ربابه قلیپور؛ علی سلگی؛ یوسف ستارزاده قدیم؛ علی سربی
چکیده
شاخصهای زمینریختشناسی زمین‌ساخت فعال، ابزار مفیدی برای بررسی تأثیر فعالیت زمین‌ساخت در یک ناحیه است. محاسبه این شاخصها به وسیله نرم‌افزارها، بررسی‌های سنجش از دور (به عنوان ابزار شناسایی) و به منظور بررسی اجمالی یک منطقه بزرگ از دیدگاه ناهنجاری‌های احتمالی مرتبط با زمین‌ساخت فعال سودمند است. این روش به ویژه در مناطقی ...
بیشتر
شاخصهای زمینریختشناسی زمین‌ساخت فعال، ابزار مفیدی برای بررسی تأثیر فعالیت زمین‌ساخت در یک ناحیه است. محاسبه این شاخصها به وسیله نرم‌افزارها، بررسی‌های سنجش از دور (به عنوان ابزار شناسایی) و به منظور بررسی اجمالی یک منطقه بزرگ از دیدگاه ناهنجاری‌های احتمالی مرتبط با زمین‌ساخت فعال سودمند است. این روش به ویژه در مناطقی که کار مطالعاتی کمی روی فعالیت‌های زمین‌ساختی آن با استفاده از این روش صورت گرفته است (حوضه آجی‌چای)؛ می‌تواند روش نو و مفید باشد. بر اساس مقادیر شاخص طول- شیب رودخانه (SL)، عدم تقارن حوضه زهکشی (AF)، انتگرال هیپسومتری (Hi)، نسبت پهنای کف دره به ارتفاع آن (Vf)، شکل حوضه زهکشی (Bs) و پیچ و خم پیشانی کوهستان (Smf)، شاخصی به نام زمین‌ساخت فعال نسبی (Iat; Index of relative tectonics) حاصل شد که ترکیبی از شاخصهای بالاست و خود به چهار رده تقسیم می‌شود. مقادیر به دست آمده برای Iat در منطقه مورد بررسی نشان داد که، رده 2 (بالا) با مساحت 46/1045 کیلومتر مربع 26/11 درصد، رده 3 (متوسط) با مساحت 67/2940 کیلومتر مربع 67/31 درصد، رده 4 (پایین) با مساحت 30/5297 کیلومتر مربع 06/57 درصد از کل منطقه را اشغال می‌کند. الگوی تقارن توپوگرافی عرضی (T) نیز برای ناحیه مورد بررسی محاسبه و نتیجه آن به شکل نقشه‌ای از بردارهای T تهیه شد با مقایسه این شاخص با نقشه رده‌بندی زمین‌ساخت فعال نسبی تطبیق نواحی رده بالا با پهنه‌های دارای مقادیر بالای عدم تقارن تأیید شد.
مهرداد سرهنگی؛ علی سلگی؛ علی سربـی؛ بهزاد فیاضی سرقین؛ شکور سلطانی
چکیده
در این پژوهش به بررسی زمین‌ساخت فعال نسبی حوضه مردق‌چای بر پایه شاخصهای زمین‌ریختی به وسیله نرم‌افزار Global Mapper پرداخته شده است. شاخصهای محاسبه شده عبارتند از شاخص طول- شیب رودخانه(SL)، انتگرال فرازسنجی (Hi)، نسبت عرض کف دره به ارتفاع آن (Vf)، شکل حوضه زهکشی (Bs) و پیچ‌و‌خم پیشانی کوه (Smf)، نبود تقارن حوضه زهکشی (Af)و ...
