مژگان صالحی یزدی؛ منصور قربانی؛ نیما نظافتی؛ منصور وثوقی عابدینی
چکیده
منطقه فلززایی تکاب- ماهنشان از نظر کانهزایی طلا بسیار بااهمیت است. این منطقه بخشی از کمربند ماگمایی ارومیه- دختر شمالی است که در این ناحیه دارای دو ویژگی متمایز است. پیسنگ دگرگونی پرکامبرین و ماگماتیسم جوان میو- پلیوسن که بر روی آن قرار گرفته است. پیسنگ پرکامبرین با دو نوع ترکیب متفاوت پوسته اقیانوسی و قارهای (گنیس، گرانیت، ...
بیشتر
منطقه فلززایی تکاب- ماهنشان از نظر کانهزایی طلا بسیار بااهمیت است. این منطقه بخشی از کمربند ماگمایی ارومیه- دختر شمالی است که در این ناحیه دارای دو ویژگی متمایز است. پیسنگ دگرگونی پرکامبرین و ماگماتیسم جوان میو- پلیوسن که بر روی آن قرار گرفته است. پیسنگ پرکامبرین با دو نوع ترکیب متفاوت پوسته اقیانوسی و قارهای (گنیس، گرانیت، میکاشیت، شیست سبز و آمفیبولیت، سرپانتینیت و مرمر) وجود دارد. سنگهای جوان عموماً از هیالوکلاستیت، توف ریولیتی، گدازه آندزیتبازالتی، نفوذیهای حدواسط تا فلسیک (دیوریت تا گرانیت) و سنگهای آهکی و مارنی سازند قم تشکیل شدهاند که در چهار فاز بر اساس سن و موقعیت قرارگیری طبقهبندی شده است. اثر متقابل پیسنگ و ماگماتیسم جوان در نتیجه نفوذ آخرین فاز ماگمایی باعث ایجاد محلولهای گرمابی شده که به صورت موتور حرارتی موجب چرخش، تنوع و غنای کانهزایی در این مناطق شده است. بنابراین معادن، کانسارها، نشانههای معدنی طلا و عناصر همراه مانند کانسارهای توزلار، بایچهباغ، باغچه در منطقه ماهنشان و کانسارهای زرشوران، آقدره و آیقلعهسی در منطقه تکاب وجود دارند. کانسارهای توزلار و باغچه با کانهزایی از نوع طلا در یک زون سیلیسی- آرژیلیک شامل کانههای پیریت، کوارتز طلادار، کانیهای رسی و هیدروکسیدهای آهن میباشند. کانسار چندفلزی آیقلعهسی با کانهزایی غالب سرب و روی، کانسارهای زرشوران و آقدره از نوع طلا که در کانسار زرشوران تنوع کانهزایی سولفیدها و سولفوسالتها و در کانسار آقدره کانهزایی ساده اکسیدی طلادار میباشد. کانسار بایچهباغ از نوع چندفلزی و شامل کانههای کالکوپیریت، پیریت، روتیل، آرسنوپیریت، اسفالریت، بورنیت، اسمالتیت، کلوآنتیت، آزوریت و مالاکیت میباشند.
حسن اشراقی؛ ابراهیم راستاد؛ محمدهاشم امامی؛ علی عسگری
چکیده
کانهزایی طلای هیرد در استان خراسان جنوبی در فاصله 140 کیلومتری جنوب بیرجند، در شمال بلوک لوت قرار دارد. در محدوده کانهزایی طلای هیرد، قدیمیترین واحدهای سنگی مربوط به ژوراسیک و کرتاسه است که توسط توالیهای آتشفشانی- رسوبی ترشیری پوشیده شدهاند. تودههای نفوذی گرانیت، گرانودیوریت- کوارتزدیوریت و گابرونوریت در توالیهای ...
