سنگ شناسی
سیدعلی اکبر اسدی؛ حبیب اله قاسمی؛ محسن مباشری
چکیده
توده اولترامافیک- مافیک سرگز- آبشور (سیخوران) در جنوب خاور پهنه دگرگونی- ماگمایی سنندج - سیرجان در منطقه اسفندقه در داخل سنگهای دگرگونی پالئوزوییک بالایی- تریاس نفوذ کرده و توسط سنگهای رسوبی ژوراسیک پوشیده شدهاست. این توده از هارزبورژیت و دونیت پورفیروکلاستی تفاله گوشتهای (واحد تکتونیت)، سنگهای اولترامافیک ...
بیشتر
توده اولترامافیک- مافیک سرگز- آبشور (سیخوران) در جنوب خاور پهنه دگرگونی- ماگمایی سنندج - سیرجان در منطقه اسفندقه در داخل سنگهای دگرگونی پالئوزوییک بالایی- تریاس نفوذ کرده و توسط سنگهای رسوبی ژوراسیک پوشیده شدهاست. این توده از هارزبورژیت و دونیت پورفیروکلاستی تفاله گوشتهای (واحد تکتونیت)، سنگهای اولترامافیک –مافیک انباشتی لایهای، توده بزرگ گابروی ایزوتروپ و دایکهای پراکنده میکروگابرویی-دیابازی تشکیل شده و فاقد بخشهای خروجی و رسوبی (دسته دایکهای دیابازی، بازالتهای تودهای و بالشی، هیالوکلاستیت، چرت، رادیولاریت و آهک پلاژیک) یک مجموعه افیولیتی است. همچنین به صورت یک توده نفوذی بزرگ به درون دگرگونههای پالئوزوییک بالایی- تریاس میزبان تزریق شده و سبب ایجاد دگرگونی همبری شدید و ذوب آمفیبولیتهای میزبان گردیده و از این رو، یک توالی افیولیتی کامل نیست. دونیتهای پورفیروکلاستی و اولترامافیک –مافیکهای انباشتی لایهای مهمترین بخشهای این توده هستند. کروم اسپینل با ترکیبات غنی تا فقیر از کروم و منشأهای ماگمایی تا تفالهای بازماندی در بخشهای اولترامافیک گوشتهای و انباشتی لایهای این توده یافت میشود. بلورهای خودشکل این کانی غالباً با بافت انباشتی تودهای و لایهای در داخل و در بین دانههای الیوین دیده میشوند. ترکیب کروم اسپینل در این مجموعه از نوع کرومیت، منیزیوکرومیت، هرسینیت و اسپینل و منطبق با کروم اسپینلهای پریدوتیتهای تهی شده نواحی فرافرورانشی به ویژه سنگهای حوضههای فرافرورانشی کمانی است که با ماگماهای بونینیتی برهمکنش داشتهاند. برداشت های دقیق صحرایی به همراه نتایج سن سنجی ایزوتوپی پیشین و این پژوهش بر روی زیرکنهای استخراج شده از نمونه پگماتوییدی حاصل از ذوب بخشی آمفیبولیتهای میزبان توده گابروی ایزوتروپ (187.2 ± 2.6 Ma) نشان می دهند که توده اولترامافیک- مافیک آلپی سرگز-آبشور به صورت یک ستون (دیاپیر) گوشتهای آستنوسفری در حال صعود و ذوب بخشی در زمان تریاس پسین- ژوراسیک پیشین در یک حوضه کششی فرافرورانشی درون/ پیشکمانی جنینی در داخل نوار دگرگونی- ماگمایی نوع آندی سنندج- سیرجان جایگزین شده است.
سنگ شناسی
حبیب اله قاسمی؛ محبوبه عرب زاده بنی اسدی؛ مجتبی رستمی حصوری
چکیده
نوار آتشفشانی- رسوبی ائوسن عباسآباد در شرق شاهرود از سنگهای بازالتی- آندزیتی و آذرآواریهای وابسته به همراه میان لایههای رسوبی تشکیل شده است. سنگهای آتشفشانی این نوار شامل الیوین بازالت، تراکیبازالت، تراکیآندزیبازالت، تراکیآندزیت و آندزیت با بافتهای متنوع هیالومیکرولیتی پورفیری، میکرولیتی پورفیری، گلومروپورفیری، ...
