رسوب شناسی
علی حسین جلیلیان
چکیده
سنگهای کربناته بهخصوص دولومیتها از رخسارههای چیره توالی رسوبی مزوزوئیک زاگرس هستند و در بسیاری از میدانهای نفت و گاز منطقه نقش مخزن را ایفا میکنند. بهمنظور آگاهی از نحوه عملکرد فرایندهای رسوبی و دیاژنتیکی در تشکیل دولومیتهای تریاس تا نئوکومین بخش خاوری زاگرس بلند، در این تحقیق رخنمونهای کربناته کوه خانهکت بررسی ...
بیشتر
سنگهای کربناته بهخصوص دولومیتها از رخسارههای چیره توالی رسوبی مزوزوئیک زاگرس هستند و در بسیاری از میدانهای نفت و گاز منطقه نقش مخزن را ایفا میکنند. بهمنظور آگاهی از نحوه عملکرد فرایندهای رسوبی و دیاژنتیکی در تشکیل دولومیتهای تریاس تا نئوکومین بخش خاوری زاگرس بلند، در این تحقیق رخنمونهای کربناته کوه خانهکت بررسی شدهاند. دادههای زمینشناسی، پتروگرافی و زمینشیمی بهشناخت چهار مدل دولومیتیشدن در این کربناتها منجر شد. دولومیتهای تریاس زیرین-میانی و ژوراسیک بالایی از لایههای ضخیم تا متوسط و بلورهای متوسط تا ریز نسبتاً منظم تشکیل شدهاند. ترکیب ایدهآل و نسبت ایزوتوپی اکسیژن سنگین (25/1- تا PDB ‰20/3+) در کنار حضور چشمگیر تبخیریها نشانه ارتباط این دولومیتها با تغلیظ و فرونشست شورابههای تبخیری (مدل برگشتی) است. بخش دولومیتی تریاس بالایی زاگرس، شامل دولومیتهای تودهای با بلورهای درشت و متوسط دارای ترکیب ایزوتوپی اکسیژن سبک (35/2- تا PDB ‰10/8-) است. کانیشناسی و زمینشیمی این دولومیتها حاکی از دمای نسبتاً زیاد محیط تشکیل و دخالت عوامل دیاژنتیک زیرسطحی از جمله تجدید تبلور در اعماق زمین (مدل دفنی) است. دولومیتهای ژوراسیک زیرین غالباً ریزبلور هستند و نسبت ایزوتوپی اکسیژن سنگین (20/2- تا PDB ‰61/2) دارند.
عبدالرضا باوی عویدی؛ محمد حسین آدابی؛ عباس صادقی؛ حسن امیری بختیار
چکیده
آهکهای دولومیتی شده و دولومیت بیشتر بخش قربان سازند ساچون (پالئوسن- ائوسن پیشین) در برش تاقدیس قره در جنوب خاور شیراز را تشکیل میدهند. بررسیهای ژئوشیمیایی و سنگنگاری این نهشتهها نشان میدهد که دولومیتها در محیطهای دیاژنزی دریایی، جوی و تدفینی تشکیل شدهاند. بر پایه این بررسیها سه دسته دولومیت شامل دولومیکرایت ...
بیشتر
آهکهای دولومیتی شده و دولومیت بیشتر بخش قربان سازند ساچون (پالئوسن- ائوسن پیشین) در برش تاقدیس قره در جنوب خاور شیراز را تشکیل میدهند. بررسیهای ژئوشیمیایی و سنگنگاری این نهشتهها نشان میدهد که دولومیتها در محیطهای دیاژنزی دریایی، جوی و تدفینی تشکیل شدهاند. بر پایه این بررسیها سه دسته دولومیت شامل دولومیکرایت (کمتر از 16 میکرون)، دولومیکرواسپارایت (16 تا 62 میکرون) و دولواسپارایت (بزرگتر از 62 میکرون) شناسایی شدهاند. وجود شواهدی مانند تخلخل فنسترال، کانیهای تبخیری (ژیپس و انیدریت) و اینتراکلاست و نیز نبود فسیل نشان میدهد که دولومیکرایتها در محیط بالای کشندی تشکیل شدهاند. دلومیکرواسپارایتها که در اثر تبلور دوباره دولومیکرایت و جانشینی گل کربناته به وجود آمدهاند، مقادیر منیزیم، سدیم و استرانسیم کمتر و در برابر آن منگنز و آهن بیشتری نسبت به دولومیکرایتها دارند. مقادیر و روابط عناصر یاد شده به دلیل تأثیر بیشتر سیالهای دیاژنزی بر دولومیکرواسپارایتها و تشکیل آنها در محیط دیاژنزی تدفینی متوسط تا ژرف مربوط میشود. دولواسپارایتها به سه شکل دیده شدهاند: شکل اول آن بهصورت جانشینی در جلبک سرخ و زمینه گل کربناته است. شکل دوم دولواسپارایتها که از بلورهای دارای رشد اضافی هممحور، لومینسانس با زونبندی مرکب از نواریهای روشن و تیره و ادخالهای سیالهای حفرهای تشکیل شدهاند؛ در محیط دیاژنزی تدفینی و بهصورت سیمان پر کننده حفرات نهشته شدهاند. تشکیل دولواسپارایتهای متخلخل، شکلدار تا نیمه شکلدار با بافت دانهشکری و تخریب کننده فابریک (شکل سوم) مرز سازند ساچون و جهرم در منطقه آمیختگی آبهای جوی و دریایی تفسیر میشود.
