زمین شناسی محیط زیست و مهندسی
راضیه لک؛ علی محمدی؛ جواد درویشی خاتونی؛ الناز آقاعلی
چکیده
بارش های شدید در زمان های غیرمتعارف، همواره یکی از عوامل مهم ایجاد خسارات فراوان در مناطق کوهستانی است. در بسیاری موارد بی توجهی به وضعیت زمین ریخت شناسی و حریم رودخانه، تعرض و ساخت و ساز در مسیر و حریم قانونی رود و همینطور تغییر اقلیم و تغییر الگوی بارش ها بویژه در شرایط النینیو، سبب بروز مخاطرات محیطی از جمله سیل می گردد. در این پژوهش ...
بیشتر
بارش های شدید در زمان های غیرمتعارف، همواره یکی از عوامل مهم ایجاد خسارات فراوان در مناطق کوهستانی است. در بسیاری موارد بی توجهی به وضعیت زمین ریخت شناسی و حریم رودخانه، تعرض و ساخت و ساز در مسیر و حریم قانونی رود و همینطور تغییر اقلیم و تغییر الگوی بارش ها بویژه در شرایط النینیو، سبب بروز مخاطرات محیطی از جمله سیل می گردد. در این پژوهش به بررسی علل ایجاد سیل 6 مرداد سال 1401 امامزاده داوود و ارائه راهکارهای علمی برای جلوگیری از اثر تخریبی و سازگاری با این گونه سیلاب ها پرداخته شده است. سیل 6 مرداد ماه 1401که پس از بارش شدید و ناگهانی باران رخ داد، باعث جاری شدن حجم زیادی آب با چگالی بالا محتوی خرده های رسوبی و گل و لای در محل رستوران های بالادست و همچنین صحن و حیاط شمالی و جنوبی امامزاده گردید و طبقات پایینی از جمله مکان مقبره، در زیر گل مدفون شد. این سیلاب باعث مرگ بیش از 10 نفر، مصدوم شدن بیش از 20 نفر و مفقود شدن تعداد دیگری از انسانها شد. بنای امامزاده و ساختمان ها و زائرسراهای اطراف رودخانه نیز دچار آسیب شدند.
زمین شناسی محیط زیست و مهندسی
فرح رحمانی؛ عبدالرضا جعفریان؛ راضیه لک؛ جواد اسماعیلی
چکیده
هدف از این مطالعه بررسی میزان غلظت فلزات سنگین در محصول برنج شالیزارهای شهرستان ساری است. در این پژوهش از 32 ایستگاه از بخش دانه خوراکی برنج (Seed) نمونه‌برداری انجام گرفت. سپس جهت بررسی ارتباط خاک - گیاه در 6 ایستگاه از خاک پای گیاه برنج و دیگر بخش‌های گیاه مانند ریشه، ساقه، برگ و سبوس نیز نمونه برداشت شد. نمونه‌های خاک پس از آماده‌سازی ...
