای مطالعات هیدروژئولوژیکی برای محاسبه بیلان می‌باشد. نقشه پهنه‌بندی پتانسیل تغذیه با استفاده از هشت لایه اطلاعاتی لیتولوژی، مقدار شیب، جهت شیب، تراکم شبکه آبراهه‌ها، بارش، تراکم شکستگیها، ا‌پی‌کارست و عوارض کارستی، پس از وزن‌دهی به روش کارشناسی و تلفیق در محیط سیستم اطلاعات جغرافیایی(GIS) تهیه گردید. برای وزن‌دهی عوامل موثر بر تغذیه از نقشه‌های زمین‌شناسی و بازدید‌های صحرایی استفاده گردید. با توجه به نتایج بدست آمده منطقه مورد نظر به 4 بخش با پتانسیل تغذیه 15، 25، 35 و 45 درصد تقسیم گردیدند. مساحت مربوط به هر یک از بخش‌های فوق‌الذکر به ترتیب حدود 251، 879، 943 و 200 کیلومتر مربع می‌باشند. متوسط تغذیه در کل محدوده 30 % برآورد گردید. بر اساس مقدار تغذیه و متوسط بارش سالیانه (164میلی‌متر) مقدار کل تغذیه در رشته کوه شتری حدود 112 میلیون متر مکعب برآورد می‌گردد، که از این مقدار 25 میلیون مترمکعب توسط چشمه‌ها و چاه‌های موجود در رشته کوه تخلیه و حدود 87 میلیون متر مکعب، سبب تغذیه آبخوان‌های مجاور می‌شوند. چشمه‌های بزرگ رشته‌کوه شتری ازمیغان، قنبر و کریت می‌باشند که متوسط دبی آنها 63، 60 و 24 لیتر بر ثانیه و متوسط هدایت الکتریکی آنها 1640، 601 و 825 میکروموس بر سانتیمتر می‌باشد. تعیین مساحت حوضه آبگیر این چشمه‌ها بر مبنای مقدار تغذیه به روش معادله بیلان آب و روش توالی چینه‌شناسی، وضعیت زمین‌شناسی و مورفولوژیکی، نشان‌دهنده اختلاف کمتر از 15% می‌باشد که مقدار درصد تغذیه بدست آمده را تائید می‌کند.
حسن زمانیان؛ قاسم بیرانوند؛ فرهاد احمدنژاد
چکیده
کانسار بوکسیت کارستی باگوشی در ۳۷ کیلومتری شمال باختر شهر مصیری فارس و در ناحیه زاگرس چین‌خورده قرار داشته و از بالا به پایین شامل افق‌های بوکسیت قرمز، پیزولیتی، قهوه‌ای، برشی و یک افق کائولینیتی است که بر روی سازند سروک قرار دارند. بوهمیت، کائولینیت، هماتیت، پیروفیلیت، آناتاز، کلسیت و دیاسپور از کانی‌های اصلی تشکیل‌دهنده کانسار ...