بیشتر
کانهزایی طلای هیرد در استان خراسان جنوبی در فاصله 140 کیلومتری جنوب بیرجند، در شمال بلوک لوت قرار دارد. در محدوده کانهزایی طلای هیرد، قدیمیترین واحدهای سنگی مربوط به ژوراسیک و کرتاسه است که توسط توالیهای آتشفشانی- رسوبی ترشیری پوشیده شدهاند. تودههای نفوذی گرانیت، گرانودیوریت- کوارتزدیوریت و گابرونوریت در توالیهای ترشیری نفوذ کردهاند. ولی آثار کانهزایی تنها در درون و حاشیه استــــــوک نیمهژرف گرانـــودیوریت- کوارتزدیوریت با بافت پورفیری مشاهده میشود. با توجه به این که توده نیمهژرف گرانودیوریت- کوارتزدیوریت مولد کانهزایی حاوی ایلمنیت و فاقد مگنتیت بوده و نیز دارای خاصیت مغناطیسیپذیری (1.5*10-4 SI Units) کم و نسبت پایین Fe2O3/FeO (<0.5) است، لذا میتوان آن را در رده گرانیتوییدهای ایلمنیتی یا کاهیده (Low fO2) قرار داد. کانهزایی در محدوده معدنی هیرد براساس فاصله از توده نفوذی به سه بخش اصلی کانهزایی با میزبان توده نفوذی، کانهزایی در حاشیه توده نفوذی و کانهزایی دور از توده نفوذی قابل تفکیک است. این سه بخش از نظر سنگ میزبان، دگرسانی، کانیشناسی، ساخت، بافت و محتوای فلزی با هم متفاوت است. در کانهزایی با میزبان توده نفـــوذی سنگ میزبان کانهزایی، توده نفوذی مولد کانهزایی، یعنی استوک نیمهژرف گرانودیوریت- کــــوارتزدیوریت است. سه نوع رگه- رگچه اصلی در کانهزایی با میزبان توده نفوذی دیده میشوند که شامل رگه- رگچههای تورمالین- کوارتز- سریسیت و سولفید (TQSS)، کوارتز- کلسیت و سولفید (QCS) و کوارتز- کلسیت (QC) با سولفید کمیاب است. این رگه- رگچهها دارای آرایش صفحهای و استوکورکی است. کانهزایی حاشیه توده نفوذی در توالیهای آتشفشانی- رسوبی که تحت نفوذ توده مولد کانهزایی قرار گرفتهاند، مشاهده میشود. سولفیدها به صورت پراکنده، رگه- رگچهای و حتی تودهای دیده میشوند. رگه- رگچههای استوکورکی و به ندرت صفحهای موجود در این کانهزایی دارای کوارتز، کلسیت و سولفید هستند. دگرسانی سریسیتی، سیلیسی وکربناتی مهمترین دگرسانیهای همراه با زونهای عیاردار است. کانهزایی دور از توده نفوذی در پهنههای گسلی به صورت زونهای سیلیسی و کربناتی به همراه اکسید و هیدرواکسیدهای آهن در سطح قابل شناسایی هستند. مقایسه مهمترین ویژگیهای کانهزایی طلای هیرد (از جمله جایگاه زمینشناسی، سنگ میزبان، کانیشناسی، پاراژنز کانیها، محتوای فلزی، ساخت، بافت و دگرسانی) با ویژگیهای تیپهای مختلف کانهزایی طلا در دنیا، نشان میدهد که کانهزایی طلای هیرد بیشترین شباهت را با ذخایر طلای مرتبط با تودههای نفوذی گرانیتوییدی کاهیده دارد.
غلامرضا راستگوی مقدم؛ ابراهیم راستاد؛ نعمت الله رشیدنژاد عمران؛ محمد محجل
چکیده
کانسار طلای زرترشت در بخش جنوبخاوری پهنه سنندج- سیرجان قرار دارد. واحدهای سنگی رخنمونیافته در منطقه که در حد رخساره شیستسبز متوسط تا پایین دگرگون شدهاند، شامل مجموعهای از سنگهای آتشفشانی دگرگون شده با ترکیب مافیک تا حدواسط، واحدهای آتشفشانی- رسوبی دگرگونشده و متابازیت هستند که دایکهای نفوذی بازی تا اسیدی ...
بیشتر
کانسار طلای زرترشت در بخش جنوبخاوری پهنه سنندج- سیرجان قرار دارد. واحدهای سنگی رخنمونیافته در منطقه که در حد رخساره شیستسبز متوسط تا پایین دگرگون شدهاند، شامل مجموعهای از سنگهای آتشفشانی دگرگون شده با ترکیب مافیک تا حدواسط، واحدهای آتشفشانی- رسوبی دگرگونشده و متابازیت هستند که دایکهای نفوذی بازی تا اسیدی در آنها نفوذ کردهاند. سن این واحدها به پالئوزوییک پسین نسبت داده شده است. توالیهای سنگی، تحتتأثیر فازهای متعدد و شدید دگرشکلی، نظم اولیه خود را از دست داده و فابریکهای جدیدی را نشان میدهند. نوع و شدت دگرشکلی یکسان نبوده، بلکه انواع دگرشکلیها به صورت پهنههای برشی گذر از شکلپذیر به شکنا تا شکنا در منطقه مشاهده میشوند.