بیشتر
هدف از این مطالعه بررسی میزان غلظت فلزات سنگین در محصول برنج شالیزارهای شهرستان ساری است. در این پژوهش از 32 ایستگاه از بخش دانه خوراکی برنج (Seed) نمونه‌برداری انجام گرفت. سپس جهت بررسی ارتباط خاک - گیاه در 6 ایستگاه از خاک پای گیاه برنج و دیگر بخش‌های گیاه مانند ریشه، ساقه، برگ و سبوس نیز نمونه برداشت شد. نمونه‌های خاک پس از آماده‌سازی به روش استاندارد توسط دستگاه ICP-OES و نمونه‌های گیاه نیز پس از آماده‌سازی به روش استاندارد توسط دستگاه ICP-MS مورد تجزیه شیمیایی قرار گرفتند. نتایج تجزیه شیمیایی نمونه‌های برنج نشان داد که میزان جیوه به طور معمول حدود 07/0 پی‌پی‌ام است و در برخی مناطق به صورت نقطه‌ای (30 درصد نمونه‌ها) غلظت تا حدود 09/0 پی‌پی‌ام می‌رسد. میزان غلظت عنصر سرب به طور میانگین 91/0 پی‌پی‌ام است که این حد نزدیک به حد مجاز است. عناصر آرسنیک، کادمیم، نیکل و روی نیز در تعداد محدودی از نمونه‌ها انحراف از میزان معمول غلظت را نشان می‌دهند. نتایج بررسی‌ها منشأ عنصر سرب را ناشی از مصرف کودشیمیایی روی در مزارع و شالیزارهای برنج تأیید می‌نماید. میزان غلظت آرسنیک در منطقه عیسی‌خندق انحراف از میزان معمول بالایی نشان می‌دهد. غلظت در عیس‌خندق 15/1 پی‌پی‌ام است که انحراف بالایی را از سطح طبیعی معرفی می‌کند. افزون بر این، غلظت عناصر کمیاب در محصولات برنج در مناطق مختلف شهرستان ساری در مقایسه با محصولات برنج در برخی از شهرهای کشورهای خارجی، همبستگی بالایی برای کروم (Cr)، کبالت (Co)، آرسنیک (As)، منیزیم (Mg)، منگنز (Mn)، سدیم (Na)، و روی (Zn) نشان می‌دهد.
آب شناسی
غزاله محبی تفرشی؛ محمد نخعی؛ راضیه لک
چکیده
فرونشست زمین فرآیندی غیرخطی و پیچیده است که مدل های هوش محاسباتی داده مبنا قادر هستند به مدلسازی آن بپردازند. در این مطالعه میزان دقت و کارایی مدل هیبرید برنامه ریزی بیان ژن - منطق فازی در برآورد خطر رخداد فرونشست زمین و عوامل موثر بر آن در آبخوان ورامین مورد ارزیابی قرار گرفت. بدین منظور پس از انتخاب و جمع آوری اطلاعات 15 فاکتور موثر ...
بیشتر
فرونشست زمین فرآیندی غیرخطی و پیچیده است که مدل های هوش محاسباتی داده مبنا قادر هستند به مدلسازی آن بپردازند. در این مطالعه میزان دقت و کارایی مدل هیبرید برنامه ریزی بیان ژن - منطق فازی در برآورد خطر رخداد فرونشست زمین و عوامل موثر بر آن در آبخوان ورامین مورد ارزیابی قرار گرفت. بدین منظور پس از انتخاب و جمع آوری اطلاعات 15 فاکتور موثر بر رخداد فرونشست بر اساس سوابق تحقیق در محیطGIS، در مرحله اول توسط توابع عضویت فازی، این فاکتورها استاندارد شدند و سپس جهت تلفیق لایه ها از روش برنامه ریزی بیان ژن استفاده گردید. در نهایت با استفاده از 7 سنجنده آماری مهم بر مبنای داده های تصاویر رادار به صحت سنجی مدل بر مبنای 4 سناریوی متفاوت در داده های ورودی و عملگرها پرداخته شد. نتایج نشان داد سناریوی 1 با پارامترهای ورودی تراز سنگ بستر، دبی، افت آبهای زیرزمینی، زمین شناسی و عملگرهای -,+,×,÷,sqr,exp,Ln,^2,^3,3Rt,sin,cos,Atan، بهترین سناریو در مرحله آموزش و آزمون می باشد. بر همین اساس پارامتر افت آبهای زیرزمینی بیشترین تاثیر را بر میزان فرونشست زمین در منطقه مورد مطالعه داشته است.
بهنام پاشازاده؛ داود جهانی؛ راضیه لک؛ حمید نظری؛ مسعود زمانی پدرام
چکیده
هدف از این پژوهش شناسایی واحد های کواترنری و تعیین مجیط رسوبی اطراف شهر یزد در ایران مرکزی است. منشاء رسوبات کواترنری به طور عمده مربوط به فرسایش واحدهای سنگی دوره های تریاس،کرتاسه و پالئوژن است. بر اساس نتایج مطالعات رسوب شناسی، 6 نوع رخساره به نام های گل، سیلت، سیلت ماسه ای، ماسه سیلتی، ماسه گلی و گل ماسه ای شناسایی گردید. نتایج مطالعات ...