بیشتر
کانسار بوکسیت کارستی باگوشی در ۳۷ کیلومتری شمال باختر شهر مصیری فارس و در ناحیه زاگرس چین‌خورده قرار داشته و از بالا به پایین شامل افق‌های بوکسیت قرمز، پیزولیتی، قهوه‌ای، برشی و یک افق کائولینیتی است که بر روی سازند سروک قرار دارند. بوهمیت، کائولینیت، هماتیت، پیروفیلیت، آناتاز، کلسیت و دیاسپور از کانی‌های اصلی تشکیل‌دهنده کانسار می‌باشند. بافت کانه‌ها پیزولیتی، پیزولیتی- اوولیتی و تخریبی همراه با ماتریکس پلیتومورفیک و میکروگرانولار است. افق‌های بوکسیتی بر اساس شرایط پایداری کانی‌های اصلی، در محیطی با چیرگی آب‌های سطحی اسیدی و اکسایشی تا آب‌های زیرزمینی قلیایی و کاهشی پدید آمده‌اند. مشاهدات میکروسکوپی شامل ماتریکس پلیتومورفیک و بافت پیزولیتی و اووئیدی، شکستگی‌های شعاعی در پیزوئیدها، رشد پوسته‌های ساده پیرامون هسته پیزوئیدهای قبلی و پیزوئیدهایی با پوسته‌های بدون شکستگی شعاعی و دایره‌ای، نشانگر پدیداری برجازاد و تکه‌های شکسته شده پیزوئیدها، پیزوئیدهای دگرزاد و تکه‌های تخریبی بیانگر ترابرد مواد بوکسیتی هستند، ازاین‌رو منشأ مواد بیشتر برجا است که در برخی قسمت‌ها به‌طور محلی دستخوش ترابرد و باز نهشت در فرورفتگی‌های کارستی شده‌اند. محاسبات تغییرات جرم برحسب عنصر نامتحرک Ti نشان میدهد که Si، Fe، Mg، K، Na از سیستم هوازدگی فروشویی شده؛ Al، Zr، V، Th، Nb و Ba و REEs به‌ویژه LREE غنی‌شده و Hf، Ta، Co، Rb، Cs، Be و U نسبتاً نامتحرک بوده‌اند. جدایش شدید LREEs و HREEs، غنی‌شدگی آشکار REEs در کانسنگ‌ها نسبت به سنگ مادر، بی‌هنجاری منفی Eu و بی‌هنجاری منفی ضعیف Ce از ویژگی‌های رفتاری REEs در نهشته بوکسیت باگوشی است.
راضیه اکبری جونوش؛ منوچهر قرشی؛ حسنعلی بابایی؛ محمد نخعی؛ محسن پورکرمانی
چکیده
با توجه به خشکسالی های اخیر در دنیا، اکتشاف منابع آب زیرزمینی امری بسیار ضروری است. این طرح تحقیقاتی با توجه به قرارگیری کشور ایران در محدوده خطر خشکسالی به مطالعه آب‌های کارستی می‌پردازد. محدوده مطالعاتی در این پژوهش در مرکز کشور ایران، استان سمنان، شهرستان شاهرود، بخش بسطام قرار دارد. عوامل متعددی در پدیده کارسـتی شـدن و تشکیل ...
بیشتر
با توجه به خشکسالی های اخیر در دنیا، اکتشاف منابع آب زیرزمینی امری بسیار ضروری است. این طرح تحقیقاتی با توجه به قرارگیری کشور ایران در محدوده خطر خشکسالی به مطالعه آب‌های کارستی می‌پردازد. محدوده مطالعاتی در این پژوهش در مرکز کشور ایران، استان سمنان، شهرستان شاهرود، بخش بسطام قرار دارد. عوامل متعددی در پدیده کارسـتی شـدن و تشکیل منابع آب در سـازندهای کربناته حائز اهمیت هستند، که از مهمترین آنها می‌توان به سنگ‌شناسـی، توپوگرافی، اقلیم، ژئومورفولوژی و هیدروژئولوژی اشـاره کرد. در این پژوهش نقش عوامل ساختاری در توسعه منابع آب کارستی در استان سمنان مورد بررسی قرار گرفته است .بدین منظور ابتدا لایه‌های اطلاعاتی مربوط به هر عامل تهیه شد. برای مثال عناصر تکتونیکی، شـامل نقشه‌های تراکم خطواره‌ها، تراکم طول گسلها، تراکم محل تقاطع گسلها، فاصله از گسلها با استفاده از نقشـه‌های زمین‌شناسی و پردازش تصاویر ماهواره‌ای است. لایه‌های اطلاعاتی در محیط سـامانه اطلاعات جغرافیایی (GIS)، نرم‌افزار Expert Choice و روش های زمین‌آماری (geostatistics)، مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. در این پژوهش از روش های نوین تصمیم‌گیری‌های چندمعیاره (AHP; analytic hierarchy process) و (Fuzzy AHP; Fuzzy analytic hierarchy process) در مطالعات منابع آب کارستی استفاده شد.