بیشتر
نوار آتشفشانی- رسوبی ائوسن عباسآباد در شرق شاهرود از سنگهای بازالتی- آندزیتی و آذرآواریهای وابسته به همراه میان لایههای رسوبی تشکیل شده است. سنگهای آتشفشانی این نوار شامل الیوین بازالت، تراکیبازالت، تراکیآندزیبازالت، تراکیآندزیت و آندزیت با بافتهای متنوع هیالومیکرولیتی پورفیری، میکرولیتی پورفیری، گلومروپورفیری، تراکیتی و غربالی است. کانیهای اصلی این سنگها شامل کلینوپیروکسن و فلدسپار میباشند. ترکیب پیروکسنها از اوژیت تا دیوپسید و ترکیب فلدسپارها شامل ارتوکلاز و الیگوکلاز تا بیتونیت است. نسبتهای 87Sr/86Sr(Initial) این سنگها با در نظر گرفتن سن 40 میلیون سال برای آنها بین 7042/0 تا 7047/0 و مقادیر 143Nd/144Nd (Initial) آنها نیز بین 5127/0 تا 5130/0 در تغییر است. مقادیر اپسیلون Nd امروزین ԐNd(0) و 40 میلیون سال قبل ԐNd(t=40 Ma) آنها نیز به ترتیب بین 67/2 تا 72/7 و 3 تا 05/8 در تغییر است که نشاندهنده یک منشأ گوشتهای غنی شده برای آنهاست. شیمی سنگکل، ایزوتوپی و کلینوپیروکسن همگی بیانگر سرشت کمانی کالکآلکالن- آلکالن و ترکیب بازالتی ماگمای مادر برخاسته از یک منبع گوشتهای تا حدودی غنی شده نوع OIB در یک جایگاه کششی درون کمانی است. محاسبات دما- فشارسنجی بر روی کانی کلینوپیروکسن بیانگر محدوده دمایی 1100 تا 1150 درجه سانتیگراد و فشارهای 2 تا 13کیلوبار برای تبلور ماگماست.
سنگ شناسی
مرضیه اسدی آورگانی؛ مهدی رضایی کهخائی؛ حبیب اله قاسمی
چکیده
کالدرای نئوژن قره چای در 30 کیلومتری جنوب خاور قوچان، در زون بینالود واقع شده است. سنگ های آتشفشانی این کالدرا دارای ترکیب غالب داسیتی و بافت های متنوع پورفیری، غربالی، جریانی بوده و از پلاژیوکلاز و آمفیبول تشکیل شده اند. نمودارهای چندعنصری و بهنجار شده نسبت به ترکیب کندریت و گوشته اولیه برای این سنگ ها، نشان دهنده غنی شدگی نسبی آنها ...
بیشتر
کالدرای نئوژن قره چای در 30 کیلومتری جنوب خاور قوچان، در زون بینالود واقع شده است. سنگ های آتشفشانی این کالدرا دارای ترکیب غالب داسیتی و بافت های متنوع پورفیری، غربالی، جریانی بوده و از پلاژیوکلاز و آمفیبول تشکیل شده اند. نمودارهای چندعنصری و بهنجار شده نسبت به ترکیب کندریت و گوشته اولیه برای این سنگ ها، نشان دهنده غنی شدگی نسبی آنها از عنصرهای خاکی نادر سبک و لیتوفیل بزرگ یون و تهی شدگی نسبی آنها از عنصرهای خاکی نادر سنگین و عنصرهای با شدت میدان بالا است. سرشت کالکآلکالن و ناهنجاری منفی آشکار در عنصرهای با شدت میدان بالا، آنومالی مثبت Pb، مقادیر زیاد Sr،Sr/Y ، Na2O /K2O و مقدارهای کم K و MgO در این سنگ ها نشانگر ویژگی های ماگماهای آداکیتی پرسیلیس مرتبط با محیطهای حاشیه فعال قاره ای است. ماگمای سازنده سنگ های کالدرای قره چای از ذوب بخشی سنگ منشأ اکلوژیتی حاصل از دگرگونی لیتوسفر اقیانوسی فرورانده نئوتتیس سبزوار به زیر لبه جنوبی پهنه البرز خاوری در نئوژن پدید آمده اند. گمان می رود گسل های بزرگ امتدادلغز قوچان و دره گز سبب ایجاد یک محیط تراکششی شده و نقش مهمی در تشکیل این کالدرا داشته اند.
سکینه شکاری؛ محمود صادقیان؛ جای مینگو؛ حبیب اله قاسمی؛ یی زویی
چکیده
مجموعه دگرگونی- آذرین شترکوه در 80 کیلومتری جنوب خاور شاهرود و در لبه شمالی پهنه ساختاری ایران مرکزی قرار دارد. این مجموعه طیف گستردهای از ترکیبات سنگی مانند متاپلیتها، متاپسامیتها، متابازیتها (آمفیبولیت و گارنت آمفیبولیت)، متاکربناتها (مرمرهای آهکی و دلومیتی) و متاریولیتها را در برمیگیرد. سنگ مادر متابازیتها ...
