زمین ساخت
زهرا تواضع؛ ابراهیم غلامی؛ حسین معتمدی؛ بهمن سلیمانی
چکیده
سازوکارهای گوناگونی مانند نقش حرکت نمک، نقش سطوح جدایش چندگانه در پوشش رسوبی، تداخل بین فازهای مختلف دگرشکلی و نقش پی‌سنگ در طول چین‌خوردگی در کمربندهای چین‌خورده - رانده فعال هستند. عملکرد این سازوکارها نقش مهمی در شکل گیری ساختارهای متفاوت و عوارض زمین‌شناسی در واحدهای زمین‌شناسی و هندسه ساختمان‌ها دارد. در این پژوهش، ...
بیشتر
سازوکارهای گوناگونی مانند نقش حرکت نمک، نقش سطوح جدایش چندگانه در پوشش رسوبی، تداخل بین فازهای مختلف دگرشکلی و نقش پی‌سنگ در طول چین‌خوردگی در کمربندهای چین‌خورده - رانده فعال هستند. عملکرد این سازوکارها نقش مهمی در شکل گیری ساختارهای متفاوت و عوارض زمین‌شناسی در واحدهای زمین‌شناسی و هندسه ساختمان‌ها دارد. در این پژوهش، چنین ساختارهایی در تاقدیس‌های تخته، نره و کوه لار در شمال بلندای کهن فارس طی مشاهدات صحرایی معرفی گردیده‌اند و ویژگی‌های هندسی تاقدیس‌ها همچون نسبت چین‌ها، فاصله محوری و نصف طول موج اندازه‌گیری و بررسی شده‌اند. این ساختارها بیشتر شامل چینه‌های رشدی، ساختارهای مرتبط با سطوح جدایشی کم‌ژرفا از جمله چینهای گوش‌خرگوشی، گسل‌ها که خود از ساختارهای کنترل‌کننده هندسه و جنبش‌شناسی (کینماتیک) ساختارها هستند، چشمه‌های گوگردی مرتبط با عملکرد گسل‌ها و متاثر از روانه‌شناسی (Rheology) سازندهای منطقه می‌باشد. بررسی حاضر نشان می‌دهد که تاقدیس‌ها با آرایش پلکانی راست‌بر، دارای نسبت شکلی چین کمتر از 10 و جزو چینهای جدایشی می‌باشند که در تشکیل آنها افق‌های جدایشی نقش داشته‌اند. تشکیل این تاقدیس‌ها همزمان اتفاق افتاده که در ادامه به یکدیگر متصل خواهند شد. این تاقدیس‌ها در ارتباط با گسل‌های پی‌سنگی هستند. موقعیت این تاقدیس‌ها از نظر قرارگیری در بلندا، مناسب حضور هیدروکربن است اما گسلش پی‌سنگی در یال جنوبی چینهای مورد مطالعه به‌ویژه تاقدیس تخته ممکن است مخزن را تحت تاثیر قرار دهد. حضور آب‌چاک (water gap) و هواچاک (wind gap) ها در چینهای منطقه نشانه بالا آمدگی چین‌ها و فعال بودن منطقه در حال حاضر است.
زمین ساخت
ابراهیم غلامی؛ اصغر احمدی؛ محمدمهدی خطیب؛ سعید معدنی پور
چکیده
رشته‌کوه بزقوش با روند تقریبی خاوری- باختری و رشته‌کوه چهل‌نور با روند تقریبی شمالی- جنوبی در شمال باختر فلات ایران، با روندی متفاوت و به‌تقریب عمود نسبت به یکدیگر واقع شده‌اند. هیچ مطالعه دما - زمان‌سنجی به منظور تعیین زمان شکل‌گیری اولیه، همچنین نرخ فرآیش و فرازش این دو کوهستان صورت نگرفته است. نتایج آنالیزهای دما- زمان‌سنجی ...