ژئوفیزیک
علی رمضانی؛ میرستار مشین چی اصل؛ محسن اویسی موخر
چکیده
روشهای ژئوفیزیک برای مطالعات منابع آب کارستی و فهم بهتر ارتباط تکتونیک منطقه با پدیده کارستی شدن، در روستای زوباران از توابع شهر قوچان و در داخل آهکهای سازند تیرگان انجام شد. روشهای مغناطیس‌سنجی کاربردهای گستردهای در اکتشاف گسلها و شکستگیها دارد. گسلها به عنوان یکی از فاکتورهای فعال کننده پدیده کارستی شدن مورد ...
بیشتر
روشهای ژئوفیزیک برای مطالعات منابع آب کارستی و فهم بهتر ارتباط تکتونیک منطقه با پدیده کارستی شدن، در روستای زوباران از توابع شهر قوچان و در داخل آهکهای سازند تیرگان انجام شد. روشهای مغناطیس‌سنجی کاربردهای گستردهای در اکتشاف گسلها و شکستگیها دارد. گسلها به عنوان یکی از فاکتورهای فعال کننده پدیده کارستی شدن مورد توجه هستند. در مرحله اول مطالعات مغناطیس‌سنجی زمینی با رزولوشن بالا خطوارهای مغناطیسی را در منطقه آشکارسازی کردند. در مرحله بعد مطالعات توموگرافی الکتریکی عمیق، بر اساس نتایج مرحله اول انجام شد. سه مقطع توموگرافی الکتریکی دوبعدی با آرایش الکترودی ونر- شلومبرگر و حداکثر عمق اکتشافی 250 متر به صورت عمود بر گسلهای احتمالی (به دست آمده از نتایج مغناطیس‌سنجی) برداشت شد. ابتدا با مدل‌سازی معکوس دوبعدی دادههای مقاومت ویژه الکتریکی و سپس با نرم‌افزارهای درونیابی، نمایش سه‌بعدی انجام شد. نتایج مطالعات نشان‌دهنده 2 منطقه با مقاومت الکتریکی پایین است که مربوط به زونهای خرد شده یا انحلالی هستند و موقعیت آنها با گسلهای اکتشاف شده در مرحله قبل مطابقت دارد. در این مطالعه هدف معرفی و صحت‌سنجی یک فرایند اکتشافی بهینه در مطالعات منابع آب کارستی است. در مرحله اول مغناطیس‌سنجی به عنوان یک روش سریع و ارزان‌قیمت انجام و موقعیت زونهای مستعد احتمالی با دقت بالایی تعیین میشود. در مرحله دوم مطالعات دقیق توموگرافی الکتریکی با صرف زمان و هزینه بالاتر در زونهای مستعد متمرکز و عمق و نحوه گسترش نواحی کارستی شده آشکارسازی میشود.
بابک ابراهیمی؛ عبداله سیف
چکیده
این پژوهش با هدف ارزیابی پتانسیل گسترش کارست در کربنات‌های رخنمون شده ناحیه زاگرس انجام شده است. در این پژوهش گسترش کارستی شدن واحدهای آهکی منطقه زاگرس با توجه به نقش عوامل مؤثر در توسعه کارست، ارزیابی شده است. مهمترین عامل‌های در نظر گرفته شده، عامل‌هایی است که White (1988) آنها را در قالب 3 نیروی پیشبرنده فیزیکی، شیمیایی و وضعیت ...