بیشتر
مجموعه دگرگونی- آذرین شترکوه در 80 کیلومتری جنوب خاور شاهرود و در لبه شمالی پهنه ساختاری ایران مرکزی قرار دارد. این مجموعه طیف گستردهای از ترکیبات سنگی مانند متاپلیتها، متاپسامیتها، متابازیتها (آمفیبولیت و گارنت آمفیبولیت)، متاکربناتها (مرمرهای آهکی و دلومیتی) و متاریولیتها را در برمیگیرد. سنگ مادر متابازیتها شامل گدازههای بازالتی، دستهدایکهای دیابازی و تودههای نفوذی گابرودیوریتی کوچکمقیاس بوده است. نظر به فراوانی و اهمیت میانلایههای بازالتی و دسته دایکهای دیابازی دگرگون شده نسبت به دیگر اجزا، این مقاله بهطور خاص به بررسی تغییر و تحولات آنها اختصاص یافته است. بر پایه شواهد صحرایی و سنگنگاری، افزایش درجه دگرگونی متابازیتهای حاصل از دگرگونی میانلایههای بازالتی و دسته دایکهای دیابازی، به تشکیل طیفی گوناگونی از انواع سنگها مانند آمفیبول شیست، آمفیبولیت، گارنت آمفیبولیت و در پایان آمفیبولیتهای میگماتیتی انجامیده است. دما- فشارسنجی مبتنی بر تجزیه شیمیایی نقطهای گارنت، آمفیبول و پلاژیوکلازهای سازنده این متابازیتها، محدوده دمایی 602 تا 711 درجه سانتیگراد و فشار 9 تا 11 کیلو بار را برای تشکیل، توقف تبادل و تعادل پایانی آنها مشخص ساخته که بیانگر شرایط دما و فشار رخسارههای آمفیبولیت و آمفیبولیت بالایی است. از دید ژئوشیمیایی، ماگماهای سازنده این گروه از متابازیتها دارای ماهیت تولهایتی تا کلسیمی- قلیایی بودهاند. این ماگماها از ذوب بخشی گوشته سنگکرهای زیر قارهای منشأ گرفتهاند. روانههای بازالتی زیرآبی و دستهدایکهای دیابازی در خلال رژیمهای زمینساختی کششی حاکم بر سرزمینهای گندوانایی اواخر نئوپروتروزوییک ایران مرکزی تشکیل شدهاند. این رژیمهای زمینساختی کششی با تشکیل حوضههای دریایی- اقیانوسی درون قارهای (کافتی یا پشت کمانی) همراه بودهاند. حوضههای مورد نظر، در یک بازه زمانی کوتاه و در طی یک فرایند جمعشدگی سریع، بسته و بهصورت آمیزههای زمینساختی یا منشورهای بههم افزوده روی پوسته قارهای رانده شدهاند. بر پایه سنسنجیهای صورتگرفته به روش اورانیم- سرب روی زیرکنهای استخراج شده از این متابازیتها، این رویداد دگرگونی در فاصله زمانی 526 تا 577 میلیون سال پیش (برابر اواخر نئوپروتروزوییک و رخداد کوهزایی کادومین در سرزمینهای گندوانایی) صورت گرفته است.
فضیلت یوسفی؛ محمود صادقیان؛ سحر سمیاری؛ حبیب الله قاسمی
چکیده
در منطقه احمدآباد خارتوران واقع در 175 کیلومتری جنوبشرق شاهرود، تعداد قابل توجّهی گنبد آداکیتی رخنمون دارند که به درون واحدهای آتشفشانی - رسوبی پالئوسن- ائوسن نفوذ کردهاند. ترکیب سنگشناختی این گنبدها شامل آندزیت، تراکیآندزیت، تراکیداسیتی و داسیت است. پیروکسن (اوژیت)، هورنبلند سبز و پلاژیوکلاز بارزترین کانیهای مافیک ...
بیشتر
در منطقه احمدآباد خارتوران واقع در 175 کیلومتری جنوبشرق شاهرود، تعداد قابل توجّهی گنبد آداکیتی رخنمون دارند که به درون واحدهای آتشفشانی - رسوبی پالئوسن- ائوسن نفوذ کردهاند. ترکیب سنگشناختی این گنبدها شامل آندزیت، تراکیآندزیت، تراکیداسیتی و داسیت است. پیروکسن (اوژیت)، هورنبلند سبز و پلاژیوکلاز بارزترین کانیهای مافیک و فلسیک سازنده این سنگها هستند. با توجه به میزان HREE پایین و LREE بالا به همراه سایر ویژگیها از جمله SiO2 (91/58 تا41/63 درصد)، Na2O بیش از 3 درصد، Al2O3 بیش از 16 درصد،Yb پایین تر از 8/1 پیپیام، Y کمتر از 18 پیپیام و نسبت Na2O K2O / (98/0 تا 3/2 درصد)، این سنگها در گروه آداکیتهای پر سیلیس قرار میگیرند. غنی شدگی از عناصر LREE نسبت به HREE، تهیشدگی از Nb و Ti و تمرکز بالای Rb، Ba، K و Th بیانگر آلایش پوستهای ماگمای سازنده سنگهای آداکیتی مورد نظر میباشد. آنکلاوهایی با ابعاد و ترکیب متفاوت در این گنبدها دیده میشوند که شواهدی از اختلاط ماگمایی و آغشتگی با پوسته قارهای هستند. مجموعه شواهد سنگشناختی و ژئوشیمیایی نشان میدهند که ماگمای سازنده این سنگها از ذوب ورقه اقیانوسی فرورانشیافته و دگرگون شده نئوتتیس (شاخه سبزوار – درونه) در شرایط دما – فشار رخساره آمفیبولیت سرچشمه گرفتهاند.