کانهزایی طلا در پهنههای برشی گذر از شکلپذیر به شکنا و شکنا روی داده است. کانهزایی طلا در پهنههای گذر از شکلپذیر به شکنا، دارای ژئومتری عدسی شکل و در جهت شیب و امتداد برگوارگی است. نتایج حاصل از تجزیه شیمیایی نمونههای بخشهای سیلیسیشده این پهنهها، میزان طلا را بین 5/0 تا 95/7 گرم در تن نشان داده است. دگرشکلی در این پهنهها به صورت فابریک میلونیتی اولیه در حاشیه و بخش میانی پهنه، و فابریک شکنا در مرکز پهنه است. در پهنههای برشی تیپ شکنا، بیشترین تمرکز طلا، در امتداد گسلههای عادی با روند N70W تا E-W و شیب به سمت جنوب است. این تیپ کانهزایی شامل رگهها و نوارهای سیلیسی- سولفیدی طلادار بوده و به صورت ناپیوسته در گسترهای به طول بیش از 5/1 کیلومتر مشاهده میشود. نتایج حاصل از تجزیه شیمیایی نمونههایی از پهنه سیلیسی- سولفیدی، میزان طلا را تا 2/17 گرم در تن و در مواردی تا 7/35 گرم در تن نشان داده است. واحدهای سنگی دربرگیرنده کانهزایی در پهنههای برشی، تحت تأثیر دگرسانی قرارگرفتهاند. شدت و نوع دگرسانی در واحدهای مختلف، متفاوت است. از مهمترین دگرسانیها، دگرسانی کلریتی، اپیدوتی، سریسیتی، کربناتی، آرژیلی، سیلیسی و سولفیدی هستند. دگرسانی سیلیسی- سولفیدی، بیشترین گسترش را در بخش داخلی پهنههای برشی داشته و منطبق بر پهنههای طلادار است.
بررسیهای انجامشده نشاندهنده ارتباط مکانی و زمانی دگرسانی با دگرشکلی است. از نظر مکانی، این ارتباط توسط انطباق پهنهبندی دگرسانی و دگرشکلی مشخص میشود. از سوی دیگر، فضاهای خالی که در طی دگرشکلی شکلپذیر و فرایند میلونیتیشدن همروند با برگوارگی به وجود آمدهاند و نیز ریزشکستگیهای موجود در پورفیروکلاستها که در حین جریان کاتاکلاستیکی بلورها ایجاد شدهاند، هر دو توسط کوارتز و پیریت مرحله گرمابی به طور همزمان پرشدهاند که این خود بیانگر همبستگی زمانی دگرسانی و دگرشکلی است. نکته جالب این که، تغییرات عیار طلا با دگرشکلی و دگرسانی ارتباط نزدیک دارد. این ارتباط توسط نتایج حاصل از تجزیه شیمیایی نمونههای برداشتشده از ترانشهها و تونلها که همروند و یا عمود بر برگوارگی واحدهای سنگی حفر شدهاند، مشخص میشود، به طوری که عیارهای بالای طلا به بخشهای سیلیسی و سولفیدی بهشدت دگرشکل (میلونیتی و اولتراکاتاکلاسیتی) و پهنههای سیلیسی- سولفیدی طلاداری که در بخش داخلی پهنههای دگرسانی قرارگرفتهاند، تعلق دارند.
کانیشناسی ماده معدنی تقریباً ساده بوده و شامل پیریت و پیریت آرسنیکدار و مقادیر بسیار ناچیزی گالن و اسفالریت است. بر اساس مطالعات میکروسکوپی، طلا به صورت آزاد و الکتروم وجود دارد. همچنین، تجزیه میکروپروب الکترونی و میکروسکوپ الکترونی، نشاندهندة حضور طلا در شبکه کانههای سولفیدی است. بر اساس این مطالعات، طلا با فاز پیریت و پیریتآرسنیکدار مشاهده میشود. همچنین این مطالعهها بیانگر حضور نقره در شبکه سولفیدها و درون باطله سیلیسی است.
مطالعات انجامشده در مقیاسهای مختلف، عوامل کنترلکننده تمرکز کانهزایی در کانسار زرترشت را پهنههای برشی (شکلپذیر- شکنا و شکنا) و دگرسانی (سیلیسی و سولفیدی) نشان میدهد. مقایسه ویژگیهای اصلی کانسار زرترشت با کانسارهای طلای تیپ کوهزایی حاکی از آن است که کانسار زرترشت از نظر ویژگیهای زمینشناسی و کانهزایی، بیشترین شباهت را با این تیپ از کانسارها دارد.