زمین شناسی اقتصادی
محمد علی رجب زاده؛ محمد امینی
چکیده
در پژوهش حاضر، برای نخستین بار حضور اندیس های کرومیتیت انبانه ای در بخش های افیولیتی شهرستان مریوان گزارش می شود. اندیس های کرومیتیت همراه با سنگ های افیولیتی نوع دونیت و هارزبورژیت بوده و اغلب با فابریک توده ای گرانولار در جنوب باختر شهر مریوان رخنمون دارند. شیمی کانی کروم-اسپینل در سه اندیس کرومیتیتی مورد مطالعه در این منطقه ...
بیشتر
در پژوهش حاضر، برای نخستین بار حضور اندیس های کرومیتیت انبانه ای در بخش های افیولیتی شهرستان مریوان گزارش می شود. اندیس های کرومیتیت همراه با سنگ های افیولیتی نوع دونیت و هارزبورژیت بوده و اغلب با فابریک توده ای گرانولار در جنوب باختر شهر مریوان رخنمون دارند. شیمی کانی کروم-اسپینل در سه اندیس کرومیتیتی مورد مطالعه در این منطقه نشان می دهد که میزان عدد کروم برای دو ذخیره، عددی بالا (میانگین 0.85) با میزان TiO2 بسیار پایین (0.01) و برای ذخیره دیگر میزان عدد کروم پایین (0.76) و با میزان میانگین TiO2 بیشتر (0.05) است. این موضوع نشان می دهد که اندیس های کرومیتیت و به تبع آن مجموعه افیولیتی در دو خاستگاه متفاوت ژئوتکتونیکی شامل یک محیط پشته میان‌اقیانوسی از یک ماگمای تولئیتی و یک محیط بالای فروفرارانش از یک ماگمای بونینیتی تکوین یافته اند. Cr2O3 کرومیت های مورد مطالعه در دامنه 28.4 الی 50.78 درصد وزنی متغیر است. تشکیل این اندیس ها و سنگ های میزبان در پاسخ به واگرایی سریع پوسته اقیانوسی و سپس حرکت همگرایی صفحات زمین‌ساختی و بسته شدن اقیانوس تتیس جوان صورت گرفته است. همچنین طیف گسترده‌ای از گابروها شامل گابرو درشت بلور، ملاگابرو و میکروگابرو در سه منطقه شمال باختر کامیاران (روستای یخته خان)، خاور سروآباد (روستای میانه) و جنوب باختر مریوان (روستاهای درگاشیخان-ویسه)، میزبان کانی های ایلمنیت، مگنتیت و تیتانیت هستند. ایلمنیت در هر سه منطقه و کانی های مگنتیت و تیتانیت تنها در خاور سروآباد مشاهده شده اند. ترکیب شیمیایی کانی ایلمنیت نشان می دهد که متوسط میزان درصد وزنی TiO2 از کامیاران (43.19) به سمت سروآباد (46.09) و سپس مریوان (47.42) افزایش می یابد. این کانی ها به صورت ریزدانه تا متوسط دانه (تا 1.5 میلی‌متر) و اغلب آمیبی شکل، بی شکل و به میزان کمتر نیمه خودشکل به‌صورت بین بلوری ایجاد شده اند. با توجه به شواهد بافتی و شیمی کانی، کانه زایی تیتانیم در نتیجه اکسایش ماگما و تشکیل قطرات سیال غیرقابل آمیزش غنی از آهن و تیتانیم، پس از تبلور پلاژیوکلاز صورت گرفته است.
سنگ شناسی
اشرف ترکیان؛ نفیسه صالحی
چکیده
آتشفشانهای احمدآباد، طهمورث و قره‌طوره بخشی از مراکز آتشفشانی موجود در محور قروه- بیجار و جزیی از برونزد‌های ماگمایی بازوی شمالی زون سنندج سیرجان، با عنوان همدان-تبریز، را تشکیل میدهند. ترکیب سنگ‌های آتشفشانی بطور عمده بازالت و بافت‌های پورفیری، میکرولیتیک پورفیری و گلومروپورفیری به وفور قابل مشاهده هستند. فنوکریست‌های ...
