زمین ساخت
مرضیه رستمی؛ مرتضی طالبیان؛ عباس بحرودی
چکیده
دو کمربند کوهزایی زاگرس و کپه داغ از نظر ساختاری شباهتهای بسیاری دارند. در هر دو منطقه تاقدیس‌ها بوسیله گسلهای عرضی با روند غالب شمال-باختر-جنوب‌خاور بریده شده‌اند. راستای مایل این گسلها نسبت به جهت تنش بیشینه، موجب چرخش پادساعتگرد بلوک‌ها می‌شود که کوتاه‌شدگی در عرض و کشیدگی در راستای کمربند را در خود جای می‌دهد. اما گسلهای ...
بیشتر
دو کمربند کوهزایی زاگرس و کپه داغ از نظر ساختاری شباهتهای بسیاری دارند. در هر دو منطقه تاقدیس‌ها بوسیله گسلهای عرضی با روند غالب شمال-باختر-جنوب‌خاور بریده شده‌اند. راستای مایل این گسلها نسبت به جهت تنش بیشینه، موجب چرخش پادساعتگرد بلوک‌ها می‌شود که کوتاه‌شدگی در عرض و کشیدگی در راستای کمربند را در خود جای می‌دهد. اما گسلهای راستالغز این دو منطقه تاثیر متفاوتی را بر روی محور تاقدیس‌ها نشان می‌دهد. به منظور درک بهتر تکامل ساختارهای وابسته به چرخش بلوک‌ها و تاثیر گسل های راستالغز بر روی کمربند چین‌خورده-رانده؛ دو مدل فیزیکی با پنج بلوک مایل، با لایه های متفاوت و متناسب با چینه‌شناسی دو زون ساختاری، مورد بررسی قرار گرفت. نتایج مدلسازی آنالوگ بیانگر تاثیر لایه های شکل پذیر بر چگونگی بروز سطحی گسلها و چرخش محور چین ها است. در منطقه زاگرس به دلیل وجود افق‌های شکل‌پذیر (همانند سازند هرمز) جابجایی در راستای گسلهای راستالغز پی‌سنگی عمدتا به صورت انحنای محور چین‌خوردگی ها دیده می‌شود. اما در کپه‌داغ به دلیل کمتر بودن لایه‌های شکل‌پذیر این جابجایی در سطح به صورت بریدگی محور چین‌ها نمایان است. رخنمون گسلها در سطح در کپه داغ نسبت به زاگرس پیوسته تر، درازا و جابجایی بیشتری دارد.
محمد فروتن؛ حمید نظری؛ برتراند میر؛ میشل سبریر؛ مرتضی فتاحی؛ کریستل لو دورتز؛ منوچهر قرشی؛ خالد حسامی؛ محمد رضا قاسمی؛ مرتضی طالبیان
چکیده
برآورد توان لرزهای گسل دهشیر با درازای حدود 550 کیلومتر (با لحاظ پایانههای شمالی و جنوبی) در شرایطی که جمعیت ساکن با فاصله چند ده کیلومتری گسل به بیش از 5/3 میلیون نفر میرسد، از اهمیت خاصی برخوردار است. به دلیل نبود دادههای زمینلرزه دستگاهی و تاریخی بزرگ بر روی گسلهای جنبای اصلی در گسترة ایران مرکزی، دستیابی به توان ...