حبیبالله قاسمی؛ مجتبی رستمی حصوری؛ محمود صادقیان؛ فاطمه کدخدای عرب
چکیده
فرورانش صفحه اقیانوسی نوتتیس به زیر لبه جنوبی ایران مرکزی سبب ایجاد حوضههای کششی پشت کمانی در طول مزوزوییک و سنوزوییک در پشت کمان ماگمایی ارومیه- دختر شده است. پژوهشگران مختلف به تشکیل حوضههای اقیانوسی پشت کمانی نایین، سبزوار و سیستان در ایران مرکزی در زمان مزوزوییک اشاره کردهاند. ولی درباره ایجاد چنین حوضههایی در زمان ...
بیشتر
فرورانش صفحه اقیانوسی نوتتیس به زیر لبه جنوبی ایران مرکزی سبب ایجاد حوضههای کششی پشت کمانی در طول مزوزوییک و سنوزوییک در پشت کمان ماگمایی ارومیه- دختر شده است. پژوهشگران مختلف به تشکیل حوضههای اقیانوسی پشت کمانی نایین، سبزوار و سیستان در ایران مرکزی در زمان مزوزوییک اشاره کردهاند. ولی درباره ایجاد چنین حوضههایی در زمان سنوزوییک، مطالعات کم هستند. حوضه کششی فروافتاده پشت کمانی الیگومیوسن ایران مرکزی، دربردارنده توالیهای رسوبی محیطهای کششی درون قارهای به همراه سنگهای ماگمایی با ترکیب بازیک قلیایی است. این سنگهای ماگمایی، به هردو صورت نفوذی (گابرویی) و خروجی (بازالتی) در میان مارنهای سرخ ژیپسدار الیگومیوسن (سازندهای سرخ) برونزد دارند. در این پژوهش، روانههای بازالتی موجود در توالی رسوبی تخریبی- تبخیری الیگومیوسن بخشهای گستردهای از حوضه رسوبی لبه شمالی ایران مرکزی، از شاهرود تا سبزوار به طول حدود 300 کیلومتر مورد مطالعه قرار گرفته است. این روانهها بهصورت میانچینهای با واحدهای رسوبی الیگومیوسن دیده میشوند و در منطقه کلاتهسادات در جنوب باختر سبزوار، دست کم 5 روانه بازالتی را بهصورت متناوب در میان مارنهای سرخ میتوان دید. این سنگهای بازالتی (با ترکیب الیوینبازالت تا بازالت)، دارای بافتهای پورفیری، گلومروپورفیری و جریانی هستند و از درشتبلورهای الیوین،کلینوپیروکسن و پلاژیوکلاز، در زمینهای شیشهای تا میکرولیتی تشکیل شدهاند. بر پایه دادههای ژئوشیمیایی، ماگمای سازنده این سنگها دارای ماهیت قلیایی سدیک، سرشار از عناصر سنگدوست بزرگ یون (LILEs) و عناصر خاکی کمیاب سبک (LREEs)، تهی از عناصر خاکی کمیاب سنگین (HREEs) و بدون ناهنجاری منفی از عناصر با شدت میدان بالا (HFSEs) بوده است. این بازالتها، ویژگیهای ژئوشیمیایی ماگماهای بازالتی منشأ گرفته از منابع گوشتهای تعدیل شده گارنت لرزولیتی غنیشده، در زیر مناطق قارهای محیطهای کششی پشتکمانی را نشان میدهند.
سهیلا ساکی؛ حبیبالله قاسمی؛ محمود صادقیان
چکیده
توده گرانیتوییدی بویین- میاندشت با گستردگی تقریبی 40 کیلومتر مربع در شمال جاده بویین میاندشت- الیگودرز، به درون سنگهای متاپلیتی درجه پایین تا متوسط (با سن دگرگونی ژوراسیم میانی و سن سنگهای مادر اواخر تریاس-اوایل ژوراسیک) پهنه سنندج - سیرجان نفوذ کرده است.این توده نفوذی دارای ترکیب آلکالیفلدسپارگرانیت تا لوکوگرانیت است. برای ...