بیشتر
در این پژوهش به بررسی زمین‌ساخت فعال نسبی حوضه مردق‌چای بر پایه شاخصهای زمین‌ریختی به وسیله نرم‌افزار Global Mapper پرداخته شده است. شاخصهای محاسبه شده عبارتند از شاخص طول- شیب رودخانه(SL)، انتگرال فرازسنجی (Hi)، نسبت عرض کف دره به ارتفاع آن (Vf)، شکل حوضه زهکشی (Bs) و پیچ‌و‌خم پیشانی کوه (Smf)، نبود تقارن حوضه زهکشی (Af)و شاخص تقارن توپوگرافی عرضی حوضه (T) و در پایان بررسی این ویژگیها با هم به عنوان شاخص زمین‌ساخت فعال نسبی (Iat) محاسبه شد که ترکیبی از شاخصهای بالا است، حوضه مردق‌چای از دید سطح فعالیت نسبی زمین‌ساختی به دو رده تقسیم می‌شود. منطقه دهانه آتشفشانی سهند (بخش بالایی زیرحوضه 1)، دره گشایش (بخش بالایی زیرحوضه 3) سطح فعالیت نسبی بالا، منطقه بالادست گسل مراغه تا روستای کرده ده (زیرحوضه 1 و 2) و منطقه ورودی رودخانه مردق‌چای به دشت ملکان (از روستای اکیس تا روستای شیخاسلام) (بخش مرکزی و زیرین زیرحوضه 3) و بخش جنوبی قلههای آتشفشانی سهند (بخش پاییندستی زیرحوضه 1) سطح فعالیت نسبی متوسط را دارا هستند.
وحید حسینی تودشکی؛ محسن پورکرمانی؛ مهران آرین؛ خسرو خسروتهرانی
چکیده
رودخانه‌ها مهم‌ترین زمین‌منظرهای موجود در سطح زمین هستند که تجزیه آنها به عنوان یک ابزار با ارزش در بررسی‌های زمین‌ساختی مربوط به چند هزار سال تا دو میلیون سال گذشته شناخته شده است. رودخانه قزل‌اوزن به‌عنوان یکی از طولانی‌ترین سامانه‌های رودخانه‌ای در کشور به تغییرشکل‌های زمین‌ساختی به‌خوبی پاسخ داده است. با کشف و توصیف ...
بیشتر
رودخانه‌ها مهم‌ترین زمین‌منظرهای موجود در سطح زمین هستند که تجزیه آنها به عنوان یک ابزار با ارزش در بررسی‌های زمین‌ساختی مربوط به چند هزار سال تا دو میلیون سال گذشته شناخته شده است. رودخانه قزل‌اوزن به‌عنوان یکی از طولانی‌ترین سامانه‌های رودخانه‌ای در کشور به تغییرشکل‌های زمین‌ساختی به‌خوبی پاسخ داده است. با کشف و توصیف ناهنجاری‌های ژئومورفیک در طول رودخانه قزل‌اوزن و همخوانی آنها با ساختارها خواهیم توانست نقش ساختارها در ایجاد دگرشکلی‌های فعال را مشخص کنیم. انحنای شدید و ناگهانی برای جریان رودخانه، تغییرات ناهنجار سینوسیتی رودخانه و وجود Knickpointها بر روی نیمرخ طولی رودخانه از جمله ناهنجاری‌های ژئومورفیک مرتبط با ساختارها هستند. انحنای مسیر رودخانه و تغییرات ناهنجار سینوسیتی رودخانه بر روی تصاویر ماهواره‌ای شناسایی و با مشاهدات روی زمین تأیید شده‌اند. Knickpointها بر روی نیمرخ‌های طولی رودخانه مشخص شده‌اند و اثرات سنگ‌شناسی در ایجاد آنها بررسی شده است به‌گونه‌ای که فقط Knickpointهایی در نظر گرفته شده که بر اثر ساختارها ایجاد شده‌اند. نیمرخ‌های طولی رودخانه از مدل ارتفاع رقومی (DEM) به‌دست آمده‌اند. ناهنجاری‌های یاد شده سپس با ساختارهای استخراج شده از نقشه‌های زمین‌شناسی انطباق داده شده و به این ترتیب ساختارهای مؤثر در ایجاد ناهنجاری‌های ژئومورفیک شناسایی شده‌اند. منطقه مورد بررسی در