بیشتر
آتشفشانهای احمدآباد، طهمورث و قره‌طوره بخشی از مراکز آتشفشانی موجود در محور قروه- بیجار و جزیی از برونزد‌های ماگمایی بازوی شمالی زون سنندج سیرجان، با عنوان همدان-تبریز، را تشکیل میدهند. ترکیب سنگ‌های آتشفشانی بطور عمده بازالت و بافت‌های پورفیری، میکرولیتیک پورفیری و گلومروپورفیری به وفور قابل مشاهده هستند. فنوکریست‌های عمده شامل کلینوپیروکسن و الیوین می‌باشند. فراوانی کلینوپیروکسن در بازالت‌های قره‌طوره کمتر و کانی الیوین به عنوان فنوکریست عمده در سنگ‌های این مرکز آتشفشانی یافت می‌شود. درشت بلورهای کلسنوپیروکسن منطقه‌بندی عادی، در برخی موارد معکوس و آثار خوردگی خلیجی نشان میدهند، که حاکی از عدم تعادل با مذاب میزبان است. نتایج بررسی شرایط فیزیکوشیمیایی حاکم بر ماگما (دما و فشار) با استفاده از کانی کلینوپیروکسن حاکی از آن است که سنگ‌های آتشفشانهای احمدآباد و طهمورث در دمای 1100 تا 1300 درجه سانتیگراد و فشار 3 تا 11 کیلوبار و بازالت‌های آتشفشان قره‌طوره در دمای 800 تا 1100 درجه سانتیگراد و فشار 0 تا 3 کیلوبار تشکیل شدهاند. . فوگاسیته بالای اکسیژن در این سنگ‌ها و هم‌سویی دما و فشار درشت بلورهای الیوین در این منطقه، با دما و فشار بلورهای کلینوپیروکسن در احمدآباد و طهمورث همگی نشان میدهند که بلورهای کلینوپیروکسن در منطقه قره‌طوره در اعماق کمتر و احتمالاً در یک مخزن نیمه عمیق، شکل گرفته‌اند.
سنگ شناسی
بهمن رحیم زاده
چکیده
مخروطهای اسکوری از بارزترین بخشهای آتشفشانهای کواترنری خاور کردستان هستند. در بررسی سنگنگاری این واحدها کانیهای اصلی به ترتیب فراوانی شامل الیوین، پیروکسن، پلاژیوکلاز و بیوتیت با بافت غالب حبابدار و شیشهای است. در این مطالعه فرایند تشکیل و رشد حبابها در طی فوران واحدهای اسکوری آتشفشانهای منطقه با استفاده ...
بیشتر
مخروطهای اسکوری از بارزترین بخشهای آتشفشانهای کواترنری خاور کردستان هستند. در بررسی سنگنگاری این واحدها کانیهای اصلی به ترتیب فراوانی شامل الیوین، پیروکسن، پلاژیوکلاز و بیوتیت با بافت غالب حبابدار و شیشهای است. در این مطالعه فرایند تشکیل و رشد حبابها در طی فوران واحدهای اسکوری آتشفشانهای منطقه با استفاده از روش توزیع اندازه حبابها و با استفاده از محاسبه فراوانی، سهم حجمی، مدل‌سازی سه‌بعدی، هستهبندی و رشد حبابها مورد بررسی قرار گرفته است. در 8 نمونه انتخابی از مخروطهای مختلف تعداد 3623 حباب ترسیم و شمارش شدند که سهم حجمی حبابها از 40 تا 85 درصد متفاوت است. با استفاده از تصویر دوبعدی حبابها شکل سه‌بعدی آنها بازسازی و با هم مقایسه شدهاند. بیشترین جمعیت حبابها در 4 نمونه دارای شکل کروی یا نزدیک به کروی و برای چهار نمونه دیگر بیضوری است. کشیدهترین بیضوی در بین تمامی حبابها نسبت قطرهای 2:8/1:3 (S:I:L) دارد که تقریباً یک بیضوی پهن است. راستای قطر Lهمان راستای عمود بر سطح است که کمترین فشار به ماگما وارد می‌شود و حباب قادر به رشد چند برابری در آن راستا شده است. وجود 2 تا 5 قله در نمودار توزیع فراوانی اندازه حبابها، نشان‌دهنده رخدادهای هسته‌زایی مجزاست که توزیع پلیمدال، نمایی و توانی را برای حبابهای موجود در اسکوری‌های خاور کردستان پیشنهاد می‌کند. به ترتیب از نسل اول تا نسل آخر نمونهها چگالی هستهبندی افزایش و رشد حبابها کاهش مییابد. تکرار رخداد تشکیل حبابها در مقیاس ماکروسکوپی تا میکروسکپی و SEM، همچنین مدل هستهبندی و رشد آنها پدیده فراکتال را پیشنهاد میدهد.