بیشتر
توده گرانیتوییدی بویین- میاندشت با گستردگی تقریبی 40 کیلومتر مربع در شمال جاده بویین میاندشت- الیگودرز، به درون سنگهای متاپلیتی درجه پایین تا متوسط (با سن دگرگونی ژوراسیم میانی و سن سنگهای مادر اواخر تریاس-اوایل ژوراسیک) پهنه سنندج - سیرجان نفوذ کرده است.این توده نفوذی دارای ترکیب آلکالیفلدسپارگرانیت تا لوکوگرانیت است. برای اولین بار مطالعه ناهمسانگردی پذیرفتاری مغناطیسی این توده، در 65 ایستگاه و با استفاده از 225 مغزه جهتدار بررسی شد. بر پایه مقادیر پذیرفتاری مغناطیسی اندازهگیری شده، مقدار Km بر حسب SIµ برای آلکالیفلدسپارگرانیتها، گرانیتهای ریزدانه، گرانیتهای درشتدانه، و لوکوگرانیتها به ترتیب برابر است با 158، 120، 166 و 34. مقدار Km برای ترکیب چیره این توده کمتر از SIµ 500 است که این توده را در گروه گرانیتوییدهای پارامغناطیس قرار میدهد. بیوتیت مهمترین حامل رفتار مغناطیسی در سنگهای مورد نظر است. دامنه تغییرات ناهمسانگردی مغناطیسی (P) بر حسب درصد در این توده میان 1 تا 15 متغیّر است. آلکالیفلدسپارگرانیتها دارای بیشترین مقادیر P هستند. میان شدت دگرشکلی و ناهمسانگردی پذیرفتاری مغناطیسی تقریباً ارتباط مستقیم و مثبتی وجود دارد. میزان تغییرات متغیر شکل (T) میان 43/0- تا 85/0 است و حدود 75 درصد از نمونهها دارای T مثبت هستند. این امر نشان از آن دارد که بیضویهای مغناطیسی غالباً کلوچهای شکل هستند و شواهد صحرایی نیز این امر را تأیید میکند.
حبیبالله قاسمی؛ زکیه کاظمی؛ شیوا صالحیان
چکیده
بر پایه مطالعات چینهشناختی، سنگ مادر شیستهای گرگان و سازند قلی در پهنه البرز خاوری ویژگیهای سنگشناختی و محتوای فسیلی یکسانی دارند و برخلاف تصورات پیشین، این شیستها به پرکامبرین تعلق ندارند. سنگهای آذرین مافیک موجود در این دو واحد سنگی نیز همانندیهای سنگشناختی و ژئوشیمیایی فراوانی دارند. این سنگهای آذرین ...
بیشتر
بر پایه مطالعات چینهشناختی، سنگ مادر شیستهای گرگان و سازند قلی در پهنه البرز خاوری ویژگیهای سنگشناختی و محتوای فسیلی یکسانی دارند و برخلاف تصورات پیشین، این شیستها به پرکامبرین تعلق ندارند. سنگهای آذرین مافیک موجود در این دو واحد سنگی نیز همانندیهای سنگشناختی و ژئوشیمیایی فراوانی دارند. این سنگهای آذرین مافیک شامل بازالت، تراکیبازالت و تراکیآندزیت بازالتی به همراه سیلها، دایکها و تودههای کوچک میکروگابرویی هستند. بررسی و مقایسه ویژگیهای سنگشناختی و ژئوشیمیایی آنها، نشاندهنده همانندیهای سنی، سنگنگاری، ماگمایی، ژئوشیمیایی و جایگاه زمینساختی آنهاست. به نظر میرسد که هم سنگ مادر شیستهای گرگان و هم سنگهای تشکیلدهنده سازند قلی نهشتههای رسوبی و آذرینی باشند که بهطور همزمان در خلال آغاز حرکات کششی و کافتزایی اقیانوس پالئوتتیس در زمان اردوویسین در البرز خاوری نهشته شدهاند؛ ولی سنگ مادر شیستهای گرگان به دلیل نزدیکی بیشتر به محل درازگودال اقیانوسی پهنه فرورانش پالئوتتیس، در تریاس میانی- پایانی (در رخداد سیمرین پیشین) دچار دگرگونی در رخساره شیست سبز شده است. ویژگیهای ژئوشیمیایی سنگهای آذرین موجود در این دو واحد سنگی، بیانگر منشأ گرفتن ماگمای سازنده آنها از ذوب بخشی 12 تا 16 درصدی یک گوشته غنی شده گارنت لرزولیتی همانند محل منبع بازالتهای جزایر اقیانوسی در رخساره گارنت پریدوتیت، در ژرفاهای 100 تا110 کیلومتری است.
مرتضی درخشی؛ حبیبالله قاسمی؛ طاهره سهامی
چکیده
مجموعه بازالتی سلطانمیدان نمایانگر مهمترین، ستبرترین و حجیمترین فعالیت ماگمایی پالئوزوییک پیشین ایران است که در پهنه البرز خاوری در شمال و شمال خاور شاهرود رخنمون دارد. این مجموعه، روی سازند قلی به سن اردوویسین پایانی و در زیر سازند پادها به سن دونین پیشین قرار دارد. نشانههای میدانی بیانگر حضور بیش از 50 ...