بیشتر
برآورد توان لرزهای گسل دهشیر با درازای حدود 550 کیلومتر (با لحاظ پایانههای شمالی و جنوبی) در شرایطی که جمعیت ساکن با فاصله چند ده کیلومتری گسل به بیش از 5/3 میلیون نفر میرسد، از اهمیت خاصی برخوردار است. به دلیل نبود دادههای زمینلرزه دستگاهی و تاریخی بزرگ بر روی گسلهای جنبای اصلی در گسترة ایران مرکزی، دستیابی به توان لرزهای این گسلها بر اساس بررسی کاتالوگ زمینلرزهای ناممکن مینماید. تا به امروز زمینلرزه دستگاهی با بزرگای بیش از 7/4mb در پیرامون گسل دهشیر ثبت نشده است. از سوی دیگر، بررسی دادههای تاریخی نشانی از زمینلرزه تاریخی بزرگی در نزدیکی گسل دهشیر بهدست نمیدهد. نبود نشانههای ویرانی در قلعه تاریخی مروست با قدمت دوره اسلامی (در حدود 1250-700 میلادی) که در فاصله کمتر از 10 کیلومتری گسل دهشیر جای دارد نیز گواهی در تایید نبود جنبش لرزهای بزرگ تا 1300-750 سال گذشته است. با این وجود، گواههای ریختزمینساختی بسیاری از جمله جابهجایی سامانهای (systematic) آبراهههای کوچک و بزرگ، رودخانهها و بادبزنهای آبرفتی، همگی گویای جنبایی گسل دهشیر در بازه زمانی کواترنری پایانی است. گواههای ریختزمینساختی ارائهشده در گستره جغرافیایی مروست و هرابرجان نشان از حرکت اصلی گسل دهشیر در بازه زمانی پلیستوسن پایانی- هولوسن بهصورت راستالغز راستبر، به همراه مؤلفه فرعی شیبلغز دارد. به منظور دستیابی به آهنگ لغزش سالانه افقی و شاقولی بر روی گسل دهشیر، ریک (rake) حرکتی گسل دربازه زمانی مورد اشاره در ساختگاه (site) شمال مروست در حدود 10 درجه و برای کرانه سمت راست رودخانه مروست با جابهجایی افقی و شاقولی به ترتیب برابر با 13 و 5/1 متر، نزدیک به 7 درجه لحاظ شده است. با توجه به جابهجاییهای تجمعی اندازهگیری شده در درازای پارهگسل (fault segment) مروست و در نظر گرفتن نتایج سنسنجی به روش لومینسانس نوری، آهنگ لغزش سالانه مؤلفه افقی گسل در بازه زمانی مورد بررسی برابر با 1- mmyr3/0±1 و برای مؤلفه شاقولی در حدود 1- mmyr1/0 قابل برآورد است. با توجه به شماره آهنگ لغزش حاصل و در نظر گرفتن مقدار کمینه جابهجایی راستبر یافتشده در این پژوهش (به میزان 2 متر در باختر دهستان هرابرجان) و در درازای پارهگسل مروست از سامانه گسل دهشیر میتوان رخداد آخرین زمینلرزه بزرگ دیرینه را با بزرگای Mw~ 7 به حدود 2000 سال گذشته نسبت داد.
مرتضی فتاحی؛ سمیه رستمی مهربان؛ مرتضی طالبیان؛ عباس بحرودی؛ جیمز هالینگورث؛ ریچارد والکر
چکیده
نیشابور(باحدود 200000 نفر جمعیت) در جنوب رشته‌کوه‌های بینالود، در شمال خاوری ایران واقع شده است. این شهر دستکم چهار بار توسط زلزلههای تاریخی(در سال‌های 1209، 1270، 1389 و 1405 میلادی) تخریب و گاه نابود شده است. در اطراف نیشابور سه گسل فعال وجود دارد: گسل بینالود، گسل شمال نیشابور و گسل نیشابور. گسلهای شمال نیشابور و بینالود در دامنه رشته ...
بیشتر
نیشابور(باحدود 200000 نفر جمعیت) در جنوب رشته‌کوه‌های بینالود، در شمال خاوری ایران واقع شده است. این شهر دستکم چهار بار توسط زلزلههای تاریخی(در سال‌های 1209، 1270، 1389 و 1405 میلادی) تخریب و گاه نابود شده است. در اطراف نیشابور سه گسل فعال وجود دارد: گسل بینالود، گسل شمال نیشابور و گسل نیشابور. گسلهای شمال نیشابور و بینالود در دامنه رشته کوه بینالود، در شمال نیشابور، قرار دارند. گسل نیشابور، در باختر نیشابور، قرار دارد. گسل نیشابور که در 10 کیلومتری جنوب گسل شمال نیشابور قرار دارد، یک گسل راندگی به طول 50 کیلومتر است. در هر انتهای گسل، دو قطعه جوان و راندگی به طول 10 کیلومتر وجود دارد. این گسل نزدیک شهر نیشابور و یک چشمه احتمالی برای زمین‌لرزه‌های 1209 و 1405 میلادی است. گسل نیشابور به‌علت داشتن پتانسیل فعالیت‌های آتی، خطر لرزهای مهمی برای شهر نیشابور دارد. با توجه به پیشینه لرزهخیزی نیشابور، آگاهی از نرخ لغزش گسل میتواند ما را در برآورد خطر زلزله کمک کند. نرخ لغزش گسل با اندازهگیری میزان و زمان جابهجایی محاسبه شد. جابهجایی توسط مکاننگاری رقومی SRTM اندازهگیری شد. یک نمونه OSL از گراولهای کواترنری بالا آمده قطعه خاوری برداشت و دز معادل (De) با استفاده از روشSAR OSL اندازهگیری شد. با استفاده از نتایج طیف‌سنج گاما و دیگر اطلاعات شامل رطوبت نمونه و موقعیت مکانی، میزان دز سالانه نیز اندازهگیری شد. با داشتن دز معادل و نرخ دز، سن نمونه محاسبه شد.