مهرداد براتی؛ افشین اکبرپور؛ ابراهیم طالع افضل؛ بابک طلایی؛ مسعود مصلحی
چکیده
کانسار فلوریت قهرآباد در Km58 جنوب خاور شهرستان سقز، در استان کردستان واقع شده است. این کانسار(فلوریت) به شکل عدسی های پراکنده، رگهای و رگچه‌‌ای در سنگ‌های کربناتی با سن تریاس واقع شده است. سه نوع فلوریت بنفش، سبز و بی رنگ در این کانسار قابل تشخیص است و کانیهای باطله شامل: کوارتز، دولومیت، کلسیت و باریت می‌باشد. ...
بیشتر
کانسار فلوریت قهرآباد در Km58 جنوب خاور شهرستان سقز، در استان کردستان واقع شده است. این کانسار(فلوریت) به شکل عدسی های پراکنده، رگهای و رگچه‌‌ای در سنگ‌های کربناتی با سن تریاس واقع شده است. سه نوع فلوریت بنفش، سبز و بی رنگ در این کانسار قابل تشخیص است و کانیهای باطله شامل: کوارتز، دولومیت، کلسیت و باریت می‌باشد. میزان عناصر خاکی کمیاب در فلوریت موجود در این کانسار بین 18/20 تا 38/48 ppm می‌باشد. میزان بیشتر LREEها در فلوریتهای بنفش و بی رنگ، نسبت به فلوریتهای سبز رنگ نشانگر این است که آنها در مراحل اولیه کانی‌سازی شکل گرفته‌اند. محاسبه آنومالی Eu نشانگر این است که فلوریتها در شرایط قلیایی تا خنثی و تا حدی اکسیدی شکل گرفته‌اند. نهایتا با استفاده از مطالعات ژئوشیمی عناصر خاکی کمیاب می‌توان نتیجه گرفت که ذخیره فلوریت قهرآباد محصول فعالیت هیدروترمال (اپیترمال) بوده و سیالات کانیساز دارای منشا ماگمائی یا آب فسیل موجود در حوضه رسوبی هستند که با وجود فعالیتهای آذرین می‌توان این مسئله را توجیه کرد.
شیرین صفری؛ اصغر اصغری‌مقدم؛ عطاالله ندیری؛ کمال سیاه‌چشم
چکیده
آرسنیک به عنوان یکی از سمی‌ترین و خطرناک‌ترین مواد محلول در آب‌های طبیعی شناخته شده است و در درازمدت اثرات سوء بر سلامت انسان دارد. آلودگی منابع آب به آرسنیک در بیشتر نقاط جهان و ایران به‌ویژه در استان کردستان در باختر کشور گزارش شده است. هدف از انجام این پژوهش تعیین منشأ آرسنیک و چگونگی آزاد‌سازی آن در منابع آب زیرزمینی دشت چهاردولی ...