بیشتر
مجموعه بازالتی سلطانمیدان نمایانگر مهمترین، ستبرترین و حجیمترین فعالیت ماگمایی پالئوزوییک پیشین ایران است که در پهنه البرز خاوری در شمال و شمال خاور شاهرود رخنمون دارد. این مجموعه، روی سازند قلی به سن اردوویسین پایانی و در زیر سازند پادها به سن دونین پیشین قرار دارد. نشانههای میدانی بیانگر حضور بیش از 50 روانه گدازه است که بهطور متناوب در محیط خشکی و زیر آبی فوران کردهاند. این مجموعه دربر دارنده یک طیف تفریقی پیوسته از بازالت، آندزیتبازالتی، تراکیبازالت و تراکیآندزیت بازالتی است که دچار درجات متوسط تا شدید دگرسانی شده است. نمودارها و دادههای ژئوشیمیایی بیانگر ماهیت انتقالی تا قلیایی ماگمای اولیه، ارتباط زایشی سنگهای این مجموعه از راه فرایند تبلور تفریقی با یکدیگر، تأثیر نداشتن و یا نقش ناچیز آلایش ماگمایی در تحول آنها و تشکیل ماگمای اولیه سازنده آنها از ذوب بخشی 15 تا 17 درصدی یک منشأ گوشتهای غنیشده گارنت پریدوتیتی در یک محیط کششی کافتی درون قارهای هستند. این جایگاه، با محیط کششی کافتی حاکم بر البرز و ایران مرکزی در پالئوزوییک پیشین و بهویژه اردوویسین پسین- سیلورین در مراحل آغازین تشکیل و گسترش تتیس کهن سازگار است.
حبیب اله قاسمی؛ مجتبی گراوند؛ ناصر حافظی مقدس
چکیده
در این مقاله، نقش مجموعه دگرگونی گرگان به عنوان منبع زمینزادی فلزات سنگین، در خاکهای نواحی جنوبی گرگان و کردکوی، مورد بررسی قرار گرفته است. به همین دلیل، برخی از پارامترهای مهم شیمیایی خاک از قبیل pH, EC و CEC، و همچنین غلظت فلزات سنگین در 14 نمونه خاک و 6 نمونه سنگ بررسی و تفسیر شده است. برای این هدف، ضریب غنی شدگی، شاخص زمینانباشتگی، ...
بیشتر
در این مقاله، نقش مجموعه دگرگونی گرگان به عنوان منبع زمینزادی فلزات سنگین، در خاکهای نواحی جنوبی گرگان و کردکوی، مورد بررسی قرار گرفته است. به همین دلیل، برخی از پارامترهای مهم شیمیایی خاک از قبیل pH, EC و CEC، و همچنین غلظت فلزات سنگین در 14 نمونه خاک و 6 نمونه سنگ بررسی و تفسیر شده است. برای این هدف، ضریب غنی شدگی، شاخص زمینانباشتگی، ضریب آلودگی و درجه آلودگی خاک به عناصر As، Cd، Co، Cr، Cu، Mn، Mo، Pb، V و Fe، مورد مطالعه قرار گرفته است. از روشهای آماری چندمتغیره، شامل همبستگی پیرسون، آنالیز خوشهای و تحلیل مؤلفه اصلی برای بررسی همبستگیها و روابط پاراژنزی استفاده شده است. نتایجنشان میدهند که مقدار میانگین آهن (80503 پیپیام) بالاتر از حد بیشینه مجاز (پیپیام 70000) و نزدیک به حد آستانه (پیپیام 100000) است. همچنین، مقدار میانگین وانادیم (165 پیپیام) نیز بالاتر از حد بیشینه مجاز (150 پیپیام) ولی بسیار کمتر از حد آستانه (450 پیپیام) میباشد. مقادیر میانگین کروم، نیکل، کبالت و مس در حد مقادیر زمینه و مقادیر سرب، آرسنیک، مولیبدن و کادمیم، کمتر از مقادیر زمینه هستند. محاسبه ضریب غنیشدگی نشان میدهد که آرسنیک و آهن در خاک این مناطق از غنیشدگی متوسط برخوردارند. آهن با شاخص زمینانباشتگی 14/0، غیرآلاینده تا اندکی آلاینده بهشمار میرود. افزون بر این، ضرایب آلودگی آهن، وانادیم و کبالت در حد پایین بوده و در مجموع، خاک این مناطق از نظر کیفیت زیستمحیطی در گروه مناطق فاقد آلودگی یا با آلودگی بسیار ضعیف، طبقهبندی میشود. نتایج حاصل از تحلیلهای آماری دادههای فلزات سنگین نشان میدهند که غلظت این عناصر در خاکهای مشتق از شیستهای پلیتی بهویژه در دره توسکستان در حد کمترین میزان و در خاکهای مشتق از سنگهای با ترکیب بازیک نظیر دره ناهارخوران، در حد بیشترین میزان است. این نتایج، بیانگر منشأ طبیعی زمینزادی فلزات سنگین و نقش ترکیب شیمیایی سنگهای مجموعه دگرگونی گرگان در ورود آنها به خاکهای منطقه است.