بیشتر
هدف از این پژوهش شناسایی واحد های کواترنری و تعیین مجیط رسوبی اطراف شهر یزد در ایران مرکزی است. منشاء رسوبات کواترنری به طور عمده مربوط به فرسایش واحدهای سنگی دوره های تریاس،کرتاسه و پالئوژن است. بر اساس نتایج مطالعات رسوب شناسی، 6 نوع رخساره به نام های گل، سیلت، سیلت ماسه ای، ماسه سیلتی، ماسه گلی و گل ماسه ای شناسایی گردید. نتایج مطالعات کانی شناسی به روش پراش اشعه ایکس(XRD) نمونه ها نشان می دهد که این نمونه ها به طور عمده از کانی های کوارتز، کلسیت، دولومیت، فلدسپار، مسکویت و کانی های رسی تشکیل شده است. در بررسی های فسیل شناسی دو گونه مهم استراکد به نام های Ilyocypris sp. که مربوط به آبهای شیرین و .sp Candona که مربوط به آبهایی با شوری مختلف می باشد شناسایی شد. با توجه به تنوع رخساره ها و فسیل های موجود در آن ها حدود تقریبی گسترش دریاچه در ناحیه مورد مطالعه تعیین گردید. ویژگی های رخساره ای، نوع کانی های تشکیل دهنده آن و فسیل های شناسایی شده در رسوبات نشان دهنده رسوبگذاری این رخساره ها در یک محیط رسوبی دریاچه ای است که برای اولین بار در ناحیه مورد مطالعه شناسایی شده است.
کرامت نژادافضلی؛ راضیه لک؛ منوچهر قرشی
چکیده
گل‌فشان یک پدیده طبیعی و دیدنی است که معمولاً به‌صورت یک عارضه گنبدی‌شکل و در برخی مواقع به‌صورت حوضچه‌ای یافت می‌شود. گل‌فشان‌ها مخلوطی از آب، گل و گاز هستند. این لندفرمها در بیشتر نقاط دنیا به‌ویژه در کمربند آلپ و هیمالیا و در ایران بیشتر در جلگه‌های ساحلی دریای خزر و دریای عمان دیده می‌شوند. گل‌فشان‌ها به عنوان ...
بیشتر
گل‌فشان یک پدیده طبیعی و دیدنی است که معمولاً به‌صورت یک عارضه گنبدی‌شکل و در برخی مواقع به‌صورت حوضچه‌ای یافت می‌شود. گل‌فشان‌ها مخلوطی از آب، گل و گاز هستند. این لندفرمها در بیشتر نقاط دنیا به‌ویژه در کمربند آلپ و هیمالیا و در ایران بیشتر در جلگه‌های ساحلی دریای خزر و دریای عمان دیده می‌شوند. گل‌فشان‌ها به عنوان شاخص میدان‌های گازی و نفتی شناخته شده‌اند و از آنها برای پیش‌بینی وجود میدان‌های نفتی و گازی در اعماق زمین استفاده می‌شود. گل‌فشان ناپگ به عنوان بزرگ‌ترین و پویاترین گل‌فشان ایران در سواحل شمالی دریای عمان، قرار دارد و بر جاذبههای طبیعی سواحل جنوبی کشورمان افزوده است. این گل‌فشان تپهای مخروطی به ارتفاع 39 متر از سطح زمین و چندین دهانه فعال و غیر فعال در حال فعالیت دارد. خروج و فوران گل با دبی متفاوت معمولاً میان 3 تا 5 دقیقه به‌صورت متناوب تکرار شده و از بخش باختری مخروط که دیواره آن فرو ریخته است؛ به سوی زمین‌های پیرامون جریان می‌یابد. در این پژوهش از گل‌فشان مورد مطالعه یک نمونه رسوب برداشت و پس از آماده‌سازی و تهیه پودر، نمونه توسط دستگاه ICP-OES تجزیه شیمیایی شد. همچنین اندازه ذرات رسوب نیز تعیین و داده‌ها در نرمافزار SPSS پردازش شد. بررسی رسوبات بیرون آمده از گل‌فشان نشان می‌دهد که ذرات تشکیلدهنده آن در ابعاد رس و سیلت هستند. عنصر آلومینیم دارای میانگین 89/8 درصد و آهن دارای میانگین 4/4 درصد است. فراوانی این دو عنصر به دلیل غنی بودن رسوبات گل‌فشان از رسهاست. روند تکاملی گل‌فشان ناپگ در سه مرحله مختلف انفجاری (Explosive) خروج سریع با دبی زیاد (Effusive) و خروج آرام و تدریجی مواد با گرانروی بالا (Extrusive) مورد بررسی قرار گرفت.