بیشتر
این پژوهش با هدف ارزیابی پتانسیل گسترش کارست در کربنات‌های رخنمون شده ناحیه زاگرس انجام شده است. در این پژوهش گسترش کارستی شدن واحدهای آهکی منطقه زاگرس با توجه به نقش عوامل مؤثر در توسعه کارست، ارزیابی شده است. مهمترین عامل‌های در نظر گرفته شده، عامل‌هایی است که White (1988) آنها را در قالب 3 نیروی پیشبرنده فیزیکی، شیمیایی و وضعیت آبزمینشناختی معرفی کرده است. این عامل‌ها عبارتند از: بارش، دما، برجستگی توپوگرافیک، سنگ‌شناسی، ستبرای چینه‌ای واحد انحلالپذیر و وضعیت زمین‌ساختی. در این پژوهش هوازدگی شیمیایی در دوره‌های یخچالی و عهد حاضر طبق نمودارهای پلتیر به عنوان جایگزین اثر بارش و دما به کار رفته است. پس از تهیه لایه‌های اطلاعاتی مختلف، رده‌بندی، امتیازبندی و وزن‌دهی آنها در یک سامانه اطلاعات جغرافیایی صورت گرفته است. شاخص گسترش کارست (Ki) بر پایه تلفیق لایه‌های اطلاعاتی به دست آمده و پس از رده‌بندی آن نقشه تئوریک کارست تهیه شده است. بر پایه روش تلفیق، مقدار این شاخص میان صفر تا 400 متغیر خواهد بود. طبق نقشه تئوریک گسترش کارست از مجموع Km2 109313 واحدهای کربناتی در منطقه مطالعاتی (25 درصد کل محدوده مطالعاتی)، Km234212 (3/31 درصد واحدهای کربناتی) در رده خیلی کم تا کم گسترش کارست قرار می‌گیرد. همچنین Km261272 (56 درصد واحدهای کربناتی) در رده متوسط گسترش کارست و Km213829 (7/12درصد واحدهای کربناتی) در رده خیلی زیاد تا زیاد گسترش کارست قرار می‌گیرند. به عبارت دیگر، 7/68 درصد از رخنمون‌های کربناتی در سطح منطقه مطالعاتی دارای پتانسیل گسترش کارست در رده متوسط به بالا هستند. ارزیابی صحت رده‌بندی صورت گرفته بر پایه تراکم چشمه‌های کارستی و غارهای موجود صورت گرفته است. به این منظور بانک اطلاعات چشمه‌های کارستی و غارهای منطقه تهیه شد. مشخص شد که در مجموع 64 غار و 129 چشمه کارستی (با دبی بیش از 10 لیتر بر ثانیه) در رده خیلی کم تا کم گسترش کارست قرار می‌گیرد. همچنین 132 غار و 300 چشمه در رده متوسط و 51 غار و 162 چشمه در رده زیاد تا خیلی زیاد گسترش کارست قرار می‌گیرند. تراکم غارها به ترتیب برای رده‌های خیلی کم، کم، متوسط، زیاد و خیلی زیاد برابر با 0014/0، 0020/0، 0022/0 ، 0036/0 و 0039/0 غار بر کیلومتر مربع است. تراکم چشمه‌ها با دبی بیش از 10 لیتر بر ثانیه نیز به ترتیب برای رده‌های خیلی کم، کم، متوسط، زیاد و خیلی زیاد گسترش کارست برابر با 0035/0، 0039/0، 0049/0 ، 0111/0 و 0131/0 چشمه بر کیلومتر مربع است. به عبارت دیگر تراکم چشمه‌ها و غارها با درجه گسترش واحدهای کربناتی منطقه زاگرس تطابق خوبی دارد.
مجتبی یمانی؛ علی‌اکبر شمسی‌پور؛ مریم جعفری‌اقدم؛ سجاد باقری سید شکری
چکیده
حوضه چله در جنوب استان کرمانشاه و در واحد زاگرس چین‌خورده قرار دارد. با توجه به گستردگی سازندهای آهکی و وجود گسلها و درزه‌های زمین‌ساختی، لند فرم‌های کارستی تکامل‌یافته‌ای در این حوضه شکل گرفته است. هدف این پژوهش، بررسی توسعهیافتگی کارست و میزان تأثیر عوامل مختلف در نفوذپذیری سازند‌ها است. دادههای اصلی پژوهش را نقشه‌های ...