بیشتر
رشته‌کوه بزقوش با روند تقریبی خاوری- باختری و رشته‌کوه چهل‌نور با روند تقریبی شمالی- جنوبی در شمال باختر فلات ایران، با روندی متفاوت و به‌تقریب عمود نسبت به یکدیگر واقع شده‌اند. هیچ مطالعه دما - زمان‌سنجی به منظور تعیین زمان شکل‌گیری اولیه، همچنین نرخ فرآیش و فرازش این دو کوهستان صورت نگرفته است. نتایج آنالیزهای دما- زمان‌سنجی درجه حرارت پایین اورانیوم-توریوم/هیلیوم در آپاتیت (AHe) بهدست آمده در این مطالعه و تلفیق آن با دادههای ساختاری، نشان میدهند سن سردشدگی رشته‌کوه بزقوش (25 – 19~ میلیون سال) نسبت به سن سردشدگی رشته‌کوه چهل‌نور – قافلانکوه (15 ~ میلیون سال) قدیمیتر است. بهنظر میرسد الیگوسن آغازی شروع دگرشکلی رشته‌کوه بزقوش بوده درحالیکه آغاز تغییرشکل رشته‌کوه چهل‌نور و قافلانکوه که از لحاظ ساختاری یک سیستم هستند، مربوط به میوسن میانی است. بنابراین به احتمال شروع تغییرشکل این دو روند ساختاری در نتیجه بخششدگی یک تغییرشکل منفرد نبوده است و در زمانهای متفاوت و در نتیجه بازسازی مجدد راستاهای کوتاه‌شدگی ناحیهای ایجاد شده‌اند. همچنین نتایج این بررسی نشان میدهند پیوستگاه رشتهکوههای چهل‌نور و بزقوش خاوری در واقع بخشی از رشته‌کوه بزقوش است.
ابراهیم غلامی؛ سعید شرکاء؛ علی یساقی
چکیده
پهنه گسلی آشخانه با امتداد خاوری- باختری تا شمال باختری- جنوب خاوری در بخش شمال خاور ایران میان پهنه‌های زمین‌ساختی البرز و کپهداغ جای گرفته است. در هشت پیمایش عمود بر پهنه گسلی ویژگی‌های هندسی و نشانگرهای جنبشی مانند ساختار S-C، چینهای نامتقارن، خطوط لغزشی و پلههای گسلی اندازه‌گیری شد. با رسم نمودارهای استریوگرافی ...
بیشتر
پهنه گسلی آشخانه با امتداد خاوری- باختری تا شمال باختری- جنوب خاوری در بخش شمال خاور ایران میان پهنه‌های زمین‌ساختی البرز و کپهداغ جای گرفته است. در هشت پیمایش عمود بر پهنه گسلی ویژگی‌های هندسی و نشانگرهای جنبشی مانند ساختار S-C، چینهای نامتقارن، خطوط لغزشی و پلههای گسلی اندازه‌گیری شد. با رسم نمودارهای استریوگرافی عناصر ساختاری و رسم مقاطع عرضی، پهنه گسلی آشخانه سازوکار چیره وارون با مؤلفه امتدادلغز چپگرد نشان می‌دهد. تاقدیس دنقوزداغ در فرادیواره این گسل جزو چینهای وابسته به گسل و از نوع انتشار گسلی است. در بخش خاوری و در فرادیواره پهنه گسلی آشخانه، راندگیهایی مانند گسل کوه دوچنگ، بروج شمالی و بروج جنوبی همشیب با گسل آشخانه ایجاد شده‌اند که نشاندهنده همگرایی بیشتر در بخش جنوب خاوری نسبت به بخش شمال باختری این پهنه گسلی است. مقاطع ساختاری هشتگانه نشاندهنده گسترش گسل‌های راندگی و چینهای وابسته به گسل و همچنین رانش مواد به سوی جنوب تا جنوب باختر هستند. چگونگی قرارگیری پهنه‌های گسلی راندگی نشان از آن دارد که در این بخش از کپهداغ رشد ساختارهای راندگی از شمال به سوی جنوب تا جنوب باختر انجام می‌شود.