محمود صادقیان؛ حبیب الله قاسمی؛ زهره فارسی
چکیده
توده گرانیتوییدی چاهسالار در جنوب باختر نیشابور، در شمال روستای چاهسالار و در حاشیه شمالی پهنه ساختاری ایران مرکزی واقع شدهاست. این توده به درون مجموعه افیولیتی سبزوار نفوذ کرده است و طیفترکیب سنگشناسی آن را دیوریت، کوارتزدیوریت، گرانودیوریت و آلکالیفلدسپار گرانیت تشکیل میدهد. آلکالی فلدسپار گرانیتها، عضو ...
بیشتر
توده گرانیتوییدی چاهسالار در جنوب باختر نیشابور، در شمال روستای چاهسالار و در حاشیه شمالی پهنه ساختاری ایران مرکزی واقع شدهاست. این توده به درون مجموعه افیولیتی سبزوار نفوذ کرده است و طیفترکیب سنگشناسی آن را دیوریت، کوارتزدیوریت، گرانودیوریت و آلکالیفلدسپار گرانیت تشکیل میدهد. آلکالی فلدسپار گرانیتها، عضو بسیار تفریقیافته این مجموعه هستند که به صورت دایک یا آپوفیز این توده نفوذی را قطع میکنند. پگماتیتهای گرانیتی و تودههای کوارتزولیتی همراه آنها، تفریقیافتهترین عضو این مجموعه سنگشناسی هستند. معادلهای نیمهژرف سنگهای نفوذی نامبرده مانند آندزیت پیروکسندار، آندزیت، تراکیآندزیت و داسیت به صورت دایک یا گنبد، این توده نفوذی را قطع میکنند. سنگهای مورد مطالعه بافتهای گرانولار، میرمکیتی، گرافیکی، پورفیری، میکرولیتی پورفیری، گلومروپورفیری و جریانی نشان میدهند. به استثناء آلکالی فلدسپار گرانیتها که بسیار تفریق یافتهاند، دیگر ترکیبات سنگی بر روی نمودارهای تغییرات اکسیدهای عناصر اصلی، کمیاب و کمیابخاکی در برابر SiO2 یا اندیس تفریق، تغییرات به نسبت پیوستهای نشان میدهند. این توده دارای ماهیت کلسیمی- قلیایی و متاآلومین است و به گرانیتوییدهای نوع I تعلق دارد. نمودارهای متمایز کننده محیط زمینساختی نیز نشانمیدهند که تودهگرانیتوییدیچاهسالار در قلمروگرانیتوییدهای کوهزایی نوع کمانآتشفشانی(VAG) و همچنین گرانیتوییدهای حاشیه قارهای (CAG) قرار میگیرد. بررسی جامع ویژگیهای زمینشناسی صحرایی، سنگنگاری و ژئوشیمیایی، حکایت از آن دارد که ماگمای سازنده این توده نفوذی از راه ذوببخشی ورقه اقیانوسی فرورونده (متابازیت) یا گوه گوشتهای متاسوماتیسم شده، حاصل گشته و سپس از روش فرایند تبلور تفریقی، آلایش یا آمیختگی ماگمایی تحول پیدا کرده است.
قاسم قربانی؛ حبیب الله قاسمی
چکیده
گرانیتویید باغو واقع در جنوب خاور دامغان توسط رگههای کوارتز- تورمالین فراوانی با ستبرای حدود 1 میلی متر تا 30 سانتیمتر قطع شده است. بر اساس مطالعات سنگنگاری و تجزیه ریزکاو الکترونی، تورمالینها از نوع شورلیت- دراویت- فوئیتیت با تمایل به سمت شورلیت بوده و در گروه قلیایی و Vacancy قرار میگیرند. در مقایسه با ترکیب ایدهآل شورلیت- ...
