سنگ شناسی
احمد خیاط زاده؛ احمد عباس نژاد؛ حجت اله رنجبر؛ حمید احمدی پور؛ بهنام عباس نژاد
چکیده
دماوند یکی از مستعدترین آتشفشانهای ایران برای فوران در آینده است. شواهدی نظیر میزان سرپا بودن مخروط (نبود فرسایش شدید آن)، وجود چشمههای آبگرم فراوان، کوتاه بودن فاصله زمانی از آخرین فوران و حضور شرایط زمینساختی مناسب، همگی، نشانگر استعداد فوران آن در آینده میباشند. شدت فوران آن احتمالاً در حد 3- 5 در مقیاس VEI خواهد بود. در اثر ...
بیشتر
دماوند یکی از مستعدترین آتشفشانهای ایران برای فوران در آینده است. شواهدی نظیر میزان سرپا بودن مخروط (نبود فرسایش شدید آن)، وجود چشمههای آبگرم فراوان، کوتاه بودن فاصله زمانی از آخرین فوران و حضور شرایط زمینساختی مناسب، همگی، نشانگر استعداد فوران آن در آینده میباشند. شدت فوران آن احتمالاً در حد 3- 5 در مقیاس VEI خواهد بود. در اثر آن، خاکسترها، ابرهای سوزان، جریانهای گدازه و لاهارهای تولیدی مشکلاتی را به وجود خواهندآورد. بنابراین، هدف این مطالعه پهنهبندی این خطرها است. برای پهنهبندی این تهدیدها از مدلهای ارتفاعی رقومی (DEM)، تصاویر ماهوارهای و نرمافزارهای Arc GIS ،ENVI و VORIS استفاده شد. برای تهیه نقشه گسترش خاکسترهای آن مدل فرارفت - انتشار، و برای تهیه نقشه پراکنش ابر سوزان مدل مالین و شریدان مورد استفاده قرار گرفتند. در ارتباط با گسترش خاکسترهای آن، اطلاعات جوی مورد نیاز از دادههای پایگاه NCEP/NCAR اخذ شدند. همچنین، مدل شبیهسازی جریان برای تهیه نقشه گسترش جریان گدازه بهکار گرفته شد. برای تهیه نقشه محدودههای گسترش لاهار، با استفاده از DEM منطقه، موقعیت آبراهههای اصلی سطح مخروط و درههای اطراف مشخص شد و با در نظر گرفتن بافر زون 50 متری، محدوده گسترش لاهار تهیه گردید. براساس این مطالعه، پلوم خاکسترهای آتشفشانی به سمت خاور گسترش مییابد و چند آبادی را تهدید میکند. گدازهها و ابرهای سوزان نیز برخی از روستاهای اطراف مخروط را تهدید میکنند. لاهارهای حاصل از این آتشفشان، ضمن حرکت در خطالقعرهای موجود در سطح مخروط، وارد درههای اصلی منطقه (هزار و دلیچای) میشوند و در مسیر خود آبادیهای متعددی را تهدید خواهند کرد. نقشههای ارائه شده راهنمای مفید و ضروری برای مدیریت این خطرها میباشند.
احمد خیاط زاده؛ احمد عباسنژاد
چکیده
در چند دهه اخیر روشهای تصمیمگیری چندمعیاره بسیار پیشرفت و در علوم مختلف کاربرد پیدا کرده است و استفاده از آنها در مباحث مختلف زمینشناسی، بهویژه در ارزیابی خطرهای زمینشناختی که معمولاً چندمعیاره هستند، میتواند بسیار مفید باشد. پژوهشهایی که کاربرد این روشها را در زمینشناسی در عمل نشان دهند کمک به فراگیر شدن استفاده ...
بیشتر
در چند دهه اخیر روشهای تصمیمگیری چندمعیاره بسیار پیشرفت و در علوم مختلف کاربرد پیدا کرده است و استفاده از آنها در مباحث مختلف زمینشناسی، بهویژه در ارزیابی خطرهای زمینشناختی که معمولاً چندمعیاره هستند، میتواند بسیار مفید باشد. پژوهشهایی که کاربرد این روشها را در زمینشناسی در عمل نشان دهند کمک به فراگیر شدن استفاده از آنها در موضوعات مختلف زمینشناسی خواهند کرد. از آنجا که رویدادهای چند قرن گذشته نشان از آن دارد که استراتوولکانها بیش از دیگر انواع آتشفشانها میتوانند فاجعهآمیز باشند؛ بنابراین در این مطالعه، به عنوان یک مطالعه موردی، روشهای تصمیمگیری چندمعیاره آنتروپی وزندهی ساده (EN-SAW) و تحلیل شبکه (ANP) برای ارزیابی و رتبهبندی خطر فوران استراتوولکانهای ایران (دماوند، سهند، سبلان، تفتان، بزمان، مساحیم و بیدخوان) مورد استفاده قرار گرفته است. بدین منظور ابتدا معیارهای مؤثر در ارزیابی خطر با نظر کارشناسان انتخاب شدهاند که عبارتند از سن آخرین فعالیت آتشفشانی، بود یا نبود وضعیت زمینساختی به وجود آورنده، وضعیت فعالیتهای پس از فوران مانند چشمههای آب گرم و میزان فرسایش آتشفشان. سپس آنها با نظر کارشناسان امتیازدهی شدند و در پایان با روشهای EN-SAW و ANP و با استفاده از نرمافزار Super Decision امتیاز خطر فعال شدن این آتشفشانها مشخص شد و بر پایه رقم حاصل، رتبهبندی شدند. در هر دو روش، آتشفشان دماوند در رتبه اول از دید احتمال فعالیت دوباره قرار گرفت. از این رو توصیه میشود که بیش از دیگر آتشفشانهای ایران مورد توجه قرار گیرد؛ مطالعات تکمیلی ژئوشیمیایی، ژئوفیزیکی و غیره روی آن انجام، نقشه پهنهبندی خطر آن تهیه و (به عنوان نوعی پایش) یک پایگاه لرزهنگاری در محدوده آن تأسیس شود. بر پایه روشهای یاد شده، آتشفشانهای بزمان، تفتان و سبلان با امتیازهای نزدیک به هم در رتبه بعدی قرار میگیرند. بهتر است آنها نیز نیمهفعال در نظر گرفته شوند و از دید مدیریت خطر در اولویت بعدی قرار گیرند. وضعیت سهند با توجه به امتیاز آن مشکوک است ولی آتشفشانهای بیدخوان (بردسیر کرمان) و مساحیم (شمال شهر بابک کرمان) امتیاز کمی کسب کردهاند که بر پایه آن غیر فعال در نظر گرفته میشوند و بنابراین خطرناک نیستند.