بیشتر
حوضه چله در جنوب استان کرمانشاه و در واحد زاگرس چین‌خورده قرار دارد. با توجه به گستردگی سازندهای آهکی و وجود گسلها و درزه‌های زمین‌ساختی، لند فرم‌های کارستی تکامل‌یافته‌ای در این حوضه شکل گرفته است. هدف این پژوهش، بررسی توسعهیافتگی کارست و میزان تأثیر عوامل مختلف در نفوذپذیری سازند‌ها است. دادههای اصلی پژوهش را نقشه‌های توپوگرافی و زمین‌شناسی و نیز عکس‌های هوایی به همراه دادههای آب‌شناسی وزارت نیرو تشکیل داده‌اند. در مطالعه موجود 9 عامل محیطی به عنوان متغیرهای مستقل و زمین‌ریخت‌شناسی شکل‌های کارستی به عنوان متغیر وابسته مورد بررسی قرار گرفتند.نخست معیارها و عوامل کمی و کیفی شناسایی شد. سپس با انجام کارهای میدانی و پرسش‌نامه، این معیارها و عوامل با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی تجزیه و تحلیل شدند. در پایان در محیط GIS نقشه‌های همپوشانی تهیه و یکسان‌سازی عوامل و تصحیح پایانی با کمک منطق فازی انجام شد. به منظور نتیجه‌گیری بهتر، منطقه از نظر توسعه و تحول کارست به چهار بخش تقسیم شد. تلفیق لایه‌های اطلاعاتی، نقش مؤثر سنگ‌شناسی (سازند آسماری) را در فرایند توسعهیافتگی کارست نشان میدهد. همچنین کارست در بلندی‌های جنوبی حوضه و زمین‌های مسطح در رأس تاقدیس شمالی و نیز در امتداد گسل اصلی منطقه توسعهیافتگی کامل‌تری دارد. مناطق توسعه‌یافته کارست 95/107 کیلومتر مربع یا به عبارتی 5/22 درصد از مساحت حوضه را به خود اختصاص داده است. همچنین پهنه با توسعه متوسط کارست 34 درصد از مساحت حوضه را پوشش میدهد.
حمیدرضا ناصری؛ فرشاد علیجانی؛ محمد نخعی
چکیده
به منظور شناخت پتانسیل آب زیرزمینی در مناطق کارستی، ژرفایابی مقاومت الکتریکی عمودی در 62 نقطه، تصویر‌برداری ژئوفیزیک با توموگرافی مقاومت الکتریکی دو بعدی در سه مقطع آرایه شلومبرژه، هشت مقطع با آرایه دوقطبی- دوقطبی، و دو سایت سه بعدی در کارست جنوب باختر ایذه انجام شد. ژرفای نفوذ جریان در مقاطع توموگرافی حاصل از آرایه شلومبرژه حدود ...
بیشتر
به منظور شناخت پتانسیل آب زیرزمینی در مناطق کارستی، ژرفایابی مقاومت الکتریکی عمودی در 62 نقطه، تصویر‌برداری ژئوفیزیک با توموگرافی مقاومت الکتریکی دو بعدی در سه مقطع آرایه شلومبرژه، هشت مقطع با آرایه دوقطبی- دوقطبی، و دو سایت سه بعدی در کارست جنوب باختر ایذه انجام شد. ژرفای نفوذ جریان در مقاطع توموگرافی حاصل از آرایه شلومبرژه حدود 180 متر است که می‌تواند مناطق مختلف کارست و به‌ویژه آبخوان‌های کارستی ژرفایی را نمایش دهد اما به دلیل آن که فاصله میان سونداژها بین 50 تا 100 متر متغیر است، نمی‌توان تصویر آشکاری از حفرات کارستی به‌ویژه حفرات با اندازه کمتر از 50 متر به دست آورد. نتایج مشخص کرد که توموگرافی ژئوالکتریک دو بعدی با آرایه دو قطبی- دوقطبی و تفکیک‌پذیری یک و دو متری نسبت به فاصله الکترودی پنج متری، حفرات کارستی را بهتر نمایان می‌سازد اما فاصله الکترودی پنج متر به دلیل ژرفای تجسس بیشتر، بینش جامع‌تری نسبت به مناطق مختلف کارستی به دست میدهد، بنابراین قابلیت آن برای تشخیص لایه‌های آبدار و حفرات کارستی ژرفایی بیشتر است. بررسی مقاومت ژئوالکتریک سه‌بعدی با اندازه‌گیری دو بعدی متراکم نیز قابلیت تشخیص گسترش زیرسطحی عوارض زمین‌شناسی و حفرات کارستی را دارد. بر اساس یافته‌های ژئوالکتریک تعیین محل شش حلقه چاه در کارست منطقه انجام گرفت که آبدهی بالای چهار حلقه چاه درآهک آسماری و آبدهی متوسط دو حلقه چاه دیگر در آهک ایلام- سروک در تطابق با یافته‌های ژئوالکتریک با آرایه‌های متفاوت است.