حسام یزدانپناه؛ محمد مهدی خطیب؛ حمید نظری؛ ابراهیم غلامی
چکیده
سازوکار راستالغزی خاور ایران در طی 5 میلیون سال گذشته موجب ایجاد گسل‌های راستالغز فعال در پیرامون و درون بلوک لوت شده است. مقدار نرخ لغزش در طی کواترنر سامانه گسلی نهبندان شامل نه خاوری و باختری در خاور پهنه لوت حدود mm/year5 و روی سامانه گسلی نایبند در باختر پهنه لوت حدود mm/year3/0 ±7/1 اندازه‌گیری شده است. بر این اساس میزان نرخ لغزش از ...
بیشتر
سازوکار راستالغزی خاور ایران در طی 5 میلیون سال گذشته موجب ایجاد گسل‌های راستالغز فعال در پیرامون و درون بلوک لوت شده است. مقدار نرخ لغزش در طی کواترنر سامانه گسلی نهبندان شامل نه خاوری و باختری در خاور پهنه لوت حدود mm/year5 و روی سامانه گسلی نایبند در باختر پهنه لوت حدود mm/year3/0 ±7/1 اندازه‌گیری شده است. بر این اساس میزان نرخ لغزش از باختر به خاور پهنه لوت نسبت افزایشی قابل توجهی دارد. شرایط جنبشی بالا موجب ایجاد یک سامانه برشی راست‌بر با نرخ لغزش ناهمسان روی پهنه لوت شده است. در این پژوهش با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای، مشاهدات صحرایی، تغییرات بیهنجاری مغناطیسی و مدلسازی آزمایشگاهی، چگونگی توزیع کرنش سنوزوییک و تغییرات نرخ لغزش در پهنه لوت بررسی شده است. نتایج بیانگر ارتباط مستقیم توزیع دگرریختیها با تغییرات نرخ لغزش در دو سوی پهنه لوت است.
فرزانه پورغیاثیان؛ ابراهیم غلامی؛ محمدمهدی خطیب
چکیده
در این پژوهش برپایه زاویه میان برگوارگی‌ها با لبه پهنه گسلی، مقدار کرنش برشی shear strain)) برای پهنه گسلی کوچ تعیین شد. پهنه گسلی کوچ با راستای شمالی- جنوبی در شمال خاوری بیرجند و در بخش شمال باختری پهنه ساختاری سیستان قرار دارد. در درون پهنه گسلی کوچ برپایه برگوار‌گی‌های موجود که بیشتر از نوع رخ شکستگی هستند مقدار کرنش برشی ...
بیشتر
در این پژوهش برپایه زاویه میان برگوارگی‌ها با لبه پهنه گسلی، مقدار کرنش برشی shear strain)) برای پهنه گسلی کوچ تعیین شد. پهنه گسلی کوچ با راستای شمالی- جنوبی در شمال خاوری بیرجند و در بخش شمال باختری پهنه ساختاری سیستان قرار دارد. در درون پهنه گسلی کوچ برپایه برگوار‌گی‌های موجود که بیشتر از نوع رخ شکستگی هستند مقدار کرنش برشی (γ) محاسبه شد. کرنش برشی در بخش مرکزی پهنه گسل کوچ به بیشترین مقدار خود یعنی4 درجه میرسد. در بخش جنوبی و شمالی گسل کوچ مقدار کرنش برشی به 2 درجه میرسد. مقدار کرنش برشی از بخش مرکزی گسل کوچ بهسوی بخش‌های شمالی و جنوبی، کاهش می‌یابد که این موضوع گویای رشد این گسل از مرکز بهسوی شمال و جنوب است.
یعقوب جلیلی شاه‌منصوری؛ محمدمهدی خطیب؛ ابراهیم غلامی؛ محمدرضا قاسمی
چکیده
در منطقه چلونک در شمال باختری بیرجند در منتهیالیه ایالت ساختاری سیستان، واحدهای رسوبی- آذرآواری چین‌خورده به سن ائوسن میانی تا بالایی با اثرهای محوری متفاوت در بین گسل‌های چاهک- موسویه و محمدیه- حصارسنگی قرار دارند. این چین‌ها دارای ویژگی آشکاری چون پراکندگی اثر محوری با روندهای چیره NE-SW ، NW-SE و N-S هستند. تحلیل هندسی- جنبشی چینهای ...
بیشتر
در منطقه چلونک در شمال باختری بیرجند در منتهیالیه ایالت ساختاری سیستان، واحدهای رسوبی- آذرآواری چین‌خورده به سن ائوسن میانی تا بالایی با اثرهای محوری متفاوت در بین گسل‌های چاهک- موسویه و محمدیه- حصارسنگی قرار دارند. این چین‌ها دارای ویژگی آشکاری چون پراکندگی اثر محوری با روندهای چیره NE-SW ، NW-SE و N-S هستند. تحلیل هندسی- جنبشی چینهای منطقه بر پایه برداشت‌های ساختاری، تصاویر ماهواره‌ای، نقشه‌های زمین‌شناسی، برش‌های ساختاری عرضی و توابع ریاضی صورت گرفته است. با استفاده از رخداد گسلش- چین‌خوردگی، چرخش محور چین‌ها، درصد کوتاه‌شدگی و نسبت ابعاد چینهای منطقه بررسی و با هم مقایسه شد. مقادیر نسبت ابعاد، درصد کوتاه‌شدگی و میزان چرخش اثر محوری برای چینهای با روند NE-SW به ترتیب 6/1-356/0، 20-77 درصد و 28-40 درجه؛ برای چینهای با روند NW-SE 620/0 - 352/0، 41-25 درصد و 40-25 درجه؛ برای چینهای با روند N-S 3520/0، 25 درصد و 24 درجه بهدست آمد. در این تحلیل ناودیس چاهک، ناودیس چلونک و تاقدیس چاهک با محور NE-SW بیشترین و ناودیس شونگان با محور NW-SE کمترین میزان کوتاه‌شدگی و نسبت ابعاد را نشان داده‌اند. بررسی‌های صورت گرفته نشان داد با افزایش درصد کوتاه‌شدگی، مقدار نسبت ابعاد نیز بیشتر می‌شود. تحلیل عناصر ساختاری نشان داد تغییر اثر محوری ناودیس‌های چلونک، چاهک و حج نج و تاقدیس چلونک و چاهک با راستای چیره NE-SW متأثر از گسل راستالغز راست‌بر چاهک- موسویه با روند تقریبی N-S است. همچنین تغییر اثر محوری ناودیس‌های تاجکوه، شونگان و حصارسنگی و تاقدیس شونگان با راستای چیره NW-SE متأثر از گسل راستالغز چب‌بر محمدآباد- حصارسنگی با روندتقریبی N-S هستند. توزیع اثر محوری چین‌ها با نسبت ابعاد و کوتاه‌شدگی متفاوت و روندهای مختلف می‌تواند معلول چرخش عناصر چین‌خورده نسبت به موقعیت مؤلفه‌های فشاری باشد.
ابراهیم غلامی؛ میرعلی اکبر نوگل سادات؛ محمدمهدی خطیب؛ علی یساقی
چکیده
حرکت راستگرد شمالی- جنوبی بین ایران مرکزی و افغانستان باعث فعالیت پهنه‌های گسلی شمالی- جنوبی و شمال باختری- جنوب خاوری در بخش خاوری ایران شده است. تأثیر متقابل گسل‌ها (fault interaction)باعث ایجاد مناطق فشاری (restraining zones) در راستای پهنه‌های گسلی و ظهور رخنمون‌های افیولیتی در بین واحدهای ترشیر شده است. مطالعه هندسی و جنبشی ساختارها راهکار ...