فاطمه کنگرانی فراهانی؛ علیاصغر کلاگری؛ علی عابدینی
چکیده
نهشته لاتریتی شاهبلاغی در فاصله 40 کیلومتری جنوب خاور دماوند در استان تهران قرار دارد. این نهشته به شکل افقهای چینهسان در درون شیلها و ماسهسنگهای سازند شمشک (ژوراسیک) گسترش یافته است. مطالعات کانیشناسی نشان میدهند که کانیهای اصلی این نهشته شامل هماتیت، بوهمیت و آناتاز است که در مقادیر کمتر توسط گوتیت، مگنتیت، شاموزیت، ...
بیشتر
نهشته لاتریتی شاهبلاغی در فاصله 40 کیلومتری جنوب خاور دماوند در استان تهران قرار دارد. این نهشته به شکل افقهای چینهسان در درون شیلها و ماسهسنگهای سازند شمشک (ژوراسیک) گسترش یافته است. مطالعات کانیشناسی نشان میدهند که کانیهای اصلی این نهشته شامل هماتیت، بوهمیت و آناتاز است که در مقادیر کمتر توسط گوتیت، مگنتیت، شاموزیت، کائولینیت، کوارتز، کلسیت، دیاسپور، زیرکن، پیریت، و روتیل همراهمیشوند. شواهد میکروسکوپی مانندگسترش بافتهای اسپاستوییدی در کانسنگها، یک محیط رسوبی پر انرژی و اشباع از آب را طی فرایند لاتریتزایی پیشنهاد میکند. با توجه به مجموعه کانیایی و ویژگیهای بافتی، نهشت و دیاژنز این افق در یک محیط اکسیدان و تقریباً نزدیک به سطح زمین رخ داده است. بر پایه یافتههای حاصل از مشاهدات صحرایی و ژئوشیمی عناصر اصلی، کمیاب و خاکی کمیاب افق لاتریتی شاهبلاغی احتمالاً از دگرسانی سنگهای مادر با ترکیب بازالتی تشکیل شده است. فرایند بوکسیتی شدن با مسیرهای کائولینیتی شدن، تخریب کائولینیت و آهنزدایی دنبال شده است. مطالعات ژئوشیمیایی نشان میدهند که توزیع عناصر جزیی در این افق توسط کانیهای رسی و فازهای کانیایی فرعی کنترل شده است.
بهرام آزادبخت؛ مژگان زارعینژاد
چکیده
آب در طبیعت به صورتهای گوناگون سبب فرسایش میشود و بر حسب آنکه چگونه در سطح زمین جاری شود، لندفرمهای گوناگونی را ایجاد میکند. اگر چه آب در طبیعت خود عامل شکلزایی است، ولی در اثر ریختشناسی (مورفولوژی) سطح زمین، جریان مییابد. تفاوت توپوگرافی سطحی زمین و در پی آن حرکت آب روی آن، سبب به وجود آمدن زیرحوضهها میشود. برای شکلشناسی ...
بیشتر
آب در طبیعت به صورتهای گوناگون سبب فرسایش میشود و بر حسب آنکه چگونه در سطح زمین جاری شود، لندفرمهای گوناگونی را ایجاد میکند. اگر چه آب در طبیعت خود عامل شکلزایی است، ولی در اثر ریختشناسی (مورفولوژی) سطح زمین، جریان مییابد. تفاوت توپوگرافی سطحی زمین و در پی آن حرکت آب روی آن، سبب به وجود آمدن زیرحوضهها میشود. برای شکلشناسی و ریختسنجی مخروط آتشفشان دماوند، باید حوضههای زهکشی منطقه شناسایی شود. بنابراین، در این نوشتار با تکیه بر شاخصهای اصلی شامل خطوط منحنیمیزان با فواصل 10 متر، شبکه آبی (رودخانه اصلی، فرعی وآبراهههای اصلی و فرعی)، نقشه DEM منطقه، نقشه شیب، جهت شیب و تصاویر ماهوارهای، 5 حوضه زهکشی شناسایی شد. پس از آن مساحت، محیط، طبقهبندی ارتفاعی برای ردهبندی لندفرمهای ریختشناختی در سطوح مختلف، محاسبات هیپسومتری، تراکم زهکشی و... در نرمافزار ArcGIS محاسبه شد. مخروط آتشفشان دماوند با ارتفاعی بیش از 5000 متر از سطح دریا، دامنههایی بسیار سخت گذر دارد. هدف این نوشتار این است که با استفاده از تصاویر ماهوارهای ASTER و SPOT و تحلیل اطلاعات در محیط GIS ، تأثیر وضعیت حوضههای زهکشی منطقه برروی چگونگی فرسایش و پیدایش شکلهای زمینریختشناختی شناسایی شود.