امجد ملکی
چکیده
تعداد زیادی از استان‌های کشور، از منابع آب کارستی به‌عنوان منبع اصلی تأمین آب برای مصارف شرب، کشاورزی و صنعت استفاده می‌کنند. استان کرمانشاه نیز با مساحتی حدود 286/24953 کیلومتر مربع در میانه ضلع باختری کشور واقع شده که بخش عمده آن در زونهای زاگرس رورانده و چین‌خورده قرار دارد و بیشتر بلندی‌های آن، از سازندهای سخت (کربناتی) تشکیل ...
بیشتر
تعداد زیادی از استان‌های کشور، از منابع آب کارستی به‌عنوان منبع اصلی تأمین آب برای مصارف شرب، کشاورزی و صنعت استفاده می‌کنند. استان کرمانشاه نیز با مساحتی حدود 286/24953 کیلومتر مربع در میانه ضلع باختری کشور واقع شده که بخش عمده آن در زونهای زاگرس رورانده و چین‌خورده قرار دارد و بیشتر بلندی‌های آن، از سازندهای سخت (کربناتی) تشکیل شده است. پهنه‌های کارستی این استان نقش مهمی در تأمین و تغذیه آبخوان‌ها دارند، به همین دلیل برای شناسایی این پهنه‌ها و میزان تحول آنها در این پژوهش اقدام به پهنه‌بندی تحول کارست و شناسایی مناطق تغذیه آب‌های زیرزمینی از طریق سیماهای سطحی کارستی، همچنین مناطق مساعد آلودگی آبخوان‌های کارستی و تهیه نقشه آن شده است. به منظور دستیابی به اهداف تحقیق ابتدا چاله‌های بسته سطحی به عنوان شاخص تحول کارست با استفاده از نقشه‌های توپوگرافی50000 : 1 و تصاویر ماهواره ای 5 متر(BW) IRS شناسایی، نقشه آنها تهیه و پس از بررسی‌های آماری و تأیید ارتباط نقشه‌ها با موضوع به کمـک مربع کای و عملیات میدانی، هفت عامل ارتفاع، سنگ‌شناسی، زمین‌ریخت‌شناسی(زمین ساخت)، دما، بارش، تبخیر و شیب به عنوان عوامل مؤثر در تحول کارست انتخاب شده‌اند. پس از رقومی کردن همه دادههای مربوطه برای ارزش‌گذاری (وزن دهی) طبقات نقشه‌های عامل، از روشهای آماری تحلیل سلسله مراتبی (قضاوت کارشناسی)، تراکم سطح، ارزش اطلاعاتی، وزن متغیرها و روش تجربی استفاده شده است؛ در نهایت در محیط GIS، نقشه‌های عامل همپوشانی و نقشه‌های پهنه‌بندی تحول کارست با 5 روش مذکور به‌دست آمده است. در بین روشهای به‌کار گرفته شده برای پهنه‌بندی، روش ارزش اطلاعاتی بیشترین انطباق را با شاخص انتخاب شده (چاله‌های بسته) در منطقه مورد مطالعه دارد. نقشه‌های پهنه‌بندی به‌دست آمده، علاوه بر تعیین مناطق با درجات مختلف تحول سیماهای کارست در استان، محدوده‌های تغذیه آب‌های زیرزمینی (کارستی) و مکان‌های مساعد آلودگی این منابع در سطح زمین را نیز مشخص کرده است که باید برای حفاظت از این مناطق، تدابیر مناسب به‌کار برد وگرنه خطرهای زیادی محلهای تغذیه را تهدید خواهد کرد.