فرحناز کریم زاده؛ محمد حسین آدابی
چکیده
توالیهای رسوبی آواری و کربناتی سازندهای سرخ شیل و شتری به ترتیب به سن تریاس پیشین و میانی و با مجموع ستبرای 870 متر در ناحیه بهاباد، شهرستان بافق در ایران مرکزی به صورت همشیب و تدریجی بر روی یکدیگر قرار دارند. توالی سنگهای شیلی، سیلتستونی و ماسهسنگی سرخ شیل به تدریج به رخساره آهکهای دولومیتی شده مربوط به پهنه کشندی ...
بیشتر
توالیهای رسوبی آواری و کربناتی سازندهای سرخ شیل و شتری به ترتیب به سن تریاس پیشین و میانی و با مجموع ستبرای 870 متر در ناحیه بهاباد، شهرستان بافق در ایران مرکزی به صورت همشیب و تدریجی بر روی یکدیگر قرار دارند. توالی سنگهای شیلی، سیلتستونی و ماسهسنگی سرخ شیل به تدریج به رخساره آهکهای دولومیتی شده مربوط به پهنه کشندی سازند شــتری ختم میشوند. توالی ستبر لایه تا تودهای سنگهای به طور عمده دولومیتی سازند شتری نیز به صورت تدریجی توسط آهکهای نازک تا ستبر لایه به نام عضو آهک اسپهک پوشیده شدهاند. در مطالعات سنگشناسی چهار نوع مختلف دولومیت (از نظر شکل و اندازه بلورها، پراکندگی اندازه بلورها در متن سنگ و اشکال مرزهای بلوری) تشخیص داده شده است. دولومیت نوع یک، در شرایط دمای سطحی و در مراحل اولیه رسوبگذاری تشکیل شده و دولومیت دیاژنتیــکی اولیه بهشمار میآید. سایر دولومیتها به ترتیب درشت شدن اندازه بلور آنها، در محیـطهای کمژرفا تا ژرف تدفینی تشکیل شدهاند. تغییر ترکیب سیالهای دولومیت ساز در طی مراحــل گوناگون دیاژنز (اولیه تا تأخیری) سبب چنین تنوعی درتشکیل دولومیتهای این سازند شده است. بر اساس مطالعات زمینشیمیایی (تجزیههای عنصریFe , Na , Sr , Mg ,Ca و Mnو ایزوتوپی ) و) تشکیل این دولومیتها به طور عمده در محیط کاهیده و طی افزایش تدریجی دما در مراحل مختلف تدفین رخ داده است. منبع اصلی تأمین یون منیزیم در مورد دولومیتهای بسیار دانه ریز اولیه آب دریا و در مورد سایر انواع دولومیتها دیاژنز کانیهای رسی لایههای زیرین (سازند سرخ شیل) و شورابهای حوضهای پیشنهاد میشود. نتایج مطالعات XRD وXRF بر روی کانیهای رسی کلریتی و مونت موریلونیتی سازند سرخ شیل حاکی از کاهش به ترتیب 36 و 84 درصدی محتوای MgO در مقایسه با کانیهای رسی استاندارد مشابه است. این کاهش نشانه دیاژنز کانیهای رسی موجود در شیلها و خروج منیزیم در نتیجه فشردگی لایههای بالایی است که تأمینکننده بخشی از Mg برای دولومیتی شدن کربناتها بوده است. با اندازهگیری مقدار کربن آلی در دولومیتها و آهکها مشخص شد که تمرکز این ماده در دولومیتها چندین برابر آهکها میباشد. این مطلب گویای مستعدتر بودن آهکهای غنی از مواد آلی برای فرایند دولومیتی شدن است. در این سازند ساختارهای زیستی چون استروماتولیتها در به دام انداختن مواد آلی نقش مهمی داشتهاند. دمای تشکیل دولومیتهای اولیه (Early diagenetic) سازند شتری حدود 39 درجه سانتیگراد و دولومیتهای ثانویه (Late diagenetic) 179 درجه سانتیگراد محاسبه شده است.