بیشتر
گرانیتویید باغو واقع در جنوب خاور دامغان توسط رگههای کوارتز- تورمالین فراوانی با ستبرای حدود 1 میلی متر تا 30 سانتیمتر قطع شده است. بر اساس مطالعات سنگنگاری و تجزیه ریزکاو الکترونی، تورمالینها از نوع شورلیت- دراویت- فوئیتیت با تمایل به سمت شورلیت بوده و در گروه قلیایی و Vacancy قرار میگیرند. در مقایسه با ترکیب ایدهآل شورلیت- دراویت، بسیاری از نمونههای تورمالین، دارای فضاهای خالی در موقعیت قلیایی و مقدار آلومینیم بالاتری هستند. افزایش آلومینیم در موقعیت اکتاهدرال در تورمالینهای مورد مطالعه، بازتابی از ترکیب جانشینیهای پروتون زدایی (تبادل O – OH) و فضاهای خالی در موقعیت قلیایی است و نشاندهنده منشأ ماگمایی آنها است. در مقابل وجود منطقهبندی، رگهای بودن، مقدار منیزیم بالا در مقایسه با آهن در برخی نمونهها و قرارگیری در محدوده خارجی و دور از بردارهای مربوط به تورمالینهای ناقص از لحاظ قلیایی و پروتون زدایی، نشاندهنده منشأ گرمابی این تورمالینها است. بنابراین، بر اساس این نتایج بهنظر میرسد که رگههای تورمالین توسط تقابل سیالهای غنی از بور ماگمایی- گرمابی از منشأ تودههای گرانیتی- داسیتی با انواع سنگهای کوارتز- تورمالین و متاپلیتی- متاپسامیتی میزبان تشکیل شدهاند.
حبیب الله قاسمی؛ اکبر رمضانی؛ علیرضا خانعلی زاده
چکیده
توده آذرین نفوذی سیلیجرد در شمال باختر ساوه به سن ائوسن بالایی- الیگوسن(2/32/39 میلیون سال) در کمان ماگمایی ارومیه- دختر از زون ساختاری ایران مرکزی قرار دارد. این توده دارای طیف ترکیب سنگشناختی پیوسته مشتمل بر آلکالیفلدسپار گرانیت، سینو تا مونزوگرانیت(گرانیتهای معمولی)، گرانودیوریت و دیوریت/گابرو بوده، در سنگهای آتشفشانی و آذرآواری ...
بیشتر
توده آذرین نفوذی سیلیجرد در شمال باختر ساوه به سن ائوسن بالایی- الیگوسن(2/32/39 میلیون سال) در کمان ماگمایی ارومیه- دختر از زون ساختاری ایران مرکزی قرار دارد. این توده دارای طیف ترکیب سنگشناختی پیوسته مشتمل بر آلکالیفلدسپار گرانیت، سینو تا مونزوگرانیت(گرانیتهای معمولی)، گرانودیوریت و دیوریت/گابرو بوده، در سنگهای آتشفشانی و آذرآواری ائوسن تزریق شده است.
روندهای تغییرات اکسیدهای عناصر اصلی، کمیاب و کمیاب خاکی نمونههای بخشهای مختلف این توده حاکی از پیوستگی طیف ترکیب سنگی و خویشاوندی آنهاست. روندهای تغییرات در نمودارهای عناصر سازگار و ناسازگار در برابر یکدیگر نشان میدهند که این ارتباط از نوع تبلور تفریقی است. تمامی نمونهها دارای ماهیت متاآلومین و ماهیت کلسیمی- قلیایی پتاسیم متوسط- بالا هستند. مقادیر بالای عناصر Zr, Th, U, K, Sr, Rb و Ba ، نسبتهای بالای K2O/Rb و FeO/MgO حاکی از شباهت سنگهای این توده با سنگهای تودههای آذرین کمانهای ماگمایی حاشیه قارههاست. نمودارهای عنکبوتی چندعنصری این نمونهها نیز حاکی از تهیشدگی آنها از عناصر P, Nb, Ta و Ti و غنیشدگی آنها از عناصر Cs, Rb, Sr, Kو Ba میباشد. غنیشدگی نمونهها از LILE و تهیشدگی آنها از HFSE بیانگر ماگماتیسم متاآلومین نوع I کمانهای آتشفشانی(VAG) است. مقادیر نسبتهای ایزوتوپی 87Sr/86Sr سنگکل نمونههای این توده از 704759/0 تا 705166/0 متغیر بوده با مقادیر این نسبت در سنگ منشأ گوشتهای و پوسته زیرین و مقادیر اندک آلایش ماگمای آنها با پوسته بالایی مطابقت دارد.
وجود درشت بلورهای فلدسپار پتاسیم و میانبارهای میکروگرانیتوییدی مافیک در این توده، فراوانی بالای La و Ce ، غنیشدگی از عنصر Vدر نمونههای مافیک و نسبت پایین 87Sr/86Sr سنگکل این توده گویای آن است که ماگمای این توده از ذوب بخشی گوه گوشتهای، پوسته اقیانوسی فرورونده(بازالت دگرگون شده) یا پوسته قارهای زیرین(تونالیت دگرگون شده) حاصل شده است. نمودارهای مختلف تمایز محیط زمینساختی نیز حاکی از وابستگی این توده به ماگماتیسم نوع I کمانهای آتشفشانی حاشیه قارههاست.