حسن محسنی؛ سعید خدابخش؛ امیر حسین صدر؛ فرهاد آلیانی
چکیده
سنگ نوشته بیستون در کناره شمالی جاده کرمانشاه به همدان و در فاصله 40 کیلومتری شهرکرمانشاه بر روی صخره‌های آهکی کنار جاده نقش بسته است. انحلال سطح سنگ‌نوشته سبب تخریب بخشی از این میراث بی‌نظیرشده است. سن سنگهای مورد مطالعه در محدوده کتیبه یاد شده کرتاسه زیرین است و در پیرامون شبکه گستردهای از راندگیها بویژه در ...
بیشتر
سنگ نوشته بیستون در کناره شمالی جاده کرمانشاه به همدان و در فاصله 40 کیلومتری شهرکرمانشاه بر روی صخره‌های آهکی کنار جاده نقش بسته است. انحلال سطح سنگ‌نوشته سبب تخریب بخشی از این میراث بی‌نظیرشده است. سن سنگهای مورد مطالعه در محدوده کتیبه یاد شده کرتاسه زیرین است و در پیرامون شبکه گستردهای از راندگیها بویژه در شمال- شمال باختری قرار گرفته‌اند که از جمله آنها می‌توان به راندگی پراوکه از روستای نژیواران تا حوالی کرمانشاه ادامه دارد و شبکه راندگیهای بین روستای نادرآباد تا اشرف آباد اشاره کرد. بدین خاطر، آهکهای منطقه به شدت تکتونیزه هستند. شبکه درزه‌ها در این منطقه به شعاع یک کیلومتر به مرکزیت سنگ‌نوشته اندازه‌گیری و تحلیل شدند. دو دسته درزه اصلی در این منطقه توسعه یافته و باعث تشدید انحلال آهکها در ناحیه بیستون شده است. لایه در بردارنده سنگ‌نوشته متشکل از میکرایت فسیل‌دار (مادستون تا وکستون) با قطعات زیست‌آواری از جنس جلبکهای آهکی با ترکیب اولیه آراگونیتی بوده است و مقداری روزن‌داران و پلت نیز در بین آنها دیده میشود. به علت توسعه درزه‌ها و وجود اجزای ناپایدار آراگونیتی، این آهکها در محیط دیاژنزی جوی متحمل انحلال شده و تشدید روند انحلال منجر به کارستی شدن آهکها شده است. تخلخل قالبی، حفره‌ای، کانالی، و غاری ازجمله شواهد تأیید کننده روند گسترش انحلال در منطقه است. مشاهده حفره‌های انحلالی به ابعاد چند میلی‌متر تا دهها سانتی‌متردرسطح زمین گویای این موضوع است. توسعه درزه‌ها به همراه شیب لایه‌بندی سبب هدایت سیالهای جوی به سوی سطح (دیواره) سنگ نوشته شده است. در نتیجه در محلهای ریزش آب، چندین حفره در سطح سنگ‌نوشته ایجاد شده و باعث آسیب فراوان آن میشود. با توجه به جهت شیب لایه‌بندی و گسترش شبکه کارستی در آهکهای ناپایدار از لحاظ سنگ‌شناسی، تنها راه حل ممکن دور نمودن سیالهای نفوذی خورنده از سطح سنگ‌نوشته و انحراف مسیر تخلیه طبیعی آنهاست.