اکرم پوراسماعیل؛ فاطمه هادوی؛ راضیه لک
چکیده
در این مطالعه مغزه‌ای به طول 5/10 متر از آبهای کم ژرفای ساحلی در منطقه بندرعباس (در محدوده بندر شهید رجایی) بر پایه نانوپلانکتون‌های آهکی مورد مطالعه قرار گرفت. 52 نمونه رسوبی از مغزه یادشده انتخاب شد و پس از آماده‌سازی، مورد مطالعه میکروسکوپی و عکس‌برداری قرار گرفت. 21 جنس و 35 گونه برای اولین بار از منطقه مورد مطالعه معرفی شد. در مغزه ...
بیشتر
در این مطالعه مغزه‌ای به طول 5/10 متر از آبهای کم ژرفای ساحلی در منطقه بندرعباس (در محدوده بندر شهید رجایی) بر پایه نانوپلانکتون‌های آهکی مورد مطالعه قرار گرفت. 52 نمونه رسوبی از مغزه یادشده انتخاب شد و پس از آماده‌سازی، مورد مطالعه میکروسکوپی و عکس‌برداری قرار گرفت. 21 جنس و 35 گونه برای اولین بار از منطقه مورد مطالعه معرفی شد. در مغزه یادشده نانوفسیلهایی چون Emiliania huxleyi و Gephyrocapsa oceanica گونههای چیره بودند که بر پایه حضور فراوان این گونهها میتوان نتیجه گرفت که حوضه خلیج فارس یک دریای حاشیهای است که در عرض های جغرافیایی پایین و مناطق کم ژرفا تشکیل شده است و فراوانی نانوپلانکتونها در آن بالاست
کرامت نژاد افضلی؛ راضیه لک؛ محمدرضا ثروتی؛ فاطمه بیاتانی
چکیده
گل‌فشان یک پدیده طبیعی و دیدنی است که معمولا به صورت یک سیمای گنبدی‌شکل و در بعضی مواقع به صورت حوضچه‌ای یافت می‌شوند. این گل‌فشان‌ها مخلوطی از آب، گل و گاز هستند و کاربردهای زیادی از جمله جاذبه گردشگری، گل درمانی، تأمین عناصر کمیاب بدن و استفاده در کوزه‌گری دارند. این شکل‌ها در بیشتر نقاط دنیا به‌ویژه در کمربند آلپ و هیمالیا ...