بیشتر
آرسنیک به عنوان یکی از سمی‌ترین و خطرناک‌ترین مواد محلول در آب‌های طبیعی شناخته شده است و در درازمدت اثرات سوء بر سلامت انسان دارد. آلودگی منابع آب به آرسنیک در بیشتر نقاط جهان و ایران به‌ویژه در استان کردستان در باختر کشور گزارش شده است. هدف از انجام این پژوهش تعیین منشأ آرسنیک و چگونگی آزاد‌سازی آن در منابع آب زیرزمینی دشت چهاردولی است. در این دشت منابع آب زیرزمینی بیشتر آب مورد نیاز برای آشامیدن، کشاورزی و صنعت را تأمین می‌کند. بدین منظور از منابع آب زیرزمینی این دشت 31 نمونه آب گردآوری و یون‌های اصلی و فرعی آن در آزمایشگاه هیدرولوژی گروه علوم زمین دانشگاه تبریز و عناصر کمیاب در آزمایشگاه آب فاضلاب کردستان تجزیه شد. نتایج حاصل، نشان از غلظت بالای آرسنیک در آب منطقه دارد؛ بهگونهای که بالاترین غلظت به مقدار270 میکروگرم بر لیتر مربوط به چاه کشاورزی در شمال باختری منطقه و منابع آب بخش دلبران است. بر پایه نتایج به دست آمده از روش‌های چند‌متغیره و گرافیکی و با توجه به همبستگی معنی‌دار آرسنیک با کاتیون‌‌های اصلی (سدیم، پتاسیم) و سیلیس می‌توان منشأ آرسنیک را زمین‌زاد و از سنگ‌های آتشفشانی دانست که آلاینده‌های شهری و عوامل انسانی تأثیر چندانی در آن نداشته است. چگونگی آزاد‌سازی آرسنیک را می‌توان به جذب رقابتی سیلیس محلول با آرسنیک برای جذب شدن در مکان‌های جذب مانند اکسید‌های آهن، آلومینیم و منگنز نسبت داد.
هومن داداش‌زاده اهری؛ پیمان افضل؛ نعمت‌الله رشیدنژادعمران
چکیده
امروزه تفکیک و شناسایی رگه‌های پرعیار از کم‌عیار در کانسارهای رگهای از اهمیت فراوانی برخوردار است. این امر به‌ویژه در مورد کانسارهای رگهای طلا که تغییرات عیار درحد بسیار ناچیز هم در خور توجه است، از ضرویات مهم و غیر قابل چشم‌پوشی در اکتشاف و تخمین ذخایر این نوع کانسارها به حساب می‌آید. در این پژوهش، از روش فرکتالی عیار- حجم ...
بیشتر
امروزه تفکیک و شناسایی رگه‌های پرعیار از کم‌عیار در کانسارهای رگهای از اهمیت فراوانی برخوردار است. این امر به‌ویژه در مورد کانسارهای رگهای طلا که تغییرات عیار درحد بسیار ناچیز هم در خور توجه است، از ضرویات مهم و غیر قابل چشم‌پوشی در اکتشاف و تخمین ذخایر این نوع کانسارها به حساب می‌آید. در این پژوهش، از روش فرکتالی عیار- حجم در تفکیک رگه‌های پرعیار از کم عیار در کانسار طلای رگهای قلقله کردستان، واقع در زون دگرگونی- ساختاری سنندج - سیرجان، استفاده شده است. بر اساس این روش، جوامع عیاری کم، متوسط، پرعیار و غنی‌شده از سنگ دیواره باطله تفکیک شدند. در این بین، مدل‌های سنگ‌شناسی محدوده کانسار و رگه‌های حاوی کانی‌سازی طلا، بر اساس داده‌های حاصل از عملیات اکتشافی، تهیه شده و با استفاده از ماتریس logratio میزان تطابق بین رگه‌های گوناگون طلا با واحدهای سنگی میزبان به‌دست آمد. نتایج نهایی حاصل نشانگر این مطلب است که غنی‌شدگی و بخش پرعیار بسیار کم بوده و بیشتر کانه‌سازی طلا در بخش با عیار کمتر از 98/3 ppm یعنی در بخش با عیار کم و متوسط است. همچنین، واحدسنگی دربرگیرنده رگه‌های غنی‌شده، پرعیار و متوسط در کانسار از نوع کلریت شیست است. این امر می‌تواند به عنوان یکی از کلیدهای اکتشافی در محدوده اطراف کانسار و به تبع آن بخش‌هایی از زون سنندج - سیرجان مورد توجه قرار گیرد.