حمیدرضا نانکلی؛ بهزاد وثوقی؛ فرهاد ثبوتی؛ خالد حسامی؛ مرتضی طالبیان
چکیده
مطالعه رفتار سنگ‌کره(سنگ‌کره) به عنوان یک لایه مکانیکی قوی که شامل پوسته و گوشته بالایی است از جمله مباحث روز علوم ژئودینامیک است. در این مقاله با استفاده از مدلسازی عددی سه بعدی به روش المان محدود و استفاده از یک ریولوژی ویسکوز وابسته به دما (خزشی) در دو حالت مرطوب و خشک رفتار مکانیکی سنگ‌کره در زاگرس با استفاده از دو ژئوترم گرم ...
بیشتر
مطالعه رفتار سنگ‌کره(سنگ‌کره) به عنوان یک لایه مکانیکی قوی که شامل پوسته و گوشته بالایی است از جمله مباحث روز علوم ژئودینامیک است. در این مقاله با استفاده از مدلسازی عددی سه بعدی به روش المان محدود و استفاده از یک ریولوژی ویسکوز وابسته به دما (خزشی) در دو حالت مرطوب و خشک رفتار مکانیکی سنگ‌کره در زاگرس با استفاده از دو ژئوترم گرم و سرد مورد بررسی قرار میگیرد. ستبرای پوسته بالا و پایین و همچنین قسمت گوشته بالایی بر اساس نگاشتهای زلزلهشناسی ( (Yaminifar, 2007; Paul, 2006; Hatezfeld, 2003 در مناطق مختلف زاگرس در نظرگرفته شده است. گسلها به صورت المانهای ویژه در مدل جاسازی شدند و از قانون کولمب پیروی میکند. نتایج نشان می‌دهد که مرز تغییر شکل (BDT) برای ژئوترم سرد و ریولوژی مرطوب در ژرفای 10.5کیلومتری و برای ژئوترم سرد و ریولوژی خشک در ژرفای 14کیلومتری رخ می‌دهد. همچنین این مرز تغییر شکل(BDT) برای ژئوترم گرم به ترتیب در ژرفای 8 و 11 کیلومتری رخ می‌دهد. این نتایج تطابق خوبی با ژرفای زمینلرزههایی که در منطقه زاگرس رخ می‌دهد (Tatar, 2004; Jackson, 2008) دارد و گویای استحکام سنگ‌کره در قسمت پوسته متمرکز است.
محمد علی شکری؛ منوچهر قرشی؛ حمید نظری؛ رضا سلامتی؛ مرتضی طالبیان؛ ژان فرانسوا ریتز؛ حسین محمدخانی؛ مجید شاه پسندزاده
چکیده
گسل آستانه با درازای بیش از 75 کیلومتر در شمال باختری دامغان قرار دارد. مطالعات ریختزمینساختی در راستای آن نشان می‌دهد که رسوبات کواترنری به‌طور آشکار و بهصورت چپ بر توسط گسل بریده شده‌اند، که خود دلیلی بر فعال بودن آن است. قرارگیری گسل آستانه در محدوده لرزهای، زمینلرزه تاریخی کومس با بزرگی Ms=7.9 ( (Ambraseys & Melville, 1982و همچنین ...
بیشتر
گسل آستانه با درازای بیش از 75 کیلومتر در شمال باختری دامغان قرار دارد. مطالعات ریختزمینساختی در راستای آن نشان می‌دهد که رسوبات کواترنری به‌طور آشکار و بهصورت چپ بر توسط گسل بریده شده‌اند، که خود دلیلی بر فعال بودن آن است. قرارگیری گسل آستانه در محدوده لرزهای، زمینلرزه تاریخی کومس با بزرگی Ms=7.9 ( (Ambraseys & Melville, 1982و همچنین نزدیکی آن با شهر دامغان که بیشترین کشته (بیش از 45000 نفر) را در اثر زمینلرزه کومس داشته، انجام پژوهشهایی را برای شناسایی گذشته لرزهای گسل آستانه ایجاب مینماید. در این نوشتار، گزارشی از شناسایی 4 تا 5 رخداد زمینلرزهای کهن، با انجام پژوهشهای دیرینه لرزه‌شناسی بر روی گسل آستانه ارائه شده است.