بیشتر
حرکت راستگرد شمالی- جنوبی بین ایران مرکزی و افغانستان باعث فعالیت پهنه‌های گسلی شمالی- جنوبی و شمال باختری- جنوب خاوری در بخش خاوری ایران شده است. تأثیر متقابل گسل‌ها (fault interaction)باعث ایجاد مناطق فشاری (restraining zones) در راستای پهنه‌های گسلی و ظهور رخنمون‌های افیولیتی در بین واحدهای ترشیر شده است. مطالعه هندسی و جنبشی ساختارها راهکار مناسبی برای شناخت نحوه شکل‌گیری و تکوین ساختاری مناطق فشاری در پهنه‌های گسلی در شمال شمال خاور دشت لوت (بخش شمالی پهنه ساختاری سیستان) فراهم آورده است. فعالیت گسل‌هایی با روندهای مختلف در منطقه خاور ایران سبب ایجاد دگرشکلیهای محلی متفاوت با مناطق ساختاری مجاورآنها شده است. چنین دگرشکلی‌هایی، به تأثیرمتقابل گسل‌های با سازوکار چیره امتدادی و روندهای متفاوت شمالی- جنوبی و شمال باختری- جنوب خاوری نسبت داده شده است . تأثیر متقابل روندهای ساختاری مذکور و نقش مؤثرترگسل‌های شمالی- جنوبی سبب ایجاد مناطق فشاری با دگر شکلی بالا و ظهور خمیدگی‌های ساختاری شده است. ایجاد مناطق فشاری در محل همپوشانی (over lap) پهنه‌های گسلی شمالی- جنوبی و خمیدگی اثر محوری چین‌ها، ناشی از تأثیرمتقابل روندهای ساختاری شمالی- جنوبی و شمال باختری- جنوب خاوری می‌باشند.
مطالعات ساختاری منطقه مورد مطالعه در دو بخش انجام گردید :
الف) فعالیت پهنه‌های گسلی شمالی- جنوبی با سازوکار امتدادلغز راستگرد، باعث ایجاد مناطق عدسی شکل فشاری در راستای پهنه‌های گسلی شده‌اند. هندسه نردبانی (en echelon) این گسل‌ها، مناطق فشاری از نوع link damage zoneرا در محل همپوشانی آنها ایجاد شده است (مانند کسراب، ترشاب و آساکوهک) که واحدهای افیولیتی در محل همین مناطق، رخنمون یافته‌اند.
ب) سازوکار پهنه‌های گسلی شمال باختری- جنوب خاوری به‌صورت فشاری- برشی راستگرد است و رخنمون واحدهای افیولیتی در راستای آنها پیوسته و گسترده است.
میزان کوتاه شدگی واحدهای رسوبی چین خورده ترشیر (چینهای حسین‌آباد، پرنگ، چاخو، شورک، مرغزار، زهاب) از شمال به جنوب افزایش یافته است. از آنجا که میزان جابه‌جایی در بخش مرکزی گسل‌ها افزایش می‌یابد (مانندگسل شوشک- چشمه زنگی)، کوتاه شدگی در چین‌ها در این منطقه وابسته به حرکت گسل‌هاست. وجود دگرشیبی بین واحدهای ترشیر و کرتاسه، رخنمون افیولیت‌ها در مکان‌های تحت تأثیر فشردگی، موقعیت شمال خاوری- جنوب باختری محور اصلی فشردگی در راستای هر دو روند اصلی شمال شمال خاور دشت لوت و رشد مناطق فشاری در محل تلاقی دو روند اصلی، نشانگر این است که فعالیت دو روند مذکور به‌طور همزمان انجام شده است. در مناطق فشاری در محل همپوشانی گسل‌های شمالی- جنوبی گسل‌های راندگی، رخنمون واحدهای قدیمی و قطعات لوزی شکل دیده می‌شوند. ظهور راندگی‌ها و رخنمون افیولیت در مناطق فشاری در بخش‌های شمالی منطقه مطالعه، جایی که روندهای شمال باختری - جنوب خاوری نیز بر دگرشکلیهای منطقه اثر دارند، نشانگر اثر غالب روندهای شمالی- جنوبی است. از آنجا که راستای مؤلفه اصلی فشردگی در سرتاسر منطقه مطالعه تقریباً یکسان است، تغییرات دگرشکلی از شمال به جنوب به همراه افزایش میزان کوتاه‌شدگی اندازه‌گیری شده در چین‌ها، ناشی از تأثیر غالب گسل‌های اصلی شمالی- جنوبی بر دگرشکلیهای منطقه مطالعه و پهنه سیستان است.