بیشتر
گل‌فشان یک پدیده طبیعی و دیدنی است که معمولا به صورت یک سیمای گنبدی‌شکل و در بعضی مواقع به صورت حوضچه‌ای یافت می‌شوند. این گل‌فشان‌ها مخلوطی از آب، گل و گاز هستند و کاربردهای زیادی از جمله جاذبه گردشگری، گل درمانی، تأمین عناصر کمیاب بدن و استفاده در کوزه‌گری دارند. این شکل‌ها در بیشتر نقاط دنیا به‌ویژه در کمربند آلپ و هیمالیا قابل مشاهده است و در ایران، بیشتر در جلگه‌های ساحلی دریای خزر و دریای عمان دیده می‌شوند. در استان هرمزگان قبلا فقط یک یا دو گل‌فشان بین جاسک و میناب شناسایی شده بود. این پدیده‌های زیبا و منحصر به فرد، نیازمند توجه بیشتر در صنعت گردشگری هستند باید آن‌را مهم‌ترین پدیده زمین گردشگری سواحل شمالی دریای عمان معرفی کرد. در این پژوهش، پس از گرد‌آوری اطلاعات و داده‌های دفتری شامل نقشه‌های توپوگرافی، زمین‌شناسی، داده‌های ماهواره‌ای IRS و عکس‌های هوایی، بررسی‌های دورسنجی انجام شد و سپس با مطالعات صحرایی و کنترل زمینی، شناسایی گل‌فشان‌ها کامل شد. در عملیات صحرایی از هر گل‌فشان یک نمونه رسوب برداشت و تجریه عناصر اصلی، فرعی و جزئی توسط دستگاه ICP-OES بر روی آن انجام شد. نزدیک به 30 گل‌فشان بزرگ و کوچک فعال در خاور تنگه هرمز در محدوده کوه گوک و 6 گل‌فشان در محدوده روستاهای گتان و توجک شناسایی و بررسی شد، که پیش از این معرفی نشده بودند. بزرگ‌ترین گل‌فشان، دارای مخروطی با ارتفاع 73 متر از سطح زمین‌های اطراف در محدوده روستاهای گتان و کوچک‌ترین آن دارای مخروطی با ارتفاع کمتر از یک متر در محدوده گوک است. همچنین مطالعات ژئوشیمی یا تعیین مقدار عناصر موجود در رسوبات برای کلیه گل‌فشان‌ها انجام شد.از آنجا که وجود این پدیده ژئومرفولوژیکی در هر منطقه نشانه فعالیت زمین‌ساخت آن منطقه است، بنابراین احتمال رخداد زمین‌لرزه خفیف و گسل‌خوردگی وجود دارد که این امر باید در احداث ساختمان‌ها و سازه‌های ثابت، مانند پل‌ها لحاظ شود. همچنین گل‌های خارج شده از آنها می‌تواند تا حدی مشخص‌کنندة وضعیت درونی زمین باشد. گل‌فشان‌ها به‌عنوان شاخص میدان‌های گازی و نفتی شناخته شده‌اند و از آنها برای پیش‌بینی وجود میدان‌های نفتی و گازی در اعماق زمین استفاده می‌شود.
کرامت نژاد افضلی؛ راضیه لک
چکیده
کشور امارات در سال‌های اخیر اقدام به ساخت جزایر و بریرهای مصنوعی در بخش جنوبی خلیج فارس کرده است. ساخت این جزایر مشابه هر سازه دریایی تأثیرات خاصی بر روی ریخت‌شناسی حوضه رسوبگذاری می‌گذارد. هدف از پژوهش اخیر، مستند کردن تغییرات ریخت‌شناختی و اثرات زیست‌محیطی ساخت جزایر مصنوعی کشور امارات بر خلیج فارس است. این پژوهش با استفاده ...