پهنه‌های سنندج - سیرجان, ایران مرکزی و البرز باختری واقع شده است. در پیرامون رودخانه قزل‌اوزن، سنگ‌های مارن، ماسه‌سنگ، لای‌سنگ، آهک، توف، آگلومرا و سنگ‌های آتشفشانی به طور گسترده‌ای رخنمون دارند. این سنگ‌ها، متعلق به سازندهای قم، سرخ زیرین، سرخ بالایی و سازندکرج هستند. انحنای رودخانه قزل‌اوزن در نواحی کوه‌پلنگی، جلودارلو، چم و ینگجه بررسی شده است. تغییرات ناهنجار سینوسیتی رودخانه در نواحی جمعه‌لو، گل‌قشلاق، آرموتلو، کوه قراول، قافلانکوه و کوه پاجدار مطالعه شده است. در نواحی شریف‌آباد، ایمیر، کوه قراول و کوه پاجدار، Knickpointها بر روی نیمرخ طولی رودخانه قزل‌اوزن تشخیص داده شده‌اند. نتایج به‌دست آمده نشان می‌دهد که چین‌های با روند شمال‌باختری – جنوب‌خاوری و شمال خاوری- جنوب باختری بیشترین تأثیر را در انحنای مسیر رودخانه قزل‌اوزن داشته‌اند. ناهنجاری‌های ژئوموفیک دیگر بر اثر عملکرد گسل‌های با روندهای شمال باختری- جنوب‌خاوری، شمال‌خاوری- جنوب‌باختری، شمالی- جنوبی و خاوری- باختری پدید آمده‌اند بویژه در مواردی که گسل‌های با روند شمال‌باختری- جنوب خاوری و شمال خاوری- جنوب باختری یکدیگر را قطع کرده‌اند. بنابراین فعال‌ترین روندهای ساختاری در پیرامون رودخانه قزل‌اوزن عبارتند از روندهای شمال باختری- جنوب‌خاوری، شمال‌خاوری- جنوب‌باختری، شمالی- جنوبی و خاوری- باختری که بیشتر با روند شکستگی‌های موجود در پی‌سنگ ایران زمین نیز برابر هستند. با این روش چین‌ها و گسل‌های فعال در ناحیه شناسایی شده‌اند.
محمد آبدیده؛ منوچهر قرشی؛ کاظم رنگزن؛ مهران آرین
چکیده
در این مقاله روش نوینی به منظور ارزیابی فرگشت زمین‌ساخت فعال نسبی بر پایه شاخصهای ریخت‌سنجی (مورفومتریک) و کاربرد آنها در تکامل زمین ریخت شناسی و توپوگرافی ارائه شده است. شاخصهای مورد استفاده شامل نسبت انشعاب، برجستگی حوضه، تراکم آبراهه، عدد ناهمواری، فراوانی آبراهه، ضریب شکل، عامل شکل، چم وخم آبراهه و نسبت کشیدگی هستند. نتیجه ...
بیشتر
در این مقاله روش نوینی به منظور ارزیابی فرگشت زمین‌ساخت فعال نسبی بر پایه شاخصهای ریخت‌سنجی (مورفومتریک) و کاربرد آنها در تکامل زمین ریخت شناسی و توپوگرافی ارائه شده است. شاخصهای مورد استفاده شامل نسبت انشعاب، برجستگی حوضه، تراکم آبراهه، عدد ناهمواری، فراوانی آبراهه، ضریب شکل، عامل شکل، چم وخم آبراهه و نسبت کشیدگی هستند. نتیجه جمعبندی شاخصهای بیان شده و تحلیل آنها، منجر به تقسیمبندی نسبی فعالیت زمین‌ساختی گستره مورد مطالعه از ردههای بالا به پایین شد. حوضه آبریز رودخانه دز واقع در کمربند چینخورده - رانده شده زاگرس در جنوب باختری ایران، یک پهنه بسیار ایدهآل برای آزمودن مفهوم این شاخصها در پیش بینی فعالیت نسبی زمین‌ساختی بر اساس بررسی سامانه رودخانه‌ای یا جبهه کوهستان است. گستره مورد مطالعه دارای نرخهای متفاوتی از فعالیت زمین‌ساخت است که این مورد ناشی از برخورد قارهای بین صفحه عربی و بلوک ایران که بخشی از صفحه اوراسیاست، میباشد.