بیشتر
کشور امارات در سال‌های اخیر اقدام به ساخت جزایر و بریرهای مصنوعی در بخش جنوبی خلیج فارس کرده است. ساخت این جزایر مشابه هر سازه دریایی تأثیرات خاصی بر روی ریخت‌شناسی حوضه رسوبگذاری می‌گذارد. هدف از پژوهش اخیر، مستند کردن تغییرات ریخت‌شناختی و اثرات زیست‌محیطی ساخت جزایر مصنوعی کشور امارات بر خلیج فارس است. این پژوهش با استفاده از بررسی‌های دورسنجی و رسوب‌شناسی انجام پذیرفت. در بررسی‌های دورسنجی، مقایسه تصاویر ماهواره‌ای مربوط به سال‌های 1998، 2003، 2007، 2008 و 2009 مد نظر قرار گرفت و در مطالعات رسوب‌شناسی، ویژگی‌های 3 نمونه رسوب مربوط به بخش‌های ساحلی جزایر مصنوعی مورد بررسی واقع شد. بررسی‌ها نشان می‌دهد ساخت این جزایر اثرات منفی بر ویژگی‌های زمین‌ریخت‌شناسی زون ساحلی خلیج فارس در محدوده کشور امارات گذاشته است. رسوبگذاری در پیرامون جزایر مصنوعی سبب کاهش ژرفای آب شده است. جنس رسوبات بیشتر کربناتی و منشأ آنها در بخش‌های باختری جزایر که در مسیر حرکت جریان‌های دریایی به موازات ساحل قرار دارند، بیشتر ذرات کربناتی آواری و در بخش‌های خاوری دارای دو منشأ آواری و درون حوضه‌ای است. ساخت بریرهای باریک در امتداد ساحل موجب ایجاد محیطی آرام و لاگونی میان ساحل و بریر کرده است که سبب ته‌نشست مستقیم کربنات از آب دریا و پیشروی ساحل به سمت دریا شده است. میزان خشک‌شدگی در بیشترین حالت به میزان120 متر از سال 2008 تا 2009 برآورد می‌شود.
فرج اله فیاضی؛ محمد نخعی؛ راضیه لک
چکیده
دریاچه مهارلو یک حوضه رسوبی درون قاره‌ای بسته در جنوب باختر ایران است. وسعت دریاچه حداکثر 280 کیلومترمربع و ژرفای میانگین آن در زمان پرآبی 5/1 متر است. سطح آب دریاچه متأثر از حجم آبهای سطحی و زیرزمینی وارده به آن، بارندگی در سطح دریاچه و میزان تبخیر است. تیپ آبهای وارده به دریاچه به طور عمده سولفاتی و بیکربناتی و متأثر ازسازندهای زمین ...
بیشتر
دریاچه مهارلو یک حوضه رسوبی درون قاره‌ای بسته در جنوب باختر ایران است. وسعت دریاچه حداکثر 280 کیلومترمربع و ژرفای میانگین آن در زمان پرآبی 5/1 متر است. سطح آب دریاچه متأثر از حجم آبهای سطحی و زیرزمینی وارده به آن، بارندگی در سطح دریاچه و میزان تبخیر است. تیپ آبهای وارده به دریاچه به طور عمده سولفاتی و بیکربناتی و متأثر ازسازندهای زمین شناسی حوضه آبریز است. بررسی روند تکاملی دریاچه مهارلو با کمک داده‌های منتشر شده از سال 1354 تا 1381و نتایج حاصل ازتجزیه تعداد 230 نمونه برداشت شده مربوط به سه وضعیت خشک، کم آبی و پر آبی(تابستان1380، تابستان 1381 و بهار1384) انجام گرفته است. تیپ شورابه در دوره‌های زمانی کوتاه مدت بسیار متغیر است. در مسیر تکاملی شورابه ابتدا مقادیر Na و Cl افزایش می یابد و تیپ شورابه از نوع Na-Mg-Cl می‌شود. در ادامه تبخیر و کاهش تراز آب، هالیت ته‌نشست می‌کنـد و مقدار سدیم و کلر کاهش می‌یابد و تیپ شـــورابه از نوع Mg-Cl-SO4 می‌شود. اما مسیر تکاملی شورابه هنوز ادامه داشته و با ادامه تبخیر، شورابه از نوع Mg-SO4-Cl می‌شود. مسیر تکاملی شورابه دریاچه مهارلو در مسیرIII نمودار تکامل شورابه‌ها است در نتیجه آبهای غالب وارده به حوضه، می‌بایست از نوعCa+Mg HCO3 > باشد. در حالی که در شرایط کنونی آبهای وارده و قابل مشاهده به دریاچه اغلب از نوع HCO3<< Ca+Mg است علت آن آبهای بیکربناتی غیر قابل رؤیتی است که به صورت چشمه‌های کارستی از بستر دریاچه وارد آن می‌شود. به نظر می‌رسد، از محل گسل در کف دریاچه آبهای بیکربناتی خارج می‌